Mainit ang sikat ng araw nang sumalubong kay Lito. Isang lalaking halos kumakapit na lang sa butil ng bigas para mabuhay. Nakaupo siya sa gilid ng malaking pabrika. Nakasuotang damit na kupas. May butas sa manggas at tsinelas na halos wala ng talampakan. Sa tabi niya’y nakahandusay ang kanyang maliit na lata.

kung saan siya umaasa ng barya mula sa mga dumaraan. Tubig, barya, kahit kaunti lang po. Mahina niyang bulong habang pinagmamasda ng mga trabahador na nagsisilabasan. Ilang estudyante ang dumaan at napailing. Ang iba naman nag-iwas ng tingin. Para bang hindi siya umiiral. Sanay na si Lito sa ganoong tingin. Tingin ng panghuhusga, tingin ng pangungutya, tingin na nagsasabing wala siyang halaga.

Ngunit sa ilalim ng marming anyo at ng amoy pawis at alikabok, may baon siyang sikreto. Dati siyang top engineer sa probinsya. Isa sa mga pinakamagaling sa larangan ng mechanical design. Subalit isang trahedya ang nagdala sa kanya sa lansangan. sunod-sunod na pagkamatay ng kanyang pamilya at pagkakalubog sa utang. Nawalan siya ng gana at tuluyan na lamang napadpad sa Maynila dala ang bigat ng nakaraan.

Sa loob ng pabrika may kaguluhan ang isang malaking makina. Ang pinakapuso ng produksyon ay biglang tumigil. Maingay ang alarm at lahat ng empleyado ay nagtakbuhan. Sir Gerald, hindi umaandar ang generator system.” sigaw ng isang technician. Lumapit ang tatlong engineer. Isa dito ay si Gerald, ang team leader na kilala sa pagiging matapang ngunit responsable.

Si Bugoy ang pinakamasayahing ngunit mabilis sumuko. At si Daniel ang pinakabata ngunit masigasig. Lahat sila ay eksperto ngunit iba-ibang estilo ang dala. Binuksan nila ang panel. Kumurap-kurap ang mga ilaw at amoy sunog ang loob. Bakit ganito? Nakailang reset na ako. Ayaw pa rin. Sabi ni Daniel. Pawis na pawis.

Parang short circuit. Annie Bugoy habang sinusuri ang wiring. Pero bakit sabay-sabay naglokong sensors? Dugtong pa niya. Si Gerald na may pinilit manual override ngunit wala ring nangyari. Kung hindi to umaayos ngayon, titigil ang buong produksyon. Milyon ang malulugi. May parating pang shipment mamayang gabi.

Lalong nagkaglo ang lahat. Ang mga manggagawa nag-uusap-usap at ang iba naman ay nag-aalala kung baka mawalan sila ng trabaho kapag hindi naibalik ang operasyon. Sa labas, naririnig ni Lito ang usapan. Napatayo siya mula sa gilid ng padera at dahandaang lumapit sa gate. Hindi siya pinansin ng guard.

Abala ito sa pagtulong sa mga tumatakbong empleyado. Lumapit si Lito sa mismong bungad ng planta. Kita niya ang nagkakandarapang mga engineera, ang malalaking screen na nagtitwinkle ng red alert at ang mga trabahador na napapakamot sa ulo. “Hindi niyo kaya yan sa ganyang paraan?” Mahina niyang sabi.

Halos pabulong pero may halong kumpyansa. Napalingon si Bugoy. “Hoy, sino ka? Pulube? Huwag kang makialam dito. Baka madamay ka pa. Pero hindi natinag si Lito. Lumapit siya ng dahan-dahan dala pa rin ang kanyang lata ng limos. Kung gusto niyo ako na titingin. Diretsong sabi niya. Napanganga si Daniel. Ano raw? ikaw eh pulube ka lang.

Hindi lahat ng pulubi walang alam. Sagot ni Lito nakatitig sa kanila ng diretso. May mga bagay na hindi mababasa sa libro kundi sa karanasan. Nagkatahimikan saglit ang mga trabahador na nakapaligid ay nagtawanan. [Tawanan] Narinig niyo yun? Ang pulube. Mag-aayos ng makina. sigaw ng isang janitor. Baka mas lalong masira yan.

Dagdag pa ng isa. Pero kakaiba ang titig ni Lito. Hindi ito yabang kundi kumpyansa na may halong kababa ang loob. Si Gerald na pinakamatino sa grupo ay napakunot ang noo. Hindi siya basta naniniwala pero may kakaibang pakiramdam na gumuwit sa kanyang isipan. Bakit sa tingin mo kaya mong ayusin to? Tanong ni Gerald. Umiling naman si Lito. Hindi ko iniisip.

Alam kong kaya ko. Nakikita ko na kung saan ang problema kahit dito lang sa labas. Napataas ang kilay ni Daniel. Anong ibig mong sabihin? Tanong niya. Itinuro ni Lito ang isang bahagi ng makina. Kumukurap ang ilaw ng sensor na yan. Ibig sabihin may delay sa signal transmission. Hindi wiring lang ang problema kundi mismong synchronization ng frequency.

Hindi tatama ang reset hangga’t hindi niyo nililinis ang capacitor bank at nire-realign ang face regulator. Anilito. Napatigil ang tatlong engineer. Tama ang sinabi niya. Pero paano niya alam yun nang hindi pa nakikita ang loob? Tanong nila. Imposible. Sambit naman ni Bugoy. Paano mo nakakita yon? Napangiti si Lito ng mapait.

Dati trabaho ko yan bago ako naging ganito. Nagkatinginan sina Gerald, Daniel at Bugoy. Hindi sila makapaniwala pero parang may bahagi sa kanilang utak na nagsasabing subukan. Kung ako sa inyo dagdag ni Lo, bibigyan niyo ako ng pagkakataon kasi kung hindi titigil ang plant ninyo at baka sa loob ng isang linggo lahat kayo mawawalan ng trabaho.

