GABI-GABI, LUMALABAS ANG ASAWA KO KASAMA ANG ANAK NAMIN — PERO NANG SINUNDAN KO SILA ISANG GABI, HALOS MADUROG ANG PUSO KO SA NATUKLASAN KO.

Ako si Lara, tatlong taong kasal kay Marco.
Tahimik at maayos ang buhay namin. Simple lang kami—isang maliit na bahay sa Cavite, isang anak na babae, at pangarap na mabuo ang pamilya kahit sa hirap at ginhawa.

Mula nang ipanganak ko si Ella, halos lahat ng oras ko ay nasa bahay. Si Marco, sa kabila ng pagiging tahimik, ay mapagmahal na asawa at ama. Araw-araw siyang nagtratrabaho bilang mekaniko at tuwing gabi, lagi niyang sinasabi:

“Maglalakad lang kami ni Ella, Love. Para makalanghap siya ng hangin bago matulog.”

At tulad ng dati, babalik silang mag-ama matapos ang tatlumpung minuto.
Masaya si Ella, at pagod si Marco.
Walang dahilan para magduda.

Pero isang gabi, may kakaibang naramdaman ako.

ANG HINALA

Gabi ng Biyernes. Habang inaayos ko ang mga pinggan, narinig ko na naman ang pamilyar niyang tinig.

“Love, lalakad lang kami ulit ni Ella, ha.”

Ngumiti ako, ngunit may kakaibang kaba sa dibdib.
Lumipas ang dalawampung minuto, pero hindi pa rin sila bumabalik.
Lumabas ako ng bahay, at sa di kalayuan, nakita ko ang anino nilang dalawa — naglalakad sa direksyon ng lumang parke.

Hindi ko alam kung bakit ko sila sinundan. Siguro dahil gusto ko lang masigurong maayos sila.
Tahimik akong naglakad sa likod nila, sa dilim, habang pinapanood ang mag-ama kong nag-uusap.

Ngunit pagdating sa parke, huminto sila sa may lumang bangko.
At doon, nakita kong may babae na nakaupo — may dalang bulaklak, nakangiti.

ANG PAGKAKALAT NG LIHIM

Nagtago ako sa likod ng puno.
Pinapanood ko silang tatlo — si Marco, si Ella, at ang babae.
Nagulat ako nang tumakbo si Ella papunta sa babae at yumakap dito.

“Mama Joy! Namiss ka po ni Ella!” sigaw ng anak ko.

Nanlaki ang mga mata ko. Mama Joy? Sino si Mama Joy?

Lumapit si Marco at naupo sa tabi ng babae.
Tiningnan nila pareho si Ella habang naglalaro sa harap nila.
Pagkatapos, marahan niyang hinawakan ang kamay ng babae.

“Pasensiya ka na, Joy. Hanggang ganito na lang siguro tayo.”
“Basta alam kong mahal mo rin ako,” sagot ng babae, nakangiti pero may luha sa mata.
“Oo. Pero may pamilya na ako. At may anak tayong kailangan kong protektahan.”

Parang gumuho ang mundo ko.
Ang lahat ng gabi pala na akala kong bonding nilang mag-ama,
ay oras ng isang lihim — isang nakatagong kasaysayan na hindi ko kailanman alam..

Nanlalamig ang mga kamay ko habang pinagmamasdan ko sila. Hindi ko alam kung galit ba ang dapat kong maramdaman, o takot, o pagkasira ng loob. Para akong nakapako sa kinatatayuan ko, at ayaw ko mang lumapit — gusto kong malaman ang totoo.

Sino si Joy?
Ano ang relasyon nila?
At bakit tinawag siya ni Ella na “Mama Joy”?

Hindi ko namalayan, may luha na pala akong tumutulo.

ANG PAGKAKAHARAP

Hindi ko na napigilan ang sarili ko. Mabilis akong lumabas mula sa likod ng puno.

“Marco.”

Nagulat silang tatlo. Halos malaglag sa kamay ni Joy ang hawak niyang bulaklak. Si Marco naman, biglang tumayo, parang natataranta.

