Matapos ang Dalawang Buwan ng Diborsyo, Nakita Ko ang Aking Dating Asawa na Ligaw at Tulala sa Ospital — At ang Katotohanang Natuklasan Ko Pagkatapos Ay Gumuho ang Mundo Ko

Hindi ko inakalang muli ko siyang makikita roon — sa gitna ng mahabang pasilyo ng St. Luke’s Medical Center sa Manila, kung saan ang mga pasyenteng payat at maputla ay nakaupo tahimik, tila walang pag-asa. Doon, sa isang sulok, nakaupo siya… walang imik, nakatitig sa sahig, parang tinalikuran na ng buong mundo. At sa sandaling iyon, parang may humigpit sa puso ko.

Siya — ang dating asawa kong si Maria, ang babaeng iniwan ko dalawang buwan lang ang nakalipas.

Ako si Nathan Delgado, 34 taong gulang, isang ordinaryong empleyado sa kompanya ng logistics. Sa loob ng limang taon, akala ko’y maayos ang pagsasama namin. Si Maria ay isang tahimik, mabait, at matiyagang babae. Hindi siya palasigaw, hindi rin pala-arte, at ang simpleng presensya niya sa bahay ay sapat para mapawi ang pagod ko.

Pareho kaming may pangarap: bumuo ng pamilya, bumili ng sariling bahay, at magkaanak. Pero paglipas ng tatlong taon ng kasal, dalawang beses siyang nakunan. Mula noon, unti-unting nag-iba ang lahat. Naging malungkot ang bahay namin. Madalas siyang tahimik, nakatitig lang sa kawalan.

Unti-unti rin akong napagod. Madalas akong mag-overtime, o kaya’y magpalipas ng oras sa mga kaibigan para iwasan ang lamig sa pagitan namin. Hanggang sa dumating ang gabi ng isang mahabang pagtatalo — at sinabi ko ang mga salitang hindi ko na mababawi:

“Maghiwalay na lang tayo, Maria.”

Matagal siyang tumingin sa akin bago sumagot ng mahinahon:

“Sigurado ka na ba, Nathan?”

Tumango ako. Hindi siya umiyak, hindi sumigaw. Tahimik lang niyang tinupi ang ilang gamit at umalis kinagabihan din.

Mabilis naming natapos ang mga papeles. Sa loob ng dalawang araw, tapos na ang kasal namin — parang dalawang estrangherong naghiwalay sa kanto.

Pagkatapos ng diborsyo, lumipat ako sa isang maliit na apartment sa Makati. Bawat gabi, tahimik. Walang amoy ng nilulutong ulam, walang boses na bumubulong, “Kumain ka na ba?” Pero pinilit kong maniwala na tama ang desisyon ko.

Dalawang buwan ang lumipas. Akala ko okay na ako — hanggang sa araw na iyon.

Nasa ospital ako upang bisitahin ang kaibigan kong naoperahan. Habang naglalakad sa pasilyo ng Internal Medicine Ward, may kung anong pamilyar na pakiramdam na nagpaikot ng ulo ko. Paglingon ko, nakita ko siya.

Si Maria.

Nakasuot ng asul na uniporme ng pasyente, nakaupo sa gilid, payat na payat, at halos hindi ko na makilala. Wala na ang mahabang buhok na dati niyang ipinagmamalaki — ginupit niya ito ng maikli. Sa tabi niya, tumutulo ang dextrose, patak-patak, kasabay ng katahimikan ng paligid.

Nanginig ako. Lumapit, halos hindi makapagsalita.

“Maria?”

Nag-angat siya ng tingin, tila nanaginip.

“Nathan…?”

“Anong ginagawa mo rito? May sakit ka ba?”

Ngumiti siya ng mapait at umiwas ng tingin.

“Wala. Check-up lang.”

Umupo ako sa tabi niya. Hinawakan ko ang kamay niyang malamig.

“Maria, huwag mo akong lokohin. Anong nangyari sa’yo?”

Tahimik siya sandali bago bumulong:

“May ovarian cancer ako. Nasa early stage pa raw… may pag-asa naman daw, sabi ng doktor. Pero wala akong insurance. Wala rin akong pera. Wala rin akong kasama.”

Parang huminto ang oras. Parang may sumuntok sa dibdib ko.

Dalawang buwan akong namuhay na kampante — habang siya, mag-isa, ay lumalaban sa sakit na unti-unting kumakain sa katawan niya.

“Bakit hindi mo sinabi sa akin?” tanong ko, nanginginig ang boses.

Ngumiti siya nang mahina.

“Nathan, tapos na tayo. Ayokong maging pabigat. Kaya ko naman, o akala ko kaya ko.”

Wala akong maisagot. Ang tanging naramdaman ko lang ay hiya, galit sa sarili, at matinding awa.