Nagkaroon ng bulungan. Ang mga trabahador ay nagtatawanan pa rin pero halata ang kaba sa mga mukha nila. Si Gerald matapos ang ilang segundo ng katahimikan. ay huminga ng malalim. “Sige,” sabi niya. Nakatingin kay Lito. May 10 minuto ka. Kapag mali ka, paaalisin ka kaagad dito. Kapag tama ka, ngumiti siya ng bahagya.

Baka makumbinsi mo kami. Ngumiti naman si Lito. Una, sa mahabang panahon, pakiramdam niya’y may liwanag na muling sumilay sa kanyang buhay. Tahimik ang paligid habang nakatayo si Lito sa harap ng dambuhalang makina. Ang tunog ng alarm ay patuloy na umaalingawngaw. Senyales ng pagkaantala sa operasyon ng planta.

Sa gilid, nakapamwang si Gerald. Nakakunot noo no si Daniel at nagdududa pa rin si Bugoy. Samantalang ang mga trabahador ay nagsisilip tila nanonood ng palabas na malapit ng mauwi sa kabiguan. Hoy pulube! Pasigaw na wika ni Bugoy. 10 minuto lang ha. Huwag mong aksayin ang oras namin. Hindi nagpalatang naapektuhan si Lito imbis tumungo lamang siya.

Oo sapat na yon. An Lito. Nilapitan niya ang panel. Hinaplos niya ang gilid nito at sa kabila ng alikabok at langis parang muling bumalik sa kanyang pakiramdam ng nakaraan. Sa mga daliri niya ay bumalik ang memorya ng mga gabing halos walang tulog sa pagdisenyo ng prototype machines sa isang probinsya. Noon siya ang tinitingalang engineer, hindi ang ini-insulto at kinukutya.

Habang tinitignan niya ang mga switch, naramdaman niya ang mga matang nakatutok sa kanya. Hindi iyun simpleng tingin lamang. May halong panghuhusga, pangiinsulto at pagdududa. Ngunit may isa ring titig na na iba kay Gerald. Hindi yun buong paniniwala. Ngunit hindi rin buong pagbalwala. Isa yung titig na nagsasabing patunayan mo.

Pinindot ni Lito ang ilang button tsaka pinatay ang isang bahagi ng circuit. Anong ginagawa mo? Sigaw ni Daniel at halos tumakbo papalapit. Kapag pinatay mo yan, masisira ang safety system. Dagdag pa ni Daniel. Hindi sagot ni Lo. Kalmado pa rin. Masisira kung hahayaan niyo lang siyang nakabukas habang naka-short ang capacitor.

Kailangan munang i-discharge bago magsimula muli. Napanganga si Daniel. Tama na naman ang sinabi nito. Kahit sa teorya yun ang tamang proseso. Pero paano niya alam agad? Samantalang sila ilang oras na ring nakikipaglaban sa makina. Sa ikalawang minuto, binuks ni Lito ang compartment ng capacitor bank. Amoy sunog ang loob at halatang matagal ng hindi nalilinis.

Kumuha siya ng basahan mula sa isang lalaking janitor na nakatingin. “Pwede ba ito?” tanong ni Lito. Napailing ang janitor. “Basahan lang yan sir, pero sige.” Habang pinupunasan ng loob, nagsalita siya. Ito ang isa sa mga bagay na laging nakakalimutan ng mga engineer. Hindi lahat ng problema nakikita sa diagram.

Minsan simple lang. dumi, alikabok, moisture. Kapag naghalo sa kuryente, siguradong palya. Sa ikatlong minuto naman, nagsimulang magbulungan ng mga trabahador. Teka, parang may alam nga siya. Baka tiamba lang yan. Pero grabe, kabisado niya yung ginagawa niya. sabi ng mga empleyado. Sa ikaapat na minuto, kinuha ni Lito ang maliit na turnilyo sa gilid at inadjust ang face regulator.

Saktong-sakto ang anggulo. Napahawak sa ulo si Bugoy. Ano ba yan? Parang sinadyya ng Diyos na ipinanganak siyang mekaniko. Hindi lang basta mekaniko. Sagot ni Gerald. Nakatitig pa rin. May disiplina ng engineer ang kilos niya. Samantala, sa ikalimang minuto, pinindot ni Lito ang reset switch. Tumigil ang kumcorrupt na ilaw ng sensor.

Pero hindi pa rin nag-on ang buong makina. May iba pang problema. Huminga siya ng malalim. Nakakabit pa rin sa luma ng synchronization. Hindi magtatama ang signal. Ah ni Lito ano raw? Bulong naman ng isang technician. Ngamitay naman si Lito. Kailangan ko ng coofer wire. Manipis lang. Meron ba kayo? Nagkatinginan ng mga trabahador.

May isang tumakbo at nagdala ng piraso ng wire. Agad yung tinanggap ni Lito at inumpisahan ayusin. Sa ikaanim na minuto, sinimulan niyang ikabit ang wire at gumawa ng temporary bridge. Sa loob-loob niya, parang bumabalik ang sigla ng dati niyang pagkatao. Naalala na mga panahong siya’y pinapalakpakan ng kanyang mga kasamahan sa probinsya.

Ikaw ang utak ng bayan Lo, sabi ng kanyang dating boss. Ngunit lahat ng iyon ay naglaho nang mawalan siya ng pamilya at masadlak sa pagkakalulong sa alak at utang. Ngayon bulong niya sa sarili, baka ito simula. Samantala, sa ikapitong minuto, pinagmasdan niya muli ang panel. Malapit na. Ilang segundo na lang.

