ANG LUMANG KALDERO NI TATAY
May isang alaala akong hinding-hindi malilimutan, tungkol sa isang bagay na simpleng tingnan pero may malaking kahulugan sa buhay namin, ang lumang kaldero ni Tatay.

Hindi ito nawawalan ng laman. Hindi dahil mayaman kami, kundi dahil masipag si Tatay maghanap ng pera para masidlan ito at para hindi kami magutom.

Lumaki kami sa baryo na halos lahat ng tao ay kapos sa pagkain. Maraming gabi na kanin lang na may asin ang ulam. Ngunit sa bahay namin, kahit papaano, laging may sabaw, may tuyo, may gulay, o kahit simpleng lugaw para sa aming magkakapatid.

Madalas kong tanungin si Tatay,“Tay, bakit parang hindi nauubos ang laman ng kaldero natin?”

Ngumingiti lang siya at sasabihing, “Dahil hindi ako papayag na magutom kayo.”

Hindi ko noon alam na sa likod ng bawat kulo ng sabaw, sa bawat sinaing, ay pawis at pagod ng Tatay ko.

Si Tatay ay isang mangangalakal. Tuwing madaling-araw, umaalis siya para mag-ikot sa bayan, nangangalakal ng bote, bakal, at kahit anong puwedeng pagkakitaan. Minsan, nakikita ko siyang umuuwi na pawisan, may mga gasgas at sugat sa katawan.

Ngunit pagpasok niya sa kusina, agad niyang hahanapin ang lumang kaldero. Doon niya ilalagay ang biniling bigas, gulay na nakuha sa palengke, o minsan, tira-tirang ulam na binili niya ng mura.

Kahit gaano kahirap ang pinagdaanan niya sa maghapon, hindi niya hinahayaan na wala kaming makain.

Dumating ang araw na nagkasakit si Tatay. Hindi na siya makalakad nang maayos at hirap na hirap kumilos. Sa una, natakot ako na baka sa pagkakataong iyon, tuluyan nang mawalan ng laman ang lumang kaldero.

Ngunit nagkamali ako. Kahit hirap si Tatay, pinilit pa rin niyang bumangon. Kung hindi siya makakalabas, gagawa siya ng paraan, hihingi ng tulong sa mga kaibigan, uutang muna ng kaunti, o kaya naman ay magtatanim sa bakuran.

At sa bawat pagkulo ng kaldero, naroon pa rin ang init at pagmamahal niya.

Ngayon, malaki na ako. Ang lumang kaldero ni Tatay ay andoon pa rin sa kusina, gasgas na, sunog na ang ilalim, pero nakatayo pa rin. Hindi na siya tulad ng dati na laging puno ng pagkain, pero nagsisilbi itong paalala.

Hindi kayamanan ang nagbibigay-buhay sa isang pamilya, kundi ang sipag, tiyaga, at sakripisyo ng isang ama.

Sa bawat amoy ng sinaing, sa bawat tunog ng kumukulong sabaw, naaalala ko si Tatay, ang taong hindi pumayag na magutom kami, kahit siya mismo ang magtiis.

Ang tunay na yaman ng pamilya ay hindi nakikita sa pera o kayamanan, kundi sa sakripisyo at pagmamahal ng mga magulang na handang gawin ang lahat para sa kanilang mga anak 

Habang tumatanda ako, unti-unti kong nauunawaan ang lahat ng hindi sinabi ni Tatay noon. Ang mga gasgas sa kanyang mga kamay, ang mga gabing halos hindi siya natutulog, at ang mga ngiting pilit niyang ipinapakita kahit ramdam ko ang pagod at sakit ng katawan niya—lahat pala iyon ay kabayaran para manatiling may laman ang lumang kaldero.

Naaalala ko pa, minsan nagtanong ako:
— “Tay, hindi ka ba napapagod?”

Ngumiti siya, at sa tinig na paos ngunit puno ng tapang, sinabi niya:
— “Kung para sa inyo, anak, hindi ako mapapagod. Ang kaldero natin, hindi lang yan lalagyan ng pagkain. Lalagyan din yan ng pangarap, pag-asa, at pagmamahal. Kaya hangga’t kaya ko, hindi ko hahayaang mawalan ng laman iyan.”

Nang tuluyan siyang pumanaw, akala ko mawawala na rin ang lahat—ang sabaw na laging mainit, ang amoy ng bagong sinaing, at ang katiyakang may laman ang tiyan naming magkakapatid. Pero hindi pala.

Ang iniwan niya ay higit pa sa pagkain. Iniwan niya sa amin ang aral na kahit gaano kahirap ang buhay, basta’t may sipag at malasakit, walang magugutom. Iniwan niya ang halimbawa ng isang amang handang magsakripisyo, kahit kapalit ay sarili niyang kalusugan at kaginhawaan.

Ngayon, tuwing makakakita ako ng lumang kaldero sa ibang bahay, napapangiti ako. Dahil para sa akin, hindi lang iyon kasangkapang pangkusina. Isa iyon sa pinakamahalagang alaala ng aming pamilya—alaala ng isang Tatay na walang ibang iniisip kundi ang ikabubuti ng kanyang mga anak.

At sa tuwing pumapatak ang ulan, o may gabing malamig at sabay-sabay kaming kumakain ng lugaw o simpleng sabaw, pakiramdam ko, andiyan pa rin si Tatay. Tahimik na nakaupo sa gilid ng mesa, nakamasid, at proud na proud na makita kaming busog—hindi lang ang tiyan, kundi pati ang puso.

Pangwakas

Ang lumang kaldero ni Tatay ay nananatiling nakapwesto sa aming kusina. Gasgas, sunog ang ilalim, luma at kupas na. Ngunit para sa akin at sa aming magkakapatid, iyon ang pinakamahalagang yaman na maipapamana namin sa susunod na henerasyon—hindi dahil sa halaga nito, kundi dahil sa kwento at sakripisyo na kasama nito.

Dahil ang tunay na yaman ng isang pamilya ay hindi nasusukat sa dami ng pera, kundi sa pag-ibig na hindi nauubos—tulad ng lumang kaldero ni Tatay, na kailanman ay hindi nauubusan ng laman.