Sinamahan ko siya hanggang gabi. Matagal kaming nag-usap, parang mga lumang magkaibigan — walang galit, walang tampo. Bago ako umalis, sabi ko:

“Maria, hayaan mong ako ang mag-alaga sa’yo. Hindi ko kayang pabayaan ka.”

Umiling siya, mahina ang ngiti.

“Naawa ka lang, Nathan.”

“Hindi. Mahal pa rin kita.”

Kinabukasan, bumalik ako, may dalang lugaw at mga prutas. Hindi siya nagsalita, pero nakita ko sa mga mata niya ang pasasalamat.

Makalipas ang ilang araw, halos araw-araw na akong nasa ospital. Ako ang nagbabantay sa kanya, nag-aasikaso ng gamot, nag-aayos ng mga papel. Hindi ko alam kung para bangon sa pagkukulang o dahil hindi ko pa rin kayang mawala siya — siguro pareho.

Isang gabi, mahina siyang nagsalita habang inaayos ko ang kumot niya:

“Nathan, alam mo bang bago pa tayo naghiwalay… alam ko nang may sakit ako?”

Tumigil ako.

“Ano?”

“Alam ko na, isang linggo bago mo sabihin ang ‘hiwalay.’ Nalaman ko noong araw ding nag-away tayo.”

“Bakit hindi mo sinabi?”

Ngumiti siya ng malungkot.

“Kasi ayokong manatili ka dahil sa awa. Gusto kong alalahanin mo ako bilang babaeng malakas, hindi bilang pasyente.”

Hindi ko napigilan ang luha ko.

“Maria… hindi mo alam kung gaano ako nagsisisi.”

Ngumiti lang siya at hinawakan ang kamay ko.

“Nathan, minsan kailangan nating hayaan ang taong mahal natin na mabuhay ng walang bigat. Akala ko noon, iyon ang kabutihan.”

Hindi ako nakasagot. Kasi alam kong totoo iyon. Ako ang unang sumuko.

Pagkalipas ng isang linggo, lumipat siya sa Oncology Ward. Ako na ang nagbantay gabi-gabi. Nakita ko siyang magdusa sa bawat chemo session, nakita ko rin siyang ngumiti kahit hirap. Sa bawat sakit na naramdaman niya, para bang ako ang tinatamaan.

Isang gabi, habang tulog siya, napansin ko ang isang sobre sa loob ng bag niya, nakasulat:

“Para kay Nathan, kung sakaling mabasa mo ito…”

Binuksan ko, nanginginig.

“Nathan,
Kung binabasa mo ito, baka hindi ko na kayang magsalita.
Pasensiya na kung naging mahina ako.
Alam kong galit ka pa rin noon, pero sana maintindihan mo na ginawa ko iyon para sa’yo.
Buntis ulit ako noon. Pero kagaya ng dati, hindi nagtagal. Sabi ng doktor, ang dahilan ay ang bukol na nasa loob ko.
Ayokong sabihin sa’yo dahil alam kong mananatili ka — hindi dahil mahal mo pa ako, kundi dahil naaawa ka.
Kaya pinili kong umalis.
Pero kahit anong pilit kong itago, mahal pa rin kita. Lagi kong ipagdarasal na maging masaya ka.
— Maria.”

Bumagsak ako sa upuan, yakap ang sulat na parang kaluluwa niya mismo.

Isang linggo makalipas, tinawag ako ng doktor.

“Mr. Delgado, lumalala ang kondisyon ni Maria. Gagawin namin ang lahat, pero maliit ang tsansa.”

Naupo ako sa labas ng kwarto, walang lakas. Doon ko lang naintindihan kung gaano ko siya kamahal.

Kinagabihan, hinawakan ko ang kamay niyang mahina.

“Maria… kung papayag ka, gusto kong magpakasal ulit sa’yo. Hindi ko na kailangang pumirma. Gusto ko lang gisingin ka tuwing umaga, hawakan ang kamay mo tuwing gabi. Hanggang gusto mo.”

Ngumiti siya, halos hindi na marinig ang boses.

“Oo, Nathan… gusto ko rin.”

Tatlong buwan matapos iyon, pumanaw si Maria sa mga bisig ko — tahimik, payapa, na parang natulog lang. Sa huling linggo ng buhay niya, tinuring namin ang isa’t isa bilang mag-asawang muling pinagsama ng pagkakataon.

Hanggang ngayon, dala ko pa rin ang lumang litrato ng kasal namin at ang sulat niyang puno ng luha.

Tuwing dumadaan ako sa ospital na iyon, naririnig ko pa rin sa isip ko ang tinig niyang mahinahon:

“Nathan, huwag ka nang malungkot. Masaya na ako. Salamat sa pagbalik.”

At sa bawat patak ng ulan sa bintana ng Makati, palagi kong nararamdaman — sa pagitan ng kirot at alaala — na sa wakas, natutunan ko kung ano talaga ang ibig sabihin ng pagmamahal na hindi kailanman nawala