Sir Gerald, tawag niya. Handa na ba kayong mag-restart? Hindi agad sumagot si Gerald. Nakatitig lang siya kay Lito. Wary sinusuri kung ito ba’y karapat-dapat pagkatiwalaan. Sa huli, tumango din siya. Sige, subukan natin. Sa ikawong minuto, pinindot ni Lito ang main breaker. Wait, sigaw ni Bugoy. Baka sumabog. Ngunit hindi natigil si Lito.

Marahan niyang inon ang breaker. Gumislap ang mga ilaw. Sumindi ang mga panel at unti-unting bumalik ang buhay ng makina. Nagsimula itong umikot. Umalingaw ang tunog ng mga gears at bumalik sa normal ang lahat ng sensor reading. Oh my god! Sigaw ng isang technician. Nag-work. Buhay na ulit. Buhay na ulit ang makina. Iyawan ng mga trabahador.

Sa ika siyam na minuto, nagsimula ang palakpakan. May ilan pang hindi makapaniwala at ang iba naman ay napapailing na lang. Pero iisa lang ang katotohanan. Ang pulubi ang nagbalik sa buhay ng planta. Si Gerald ay hindi pa rin makapaniwala. Tumango siya kay Lito. Hindi ko alam kung paano mo to nagawa pero saludo ako sayo.

Sa ika minuto naman, hinawakan ni Lito ang kanyang lata ng barya. Ngumiti siya ng mapait. Minsan ang taong inaalipusta ninyo, siya pa lang magliligtas sa inyo. Dahil doon ay natahimik ang lahat, wala ng kumibo. Kahit si Bugoy na kanina pawang galit ay walang nasabi at napayuko na lamang. Ngunit bago pa siya makaalis, biglang may lumapit sa kanya.

Isang matandang lalaki na nakabarong. Halatang mataas ang posisyon. Anong pangalan mo?” tanong nito. Nagulat si Lito ngunit sinagot niya, “Lito po, Anya.” Ngumiti ang matanda. Simula ngayon, hindi ka napulubi dito. May trabaho ka na sa planta. Nagpalakpakan muli ang mga tao. Ngunit higit sa lahat, hindi lang trabaho ang binigay kay Lito kundi panibagong pag-asa na muling bumangon mula sa kanyang pagkakalugmok.

Kinabukasan, tila bagong tao si Lito bumalik siya sa planta. Hindi na siya ang pulubing nakaupo sa gilid ng gate kahapon kundi isang lalaking muling nagkaroon ng saysay. Suot niya pa rin ang kanyang lumang pantalon at kupas na kamiseta. Ngunit may dala na siyang ID na ipinahiram ng may-ari ng planta. Isang simbolo na siya’y may lugar sa loob.

Habang naglalakad siya papasok, ramdam niya ang mga matang nakatingin sa kanya. May mga humahanga, may mga naiinggit at may ilan pa ring nagdududa sa yung pulubi kahapon ‘ ba? Bulong ng isa. Oo, pero grabe siya pala yung nakapag-os ng makina. Kung hindi dahil sa kanya, tigil sana ang produksyon natin. Ewan ko. Baka tiamba lang.

Tingnan natin kung magtatagal siya. sabi ng mga empleyado. Naririnig nilito ang mga iyon ngunit hindi na siya naaapektuhan. Kahapon lang halos wala siyang makain. Ngunit ngayon may pagkakataon na siyang patunayan ang kanyang sarili. Samantala sa opisina tinawag siya ni Mr. Vicente ang may-ari ng planta. Isang matandang seryoso ang mukha ngunit mabuti ang puso.

Nandon din sina Gerald, Bugoy at Daniel. Lito, panimula ni Mr. Vicente. Kahapon ipinakita mo sa lahat na hindi matutumbasan ng itsura o estado ng buhay ang tunay na kakayahan. At dahil doon, nais kitang opisyal na kunin bilang consultant engineer ng planta. Nagulat si Lito consultant. Pero sir, wala na po akong lisensya. Hindi ko na naryo at matagal na akong walang practice.

Ngunit ngumiti si Mr. Vicente. Walang problema. Kung kinakailangan tutulungan ka naming ayusin ang lahat ng iyon. Ang mahalaga, ang galing at karanasan mo. Hindi mo yan mawawala. Hindi nakapagsalita si Lito. Napaluwa siya ngunit agad niyang pinahid ng kanyang mga mata. Maraming salamat po, Sir, Annie Lito. Numiti si Gerald at tinapik siya sa balikat.

Welcome sa team lito ngayon. ikaw naman ang magtuturo sa amin. Samantala, sa kabilang banda, ipinakilala si Lito ng buong engineering team. Una, halata ang pagdududa ng ilan lalo na’t kalye. Ngunit n magsimula siyang mag-lecture tungkol sa synchronization modules at capacitor management, unti-unting nagbago ang tingin nila.

Hindi pala biro ang alam niya. bulong ng isang technician. Parang mas malinaw pa siya magpaliwanag kaysa sa mga professor natin dati. Dagdag ng isa. Si Daniel ay aabot tenga ang ngiti. Sir Lito, ang galing niyo po. Sana matuto ako ng marami sa inyo. An Daniel. Habang si Bu naman ay nakahalukipkip pa rin. Che.

Tingnan natin kung magtatagal ang palabas na to. Alam ni Lito na hindi agad mawawala ang duda ng lahat ngunit hindi na niya intensyon na kumbinsihin ang bawat isa. Ang nais lang magampanan ng bagong papel na ipinagkatiwala sa kanya. Makalipas ang ilang araw, dumating ang panibagong problema. Hindi lang makina ang bumigay ngayon kundi buong power distribution system.

ng planta. “Sir Gerald, may overload na naman.” sigaw ng isang technician. “Kung hindi natin maayos agad, puputok ang buong linya.” Agad na kumilos ang team. Nagpatawag ng emergency meeting si Gerald. “Makasama,” panimula niya. “Ito na siguro ang pinakamabigat na problema natin ngayong buwan.