“L-Love… p-paano ka—”

“Paano ako nakarating dito?” tinigil ko siya. “Ako ang dapat na magtanong. Ano ‘to, Marco?”

Hindi siya makatingin sa akin.

Si Ella, clueless, tumakbo papunta sa akin at yumakap.

“Mommy! Tignan mo oh, si Mama Joy—”

Pinisil ko ang kamay ng anak ko, pilit na ngumiti, kahit ramdam kong nanginginig ako.

“Sweetheart… bakit mo siya tinawag na Mama?”

Bago makasagot si Ella, si Joy ang lumapit, mahinhin pero bakas ang bigat sa mga mata niya.

“Ako na ang magpapaliwanag… kung papayag ka.”

Huminga ako nang malalim. “Sige. Sabihin mo sa akin ang totoo.”

ANG LIHIM NA HINDI SINADYANG ITAGO

Umupo kaming tatlo sa lumang bangko. Si Marco nakakuyom ang kamao, parang pinipilit pigilan ang pag-iyak.

Si Joy nagsimula, mahinahon pero ramdam ang sakit.

“Lara… hindi ko intensyong guluhin ang pamilya n’yo. Pero matagal bago mo nakilala si Marco… kami na.”

Parang tumigil ang mundo ko.

“Pero naghiwalay kami,” patuloy niya. “Dahil kailangan niyang maghanapbuhay sa Maynila. Nawala kami sa komunikasyon. At akala niya… hindi ko na siya babalikan.”

Napatingin ako kay Marco. Hindi siya kumontra.

“Pagkatapos namin magkahiwalay,” dagdag ni Joy, “nalaman kong… buntis ako.”

Para akong sinampal.

Si Ella…

Hindi… imposible… pero…

“Ella… anak namin ni Marco,” sabi ni Joy, halos pabulong, pero sapat para marinig ko ang bigat ng katotohanan.

Tumayo si Marco, umiiyak.

“Love, patawarin mo ako… Gusto ko itong sabihin sa’yo noon pa. Pero natakot ako. Natakot akong mawala ka. Natakot akong masira ang pamilya natin.”

Napaupo ako. Hindi ko alam kung ano ang dapat kong maramdaman.

“Kung ganoon,” nanginginig ang boses ko, “alam mo na… simula’t sapul?”

Umiling si Marco.

“Nalaman ko lang noong pagkatapos ipanganak si Ella. Nagpakita si Joy. Doon ko lang nalaman na may anak pala kami. Pero mahal na mahal na kita noon, Love. At… si Ella, itinuring mong anak mo mula sa sinapupunan. Ayokong sirain ‘yon.”

Umiyak ako. Hindi ko na napigilan.

“Pero Marco… bakit ka nakipagkita kay Joy nang palihim? Bakit hindi mo kami iniharap nang maayos? Bakit parang… tinatago n’yo ako?”

Huminga nang malalim si Joy.

“Dahil ako ang lumapit. Gusto ko lang makita ang anak ko. Kahit paminsan-minsan. Hindi ko gustong agawin siya. Hindi ko gustong guluhin ka.”

Nakatungo si Marco, basang-basa ng luha ang mukha.

“Iniwasan kong magsinungaling, Love… pero nauwi ako sa pinakamalaking kasalanan—ang hindi pagsasabi ng totoo.”

ANG DESISYON

Tahimik ang buong parke. Kahit ang hangin, parang nakikiramay.

Tumingin si Joy sa akin, may paggalang at pag-amin.

“Lara… hindi ako kaagaw. Ina lang ako na namimiss ang anak ko. Pero ikaw—ikaw ang nanay na nagpalaki sa kanya. Ikaw ang buong buhay niya.”

Hindi ako makapagsalita.

Parehong nakaabang sina Marco at Joy sa sasabihin ko.

Hanggang sa tumingin ako sa anak kong walang kamalay-malay… si Ella, na parehong may dugo namin… ngunit ako ang nag-alaga mula una hanggang ngayon.

At doon ko nabitawan ang pinakamahirap na tanong:

“Marco… Joy… Ano ang gusto n’yo mangyari pagkatapos nito?”