GINAWA KO LAHAT PARA ALAGAAN ANG AMING MGA ANAK HABANG ANG ASAWA KO AY NASA ABROAD – PERO NANLAMIG AKO NG UMUWI SYA

Tatlong taon din halos ang lumipas mula nang umalis si Ruel, ang asawa ko, para magtrabaho sa Dubai. Ang araw-araw kong buhay ay parang teleserye—may halong drama, may halong comedy. Ako ang naging nanay at tatay sa bahay.

Ako ang gumigising sa madaling-araw para asikasuhin ang almusal ng mga bata. Ako rin ang gumagawa ng assignment nila kahit minsan hindi ko maintindihan ang mga Math problem. Minsan nga, natawa ang anak kong si Mico.
“Sabi ni Teacher, Mommy, mali raw ’yong sagot mo sa division.”
Napakamot ako ng ulo. “Ay naku, anak, basta ang mahalaga, na-divide ko kayo ng kapatid mo sa pagkain—pantay ang hotdog at itlog!”

Kahit mahirap, natutunan kong gawing masaya ang lahat. Nagkaroon kami ng movie nights, kwentuhan bago matulog, at kahit lugaw lang ang ulam, sinisigurado kong masarap ang tawa namin. Pero sa bawat halakhak, may lungkot din. Kasi alam kong kulang pa rin—wala ang Papa nila.

Si Ruel naman, paminsan-minsan tumatawag, pero ramdam ko ang pagod niya. Dumating pa sa puntong halos hindi na siya makatawag. Naiintindihan ko, pero aminado ako, sumasakit ang loob ko.


Dumating ang araw ng kanyang pagbabalik. Ang mga bata, may hawak pang kartolina na may sulat na “Welcome Home Papa!” Si Ruel, bitbit ang maleta, naka-jacket at may pasalubong. Niyakap niya ang mga anak namin na halos hindi bumitaw sa kanya.

Pero nang lumapit siya sa akin, parang iba. Oo, niyakap niya ako, pero ramdam ko ang lamig. Parang pormalidad lang, hindi tulad ng dati na puno ng gigil at lambing.

Kinagabihan, habang tulog ang mga bata, nag-usap kami.
“Ruel,” sabi ko, “hindi ko alam kung ako lang ba, pero parang iba ka. Nanlamig ka.”

Umupo siya, napabuntong-hininga.
“Pasensya ka na, Ana. Hindi ko alam kung paano haharapin ang lahat. Matagal akong malayo, tapos parang… natakot akong baka hindi mo na ako kailangan. Kasi ang lakas-lakas mo na.”

Natawa ako kahit may luha. “Ruel, Diyos ko, akala mo ba gusto ko talagang maging superwoman? Oo, kinaya ko. Oo, tumawa kami ng mga bata. Pero sa bawat pagtawa, may parte sa akin na gustong umiyak, kasi wala ka. Hindi ibig sabihin na malakas ako, hindi na kita kailangan. Sa totoo lang, mas lalo kitang hinintay.”

Natigilan siya, sabay napangiti.
“Ikaw talaga, Ana. Kaya siguro kahit anong layo ko, hindi kita kayang kalimutan. Ikaw lang ang kayang magpatawa sa akin kahit may lungkot.”

Umupo siya sa tabi ko, sabay hawak ng kamay ko. “Pasensya na. Hindi na ako nanlalamig. Nataranta lang ako. At ngayong nandito na ako, gusto kong bumawi. Gusto kong makasama ka—at magpakatawa uli kasama mo.”

Kinabukasan, gumising kaming magkakasama. Habang kumakain ng almusal, nagbiruan ang mga bata.
“Papa, marunong ka ba gumawa ng baon? Kasi si Mommy, minsan sabaw ng sardinas, nilagay sa thermos!”
Napahalakhak si Ruel. “Aba, anak, ’yon ang tinatawag na lutong pinoy surprise!”

At doon, sabay-sabay kaming nagtawanan.
Sa huli, natutunan ko na ang lakas ko pala ay hindi para ipakita kay Ruel na kaya kong mag-isa, kundi para patunayan sa kanya na may uuwian siyang pamilya na buo, masaya, at handang magpatawad.

At oo, kahit nanlamig siya sa umpisa, ngayon alam kong mas mainit na ang pagmamahalan namin—parang kape sa umaga, na kahit gaano katagal na nakalimutan sa mesa, puwede pa ring painitin at muling malasahan

Akala ko, pagkatapos ng mga yakap, tawanan, at mga birong puno ng saya, tapos na ang lahat ng pagsubok namin ni Ruel.
Akala ko, tuluyan na kaming babalik sa dati — ‘yong tipong gigising ako sa halik niya, sabay kaming mag-aalmusal, at magtatawanan sa simpleng bagay.