Kung hindi natin malulutas, mapipilitan tayong ihinto ang planta ng tatlong linggo. Nagkatinginan ang lahat. Tatlong linggo. Ibig sabihin, milyongmilyong pisang malulugi at baka magsarap ang kumpanya. Sabi ng isang engineer, “Tumayo naman si Lito. Bibigyan niyo ba ako ng pagkakataong muli, Anya?” Tinitigan siya ni Bugoy. “Ano? Ikaw na naman. Akala ko kahapon lang yun.

” Ngunit sumagot si Gerald. “Hayaan natin siya kung may idea siya. Pakinggan natin. Lumapit si Lito sa board at nagsimulang mag-drawing ng diagram. Ang problema, hindi lang sa makina mismo. Ang design ng distribution ninyo ay luma na. Kaya kapag sabay-sabay nag-demand ang mga bagong unit, hindi kinakaya ng sistema.

Ang solusyon, kailangan nating maglagay ng temporary by gamit ang secondary transformer. Kung hindi, paulit-ulit itong mangyayari. Nagbulungan ang lahat. Totoo ang sinabi niya ngunit napakahirap ng solusyon. Pero Sir Lito, tanong ni Daniel, wala tayong available na secondary transformer. Ngunit numiti lamang si Lito. Meron.

Nakita ko kanina sa storage area. Luma nga lang. Pero kayang-kaya pang gamitin kong aayusin. Napataas ang kilay ni Bugoy. Paano mo alam? Tanong niya. Hindi lahat ng tao dumadaan lang. Minsan tumitingin din. Sagot ni Lito na may halong ngiti. Sa gabing iyon, nagsimula ang team na ayusin ang Transformer. Ang lahat ay nagtrabaho.

Si Gerald na nagplano ng sequence. Si Daniel na nagdala ng mga gamit. Si Bugoy na kahit ayaw umamin ay tumulong na rin at si Lito na siyang gumabay sa proseso. [Musika] Sa unang pagkakataon, nagtrabaho sila bilang isang tunay na team. Hindi na sila nagtinginan ng masama kundi nagtulungan para sa iisang layunin.

“Sir Lito, tama ba itong koneksyon?” tanong ni Daniel. Medyo bawasan mo pa ng two turns para hindi mag-overheat. Sagot ni Lito. Kung hindi mo sinabi baka sumabog na ‘to. Biro ni Bugoy. Ngunit halatang may halong respeto na. Sa madaling araw matapos ang mahabang oras ng pag-aayos. Natapos nila ang system at nang buksan nila ang kuryente hindi na nag-overload ang planta.

Yes! sigaw ni Daniel. Nag-work. Grabe hindi ako makapaniwala sabi ng technician. Pulubi lang siya dati pero siyang nagligtas ulit sa atin. Dugtong pa nito. Samantala kinabukasan, hindi na si Lito ang pulubi para sa mga trabahador. Siya na ngayon ang Sir Lito, ang taong nagbalik ng sigla at pag-asa sa buong planta.

Lumapit si Gerald sa kanya, “Lito, kung hindi dahil sao baka wala na kaming trabaho. Salamat!” Tumawa naman si Lito. Hindi mo kailangang magpasalamat. Ang mahalaga nagawa natin ng magkakasama ang trabaho. Tahimik naman si Bugoy. Ngunit kalaunan ay nilapitan din siya. Alam mo mali ako kahapon. Akala ko palabas lang ang lahat pero ngayon sigurado na ako.

Totoo ka? Pasensya na kung minamaliid kita noon. Ngunit ngumiti lamang si Lito. Walang problema. Ang mahalaga natuto tayo. Habang nakaupo siya sa bench ng planta. Nakatingin sa pagsikat ng araw. Nakaramdam si Lito ng kakaibang init ng dibdib. Matagal na niyang nakalimutang mangap. Ngunit ngayon unti-unti na itong bumabalik.

Siguro bulong niya sa sarili. Hindi pahuli para magsimula muli. Anya pa. Lumibas ang ilang linggo at tila pa naging mahalagang haligi na silito ng planta. Ang mga trabahador ay lumalapit na sa kanya para humingi ng payo at maging ang ilang bagong engineer ay nakikinig sa kanyang mga lecture. Ngunit sa likod ng lahat ng papuri, may mga matang nagmamasid na hindi masaya sa kanyang pag-angat.

Isang hapon habang abala ang lahat sa productionsyon, dumating ang isang lalaki na nakasuot ng mamahaling suot, matikas ang tindig at halatang sanay sa kapangyarihan. Siya si Engineer Reyz, isang kilalang consultant na matagal ng kontratista ng kumpanya. Ano itong naririnig ko? Malakas niyang tinig. Umalingawngaw sa buong planta.

May isang pulubiro na nakapasok dito bilang consultant. Tanong niya. Nagkatingin na ng mga tao. Naroon sina Gerald, Bugoy at Daniel. Lahat napahinto. Si Lito na may kalmadong nakaupo, hawak ang kanyang diagram. Sir Reyes, may naong tugo ni Mr. Vicente na kagagaling lang sa opisina. Siya ang nagligtas ng operasyon noong sumablay ang makina at power system.

Kung hindi dahil sa kanya, baka nagsara na tayo.” Umiling naman si Reyz. Halatang hindi kumbinsido. Hindi sapat ang kwento. Kailangan ng lisensya, papeles at tamang kwalipikasyon. Paano ka makakatiwala sa isang taong galing sa kalye? Napatahimik ang lahat. Ang mga dating humahanga kay Lito ay nagsimulang mag-alinlangan.

May punto si Engineer Reyz, bulong ng isang technician. Oo nga. Baka nga tiyamba lang ang lahat ng yon. Dagdag ng isa pa. Nakaramdam ng bigat si Lito. Ngunit hindi siya nagsalita agad. Hinintay niyang matapos si Reyes. Kung talagang magaling ka. Patuloy ni Reyez. Nakatitig ito kay Lito. Patunayan mo.

