Sa isang pampublikong senior high school sa Maynila, kilala si Jomar bilang estudyanteng “laging inaantok.” Halos araw-araw, nahuhuling nakasubsob ang ulo niya sa desk, nakapikit, at minsan ay hindi na naririnig ang pagtatawag ng guro. Dahil dito, marami sa kanyang kaklase ang madalas siyang pagtawanan, minsan ay kinukunan ng litrato at ina-upload pa sa group chat ng klase.

“Dito ka na naman natutulog, pre?” biro ng ilan.
“Paano ka papasa n’yan?” tawa ng iba.
“Lakas mo mangarap maging engineer e hindi ka magising sa math,” hiyaw ng isa pang kaklase.

Tahimik lang si Jomar. Hindi siya sumasagot, hindi siya nagrereklamo, at lalong hindi niya kinukuwento ang totoong dahilan. Dahil para sa kanya, mas mabuting tumahimik kaysa dagdagan pa ang mga problemang hinaharap niya araw-araw.

Ang hindi alam ng lahat: bago pumasok sa klase, may apat na oras na siyang nagtatrabaho sa palengke bilang kargador.

Alas-tres pa lang ng madaling-araw, gising na si Jomar. Hindi dahil gusto niya, kundi dahil kailangan niya. Kinakailangan niyang tumulong sa nanay niyang may sakit sa puso at sa nakababatang kapatid na nag-aaral pa sa elementarya. Ang kinikita niyang dalawang daang piso kada araw sa pagkakarga ng gulay, bigas, at mga kahon ng manok ang nagbibigay ng pagkain sa kanilang mesa.

Pagkatapos magtrabaho, mabilis siyang maghuhugas ng mukha sa palengke, saka maglalakad papuntang paaralan habang nagsisimula nang sumikat ang araw. At doon, sa harap ng pisara, unti-unting nagpapahina ang mata, lumulubog ang diwa, at minsan ay hindi na niya kayang labanan ang antok.

Isang araw, dumating ang pinakamasakit. Habang nasa klase, ipinasok ng kaklase niyang si Brent ang cellphone at palihim na vinideo si Jomar—nakayuko, tulog, halatang pagod na pagod. Nang matapos ang klase, kumalat ang video sa buong eskwelahan

“Natulog na naman si Kargador Boy!”
“Bakit ba pumapasok pa ’yan?”
“Sayang scholarship ng ibang mas masipag.”

Hindi nagtagal, umabot ang video sa guidance office pati sa mga guro.

Kinabukasan, pinatawag si Jomar sa faculty room. Tahimik siyang naglakad papasok, handang-handa na sa sermon. Pero laking gulat niya nang ang buong advisory class at tatlong guro ay nandoon, tahimik, nakatingin sa kanya.

“Jomar,” bungad ng adviser niyang si Ma’am Castillo, “may gusto kaming malaman. Totoo bang nagtatrabaho ka sa madaling-araw bago ka pumasok dito?”

Hindi sumagot si Jomar. Napayuko. Ilang segundo bago siya nakapagbigkas. “Opo, Ma’am. Kailangan po kasi.”

Lumabas ang luha ng ilang guro. Parang sumabog ang tensyon sa loob ng silid. Ang mga estudyanteng madalas tumawa sa kanya ay hindi makatingin.

“Bakit ngayon mo lang sinabi?” tanong ng isa.

“Wala naman pong makikinig,” tugon ni Jomar. “At saka… ayokong kaawaan ako. Gusto ko lang po makatapos.”

Tumayo si Ma’am Castillo, lumapit kay Jomar, at marahang hinawakan ang balikat nito. “Hindi ka namin kinaawaan. Pero dapat alam naming pinaglalaban mo ang sarili mo.”

Sa unang pagkakataon, nalaman ng buong paaralan ang kuwento ng binatang akala nila’y tamad. Ang totoo, mas masipag pa ito sa karamihan sa kanila. Mas determinado. Mas malakas ang loob.

Naglabas ng pangkalahatang anunsyo ang paaralan:
Simula sa araw na iyon, bibigyan si Jomar ng flexible class arrangement. Pinagkalooban siya ng partial scholarship, libreng pagkain sa feeding program, at mentorship sa mga subject na hirap siya dahil sa kakulangan sa tulog.

Pero ang pinakanakapigil-hininga ay nang lumapit ang mismong principal sa gitna ng school assembly.

“Jomar,” sabi nito, “laging inaantok ang mga pagod. Pero ang pagod na naglalaban para mabuhay? Sila ang tunay na matatalino.”

Imbes na tawanan, palakpakan ang sumunod. Umaalingawngaw sa buong covered court—hindi mockery, kundi paggalang.

Mula noon, nagbago ang tingin ng lahat kay Jomar. Hindi na siya ang binatang natutulog sa klase. Siya ang batang hindi sumusuko kahit paulit-ulit na pagod ang katawan. Siya ang batang mas maaga pang gising kaysa sa mga ilaw ng palengke. Siya ang batang patuloy na nag-aaral kahit binabagsakan na ng mundo.

At sa pagtatapos ng taon, nang akala ng lahat ay babagsak siya—hindi nila naasahang makita siyang tinatawag sa harap para tumanggap ng Leadership and Resilience Award. Ang palengke ay tumayong saksi sa kanyang paghihirap, ngunit ang paaralan ang naging saksi sa kanyang tagumpay.

Sa huli, napatunayan ni Jomar ang isang bagay na hindi matatawaran:
Ang tunay na matatalino ay hindi lang mahusay sa papel.
Ang tunay na matatalino ay iyong kahit pagod, sugatan, at kulang sa tulog… ay patuloy na lumalaban