Pero tulad ng lahat ng kwento ng mga mag-asawang matagal na nagkahiwalay dahil sa trabaho sa abroad… may mga bagay pala talagang hindi basta nabubura ng isang gabi lang ng yakapan

Makalipas ang ilang linggo mula nang umuwi si Ruel, napansin kong may mga pagbabago sa kanya.
Hindi na siya ganoon kakuwento tulad ng dati. Madalas tahimik, at kapag tinatanong ko kung okay lang siya, lagi niyang sagot:

“Pagod lang ako, Ana.”

Pero minsan, kahit gabi na, gising pa rin siya. Nakaupo sa sala, nakatitig sa cellphone, at minsan ay ngumungiti mag-isa.

“Kanina ka pa diyan, Ruel. Sino ka-chat mo?” tanong ko isang gabi, pilit kong pinakalma ang sarili ko.
“Ah, si Jun, ka-trabaho ko sa Dubai. May tinutulungan lang akong papeles,” sagot niya.

Ngumiti ako, pero sa loob ko, may kumurot.
Babae kasi ang boses na narinig kong nagsabi ng, “Hello, Love,” nang marinig ko ang cellphone niya ilang gabi matapos iyon.

Hindi ko agad hinarap.
Pinili kong manahimik, baka nga pagod lang siya, baka ako lang ang nag-iisip nang masama.
Pero minsan, habang nilalabhan ko ang mga damit niya, may nahulog sa bulsa — resibo ng isang mamahaling bracelet na may ukit: “To my Moonlight.”

Hindi ako ang tinatawag niyang Moonlight.
At doon, parang may bumagsak sa dibdib ko.

That night, hindi ko alam kung saan ako kukuha ng lakas. Pero tinanong ko siya nang diretso.

“Ruel… may iba ka ba?”

Tahimik.
Yung katahimikang parang bagyo bago bumuhos ang ulan.

“Ana…” sabay yuko niya. “May pagkakamali ako. Pero tapos na.”

Hindi ako sumigaw. Hindi ako nagwala.
Tumulo lang ang luha ko nang tuloy-tuloy.
Lahat ng tatlong taong tiniis ko mag-isa — lahat ng lakas na itinayo ko para sa pamilya namin — biglang gumuho.

“Bakit, Ruel? Hindi ba ako sapat? Hindi ba sila, ang mga anak mo, sapat?”

Hindi siya nakasagot.
Sa halip, lumuhod siya.

“Patawarin mo ako, Ana. Nadala lang ako sa lungkot, sa pagod, sa distansya. Pero wala akong mahal kundi kayo.”

Lumipas ang mga araw na halos hindi kami nag-uusap.
Kahit anong gawin ko, parang may pader sa pagitan namin.
Pero isang gabi, habang pinagmamasdan ko ang mga anak namin na mahimbing na natutulog, napagtanto ko — ako na lang ang pader na ‘yon.

Hindi dahil hindi ko siya mahal, kundi dahil takot akong masaktan ulit.
Pero kung gusto kong buuin ulit ang pamilya namin, kailangan kong harapin ‘yong takot, hindi ‘yong nakaraan.

Kinabukasan, nilapitan ko si Ruel habang nasa labas siya, nag-aayos ng motorsiklo.

“Ruel,” sabi ko, “ayokong magpanggap na okay ako. Pero ayokong itapon din ‘yong tatlong taong pinaghirapan natin. Kung gusto mong bumawi, huwag sa salita. Gawin mo.”

Tumingin siya sa akin, nangingilid ang luha, at marahang tumango.

Simula noon, iba na si Ruel.
Hindi na siya lumalabas nang walang paalam, madalas siyang nagluluto ng hapunan, at mas madalas kaming nagdadasal bilang pamilya.

Minsan, habang sabay naming nililinis ang bakuran, tinanong niya ako:

“Ana, kaya mo pa ba akong mahalin gaya ng dati?”

Ngumiti ako, kahit may bahid ng sakit.

“Hindi gaya ng dati… pero unti-unti. Kasi hindi mo kailangang bumalik sa dati. Kailangan mong patunayan na kaya mong maging mas mabuting ikaw ngayon.”

Ngumiti siya, at marahang kinuha ang kamay ko.

“Bibigyan ko ng dahilan ang bawat araw mo para ulit mong mahalin ako.”

Ngayon, isang taon na mula nang umuwi si Ruel.
Minsan, may mga alaala pa ring sumasakit. Pero mas madalas na, tawa na lang.

Kasi natutunan kong ang pagmamahalan, hindi sinusukat sa perpektong samahan, kundi sa kakayahang bumangon kahit ilang beses kayong nadapa.

At tuwing umaga, kapag niluluto niya ang kape ko, sinasabi niya:

“Gaya ng kape natin, Ana… kahit minsan mapait, basta sabay nating inumin, laging magiging tama ang timpla.”

Ngumiti ako. Kasi totoo ‘yon.
Sa buhay mag-asawa, hindi laging mainit. Pero kapag may tiwala, pag-asa, at pag-ibig, kahit nanlamig — puwedeng uminit muli