Ako mismo ang magbibigay ng pagsubok. Kung pumalpa ka, aalis ka kaagad sa kumpanyang ito. Dahil sa sinabi nito ay natahimik ang lahat. Ang ham ni Reyes ay mabigat. Anong klaseng pagsubok? Tanong ni Gerald. Halatang nag-aalala. Ngumiti si Reyes ngunit may halong pangungutya. May sira sa isa sa mga bagong enfored na makina sa kabilang warehouse.

Kahit mga tao ko hindi pa mahanapan ng solusyon. Kung kaya mong ayusin yun sa loob ng isang araw, tatanggapin kong karapatdapat ka. Kung hindi maging paki ka na. Napatitig si Lito kay Reyes. Kita niya mga matang puno ng pangmamataas. Ngunit imbis na umatras ngumiti siya. Kung yan ang gusto mo, tatanggapin ko. Lakas loob na sabi ni Lito.

Dinala si Lito at ang team sa isang malaking warehouse. Doon naroon ang isang makabagong makina na ginagamit para sa packaging system. Imported mula ibang bansa. Halos lahat ng manual ay nakasulat sa wikang banyaga. Good luck. Sarkastikong sabi ni Reyes. Kahit mga eksperto hirap diyan. Iniwan niya ang grupo at tumupo sa gilid. Nakahalo kipkip.

Waring nag-aabang ng pagkakamali ni Lito. Habang tinitingnan ni Lito ang makina, lumapit si Daniel. Sir Lito, kaya niyo po ba talaga ito? Ang hirap basahin ng manual at ang daming sensors. [Musika] Ngumiti si Lito kahit may kaba sa dibdib. Kung kaya ng tao na gumawa nito, kaya rin nating intindihin. Hindi kailangan perpekto. Kailangan lang ng tiyaga.

Si Gerald ay lumapit din. Kung may kailangan ka, sabihin mo lang. Nandito kami. Ngunit hindi pa rin mawala ang alinlangan sa paligid. Naririnig ni Lito ang bulungan ng iba. Siguradong babagsak siya ngayon. Hindi ito tulad ng kahapon. Ibang level na ito. Narinig niyang sabi. At higit sa lahat, naririnig niya ang boses ng sariling takot.

Paano kung mabigo ka? Paano kung totoo ang sinasabi nila na wala ka ng halaga? Naririnig niya sa kanyang isip. Magsisimula na sana si Lito ng biglang lumapit si Bugoy. Alam mo Lito? Mahina nitong sabi. Nung una hindi talaga ako naniniwala sao pero nung nakita ko ang ginawa mo sa transformer nagbago ang isip ko.

Kaya kung sakali tutulungan kita ngayon. Nagulat si Lito. Noon lang niya narinig mula kay Bugoy ang tunay na suporta. dahil doon ay tumango siya. Salamat. Lahat tayo may parte dito. At nagsimula na silang magtrabaho. Una, binuksan ni Lito ang control panel. Halata agad ang problema. Hindi nakakatanggap ng tamang signal ang mga sensors.

Pero hindi lang iyon. May mali sa mismong pag-install ng makina. Bakit parang minadali ang pag-setup nito? Tanong ni Lito. Tama ka. Sagot naman ni Gerald. Ang kontraktor ang nag-install nito pero laging may error. Huminga ng malalim si Lito. Kung ganon, kailangan nating i-realign mula simula. Oo, mahirap.

Pero kung sabay-sabay tayo, matatapos natin. Dito nasubok ang kanilang pagkakaisa. Si Daniel ang nagta-translate ng ilang bahagi ng manual gamit ang cellphone app. Si Bugoya ang nag-check ng wiring. Si Gerald ang nag-coordinate ng mga tao at si Lito ang utak ng operasyon. Siya din ang gumabay sa lahat. Bugoy, bawasan mo ng dalawang bolts na ang linya.

Daniel, hawakan mo yang sensor. Yan. Tama. Gerald, pakisabi sa mga tao, i-realign ng conveyor belt sa markang ito. Utos niya. Ilang oras silang nagtrabaho. Pawis ang tumutulo, kamay na nanginginig ngunit walang sumuko. Pagsapit ng gabi, handa na silang subukan. “Ready!” tanong ni Gerald. Ready! Sagot ng lahat.

Tumango si Lito at pinindot ang switch. Sandaling katahimikan ang nangyari. Lahat ng matay nakatutok sa makina. Ilang segundo walang nangyari. Nagsimula ng mapangiti si Reyz. Halos sabik makita ang pagkatalo. Ngunit biglang umandar ang makina. Dahan-dahang gumalaw ang conveyor. Sumindi ang mga sensor at nagsimula ang packaging process.

Mas maayos at mas mabilis pa kaysa dati. Yes. Sigaw ni Daniel. Halos tumalon sa tuwa. Walang imposible kay Sir Lito. Dagdag pa ng isa. Nagpalakpakan ng lahat ngunit si Reyz ay hindi makapaniwala. Lumapit si Lito kay Reyz. Hindi siya mayabang. Hindi rin siya galit. Bagkos payapa ang kanyang tinig. Engineer Reyes.

Hindi ko ginawa ito para ipahiya ka. Ginawa ko ito dahil ito ang trabaho ko. Ang tumulong at mag-ayos ng sirang bagay. Kung may natutunan tayo ngayon, siguro’y ito. Hindi nasusukat ang kakayahanang tao sa suot niya kundi sa puso at dedikasyon niya. Hindi nakasagot agad si Reyes. Kita sa kanyang mukha ang hiya. Ngunit hindi na niya kayang ipagkaila ang katotohanan.

Tumayo si Mr. Vicente at pumalakpak. Bravo, Lito. Ikaw ang patunay na ang tunay na talino at kabutihan ay hindi natatabunan ng kahirapan. Nagpalakpakan muli ang lahat at sa gabing iyon lalong tumibay ang tiwalang ng lahat kay Lito. Ngunit sa puso niya alam niyang ito pa lang ang simula ng mas mabibigat na pagsubok.

Mabilis na kumalat ang balita sa planta. Isang pulube ang tinawag para ayusin ang makinang hindi kayang solusyunan ng mga lisensyadong inhinyero. Lalong umingay ang paligid at ang mga empleyado ay nagsipagbulungan. Para bang hindi nila matanggap ang idea na may taong mula sa lansangan ang tataratuhin bilang tagapagligtas ng kanilang trabaho.

Si Lito tahimik lang na nakaupo sa gilid. Hawak pa rin ang isang lumang gamit na ipinuslit niya mula sa kanyang kahon ng mga gamit. Pinagmamasdan niya ang makina at dinadama ang bawat tunog na inilalabas nito. Parang musika na siya lang ang nakakaunawa. Hindi mo alam ang ginagawa mo. Biglang singhal ng isa sa mga inhinyero na si Engineer Sarmiento.

Isang beterano at mayabang na leader ng grupo. Ilang taon kaming nag-aral para dito. Ikaw pulubi lang na walang alam sa siyansya ng makina. Nagkatinginan ang lahat. Si Gerald ay napapikit na lamang at bulong sa sarili. Huwag na sanang sumuko si Lito Anya. Pero imbes na umatras, tumayo si Lito ng tuwid.

Kung kaya niyong ayusin, bakit hanggang ngayon hindi pa rin ito umaandar? Ilang araw na kayo nagtattiyaga rito. Siguro minsan hindi diploma ang patayan ng karunungan, minsan puso at karanasan. Napangang ilan at naramdaman ni Bugoyang kilabot. Hindi niya akalaing kayang magsalita ni Lito ng ganoon katapang. Si Daniel naman bagam’t medyo nag-aalinlangan pa rin ay unti-unting nadadala ng tapang ng kanilang kaibigan.

Kung sigurado ka, patunayan mo. Sagot ni Engineer Sarmiento na puno ng panguuyam. Pero kapag sumablay ka, aalisin ka kaagad dito at hindi ka na pwedeng lumapit sa planta. Napatahimik ang lahat. Ramdam nila ang bigat ng kondisyon. Ngunit tumango lamang si Lito. Tinatanggap ko ang hamon mo, Anya. Habang nagsisimula siyang magtrabaho, kinuha niya ang ilang gamit mula sa lumang tolbox na dala niya.

Mga simpleng turnilyo, isang kalawangin ng screwdriver at ilang piraso ng wire na akala ng iba’y walang silbi. Pinagmasdan ng mga tao kung paano siya kumilos. Walang manual, walang hightech na gagamitin. Ngunit bawat galaw niya ay parang may direksyon at tiwala. Si Bugoy naman ay napabulong. Parang sanay na sanay siya.

Para bang dati na niyang nahawakan ng ganitong makina. Nagulat si Gerald. Oo nga. Tingnan mo mga mata niya. Parang nakikita niya ang problema bago pa man lumabas. Habang tumatagal, unti-unti ng nagiging malinaw ang ginagawa nila. Ito. Binuksan niya ang panel at pinakinggan ang tunog ng loob. Pinakiramdaman niya ang bawat pwersa ng hangin at alon ng kuryente.

Hindi ito karaniwang paraan ng isang inhinyero pero ramdam ng lahat na may alam siya. Ngunit hindi natapos doon ang hamon, biglang sumingit si engineer Saramiento at kinutya siya. Hindi sapat ang pandinig at pakiramdam. Dapat may eksaktong kalkulasyon. Dapat may formula. Kaya mong gawin iyon? Sandaling natahimik si Lito pero ngumiti siya.

Hindi lahat ng bagay nasusukat ng numero. Minsan kailangan mo lang makinig ang makina parang tao. May tibok, may hinga, may damin. Kung papakinggan mo ng buo, sasabihin niya kung saan siya masakit. Napaawang ang bibig ng ilan. Ang simpleng paliwanag ni Lito ay tumagos sa puso ng marami lalo na sa mga trabahador na matagal n nagtitiis sa hirap ng trabaho.

Nang matapos ang unang pagsubok niya, pinindot niya ang switch. L’ay napahawak sa kanilang dibdib. Inaasahan kung ano ang mangyayari. Biglang umandar ng makina. Bagam’t hindi patuluyang maayos, nagsimula itong gumulong ng mas maayos kaysa sa dati. Dahil doon ay nagulat ang lahat. Ang hindi nila nagawa sa loob ng tatlong araw, nagawa ni Lito sa loob lamang ng kalahating oras.

Palakpakan sana ang mga trabahador pero pinigilan sila ng mga inhingyero. “Hindi pa tapos yan. Pansamantalang gumana lang yan.” sigaw ni Sarmiento. Kung tunay ka magaling, tapusin mo hanggang sa tuluyang gumana ng buo. Humarap si Lito sa lahat. Pawis na pawis ngunit may ngiting hindi matinag. Kung ganon Anya, hahawakan ko ang hamon niyo.

Hindi lang ito basta pagkukumpany ng makina. Ito’y patunay na kahit sino, kahit pulubi eh may kakayahang gumawa ng himala kapag binigyan ng pagkakataon. Sa puntong iyon, hindi lamang makina ang nais niyang ayusin. Gusto rin niyang baguhin ang pananaw ng lipunan na ang karunnungan ay maaaring matagpuan kahit sa pinakamababang estado. At doon nagsimula ang pinakamalaking pagsubok ni Lito, ang magtagumpay laban sa pagdududa ng mga biyasang inhinyero.

Gulat na gulat ang lahat ng umandar ang makina. Umalingawngaw sa loob ng planta ang ugong nito na matagal ng hindi naririnig ng mga trabahador. Ang ilan ay napaindak pa sa tuwa ngunit pinipigilan nila ang sarili. Parang may takot na baka biglang bumalik ang katahimikan at muling bumigay ang lahat. Nakatingin kay Lito ang mga mata ng daan-daang tao.

Sa isang iglap mula sa pagiging isang pulubi, siya na ngayon ang sentro ng atensyon. Pero si Lito kalmado lang. Huminga ng malalim at muling yumuko para ipagpatuloy ang ginagawa. Hindi pa tapos Anya habang pinapakinggan ang ritmo ng makina. Naririnig ko pa ang paghingal nito. Kailangan kong linisin ang loob, tanggalin ang barya at ayusin ang tamang daloy. “Hindi sapat ‘yan.

” Sigaw muli ni Engineer Sarmiento. Halos mapula ang mukha sa inis. Kung hindi ka marunong mag-compute ng tamang voltage, pressure, ratio atorke, specification, madadamay tayong lahat kapag sumabog yan. Ngunit bago pa siya makapagsalita muli, sumabat si Gerald. Sir, tatlong araw na kayong nandito at hindi niyo pa rin maayos.

Bigyan natin siya ng pagkakataon. Kung may mali tayo magbabantay. Nag-angat ng kilay si Sarmanto. At ano ka ba? Trabahador ka lang. Hindi ka engineer. Huwag mong ipilit ang sarili mo. Ngunit nakita ng lahat kung paanong dumepensa si Gerald. Sa unang pagkakataon, isang ordinaryong manggagawa ang tumayo laban sa mga nakakataas at ginawa niya iyon para sa isang pulubi.

Kinuha ni Lito ang kalawangin niyang gamit. Isa-isang binaklas bahagi ng makina na tila matagal ng hindi napapansin. Ang iba halos walang kwenta nasa paningin ng mga modernong enhinyero. Ngunit sa kamay ni Lo, bawat turnilyo at bawat piraso ng wire ay may halaga. “Bugoy, abot mo nga ang liha. Kailangan kong pakinisin itong baradong bahagi.

Utos ni Lito. Mabilis na tumakbo si Bugoy. Parang bata na sabik makatulong. O na kuya Lo. Abot ni Daniel bantayan mo ang pressure gauge. Kapag umabot sa pula, isra mo agad ang balbola. Tumango si Daniel bagamat’t halatang kinakabahan. Si sige. Pero Lito, sigurado ka ba sa ginagawa mo? Ngumiti si Lito.

Sigurado sa lansangan. Araw-araw kong inaayos sa mga sirang bagay na itinatapon ng iba. Ang makina parang tao lang. Kapag inintindi mo, babalik ang lakas nito. Habang patuloy siyang nag-aayos, unti-unting lumabas ang kwento ni Lito. Hindi lahat ng naroroon ay nakakaalam. Pero si Gerald, Bugoy at Daniel ay matagal ng may kutob na may mas malalim pa sa pagkatao niya.

“Dati akong mekaniko.” Biglang sabi ni Lito habang pinupunasan ng pawis. Noong kabataan ko, nakapagtrabaho ako sa iba’t ibang pabrika. Pero dahil sa aksidenteng kinasangkutan ng pamilya ko, nawala ang lahat. Nalugmok ako sa utang at nauwi sa lansangan. Dahil sa sinabi ni Lito ay natahimik ang lahat.

Parang isang kutsilyong bumaon sa puso ng bawat nakikinig. Ang taong kanilang tinatawag na pulubi ay minsan ding naging isa sa kanila. Ngunit mas malupit ang sinapit. Naglakad ako sa mga kalsada. Nag-ayos ng sirang radyo, bisikleta, kahit anong makalawang na gamit na itinatapon ng tao. Doon ako natuto. Ang langsangan na nagturo sa akin ng pakiramdam at pakikinig na hindi mo matututunan sa libro.

Nang matapos ang kanyang kwento, bigla niyang hinigpitan ang isang malaking bolt. Tumigil ang lahat ng tao sa kanilang ginagawa. Ang makina ay nagsimulang huminga ng mas maluwag. Parang isang taong matagal na nalunod at ngay’y nakakahinga na muli. Subukan natin uli. Sabi niya. Muling pinindot ang switch.

Ngunit sa pagkakataong ito, hindi napaos. Hindi na parang mamamatay. Malinis, maayos at tuloy-tuloy ang andar ng makina. Ang mga ilaw ng planta ay kumislap at ang mga conveyor belt ay gumulong na parang bagong-bago. Palakpakan ang sumunod, sigawan, iyakan at halakhakan ng mga trabahadorang umalingawngaw. Ang imposible nangyari sa harap nila.

Ngunit hindi lahat ay natuwa, si Engineer Sarmiento ay napayuko, nanginginig sa galit at hiya. Imposible to. Paano nagawa ng isang gaya niya ang hindi naming magawa? Tanong niya. Lumapit si Gerald at mahigpit na niyakap si Lito. Ikaw ang nagturo sa amin na hindi hadlang ang kahirapan para maging marunong at kapakipakinabang.

Si Bugoy naman halos mapatalon. Kuya Lito, para kang bayani. Kung wala ka, wala kaming trabaho ngayon. Si Daniel bagamat hindi masyadong expressive ay tumango at ngumiti. Ngayon ko lang naintindihan. Minsan ang taong minamaliit natin, siya pa ang may hawak ng sagot. Ngunit bago matapos ang lahat, humarap si Lito sa karamihan.

Mga kapatid, Anya. Huwag niyo akong tingnan bilang tagapagligtas. Isa lang akong taong tulad ninyo na nagtiwala sa sariling kakayahan. Tandaan ninyo, kahit saan ka man mapadpad, kahit sa lansangan pa, hindi mawawala ang talino at karanasang itinanim sayo ng Diyos. Ang kailangan lang, bigyan ka ng pagkakataon.

At sa unang pagkakataon, ang pulube ay hindi na itinuring na hamak. Siya na ngayon ang naging ilaw ng inspirasyon sa buong planta. Samantala, sa kabilang banda naman, ang buong planta ay puno ng ingay ng masiglang makina at ng mga trabahador na tila na buhayan ng loob. Hindi matatawaran ang tuwa ng lahat mula sa pinakamababang kawani hanggang sa mga matagal ng nawawalan ng pag-asa.

At ang pinagmulan ng lahat ng iyon ay ang taong ilang oras lamang ang nakalipas ay minamaliit nila bilang isang pulubi. Si Lito na nakaupo sa gilid. Pinupunasan ng mga kamay ng punong-puno ng grasa. Tahimik lang siya. Nakatingin sa makina na ngayon ay umaandar ng mas maayos kaysa dati. Hindi niya hinahanap ang palakpak o papuri.

Sapat na sa kanya na makita ang mga trabahador na muling nagkaroon ng sigla at pag-asa. Lumapit si Gerald dala ang isang bote ng tubig. Lito para sa’yo. Alam mo ba kung gaano kalaking bagay ang ginawa mo? Ilang libong pamilyang muling magkakaroon ng hanap buuhay dahil sao. Tinanggap ni Lito ang tubig at uminom. Pagkatapos ay ngumiti.

Hindi ako tunay na dahilan. Kung hindi dahil sa tiwala ninyo, hindi ko rin magagawa to. Ang makina’y parang puso. Hindi tatakbo kung walang nagtutulungan. Si Bugoy naman ay hindi na nakapagtimpi. Kuya Lito, hindi ka na pwedeng bumalik sa lansangan. Dapat dito ka na sa amin. Dapat makita ng lahat ang talento mo.

Tumango si Daniel. Oo. Panahon na para makabangon ka ulit. Hindi ka pulubilito. Isa kang maestro ng mga makina. Hindi nagtagal dumating ang mismong may-ari ng planta. isang matandang lalaki na kilala sa pagiging istrikto at hindi basta nagbibigay ng papuri. Ngunit ngayon sa harap ng lahat lumapit siya kay Lito.

Anak aniya, hindi ko akalaing makakakita ako ng ganitong kababalaghan. Ilang ulit ng muntik masara ang planta dahil sa sirang makinang ito at kahit mga lisensyadong inhinyero’y sumuko. Pero ikaw, ikaw ang nagbalik ng buhay dito. Hindi lang makina ang inayos mo kundi pati puso ng aking mga tao. Namilog ang mga mata ng lahat ng biglang iabot ng may-ari ang kanyang kamay kay Lito.

Mula ngayon, gusto kita kunin bilang tagapayo ng planta. Hindi mahalaga kung wala kang diploma. Ang mahalaga may puso at kaalaman ka na higit pa sa libro. Napaiyak si Lito ngunit pinilit niyang maging matatag. Kung iyun po ang nais ninyo, tatanggapin ko. Pero sana bigyan niyo rin ng pagkakataon ng iba pang gaya kong galing sa lansangan.

Maraming kagaya kong may talento pero hindi nabibigyan. ng pagkakataon tumango ang may-ari yan ang gagawin natin ah mula sa araw na iyon nabago ang ihip ng hangin sa planta hindi nainusgahan ang isang tao base lamang sa damit o estado sa buhay natutong igalang ng lahat ang bawat isa at nakita nilang ang tunay na yaman ay hindi laging nakikita sa diploma o titulo kundi sa puso at karanasang dala ng tao.

Si Gerald, Bugoy at Daniel ay naging mas malapit kay Lito. Hindi lamang bilang kaibigan kundi bilang pamilya. Sila ang naging saksi kung paano itinuwid ng isang taong dating pulubi ang pananaw ng isang buong kumpanya. Si Bugoy na dati laging patawa eh nagsimulang mangap na maging mekaniko rin si Daniel na laging tahimik ay natutong magsalita at ipaglaban ng tama.

At si Gerald na dati’y kuntento lang sa pagiging trabahador ay nagkaroon ng tapang para maging leader ng kanilang grupo. Samantala, isang gabi habang pauwi si Lito, napahinto siya sa paglalakad. Hawak-hawak niya ang lumang tolbox na dati gamit lamang niya sa pag-aayos ng sirang radyo at bisikleta sa kalsada.

Ngayon yun na ang naging simbolo ng kanyang muling pagbangon. Salamat Panginoon bulong niya habang nakatingala sa langit. Salamat sa pagkakataong ibinigay mo. Hindi ko man mababago ang nakaraan pero kaya ko pa ring lumikha ng bagong bukas. At mula noon hindi na muling tinawag na pulubi si Lito.

Siya na ngayon si Maestro Lito. Ang taong nagpapatunay na kahit gaano kababa ang iyong pinagmulan, maaari ka pa ring umangat at maging inspirasyon ng marami. Sa huling pag-ikot ng makina, tila kasabay nitong umikot ang bagong kapalaran ng lahat. At sa bawat ugong nito, paulit-ulit na nagpapaalala, walang taong dapat maliitin.

Ang tunay na talino, lakas at karunungan ay maaaring matagpuan kahit sa pinakabinabaliwalang nilalang. At doon nagsimula ang bagong kabanatan ng buhay ni Lito hindi bilang pulubi kundi bilang huwaran ng pag-asa at tagapagligtas ng isang buong pamayanan. Kayo, ano pong masasabi niyo sa kwento natin ngayon na nakaka-inspired? Maaari niyo po bang i-comment doun sa baba doun sa comment section para muli ko pong mabasa?