Madaling araw pa lang pihit na ang kaluskos ng lumang bentilador sa kisame ng barong-baro. Inabot ni Mang Arturo ang kupas na uniporme kulay abo na dapat ay puti at hinagod ang gusot nito gamit ang palad. Pinagmasdan niya ang nanlilimahid na sapatos na parang ayaw na ring lumakad. Tumingin siya kay Elias na nakaupo sa papag.

Nakasubsob sa maliit na mesa. Kumikislap ang mata sa ilaw ng lamparang gasera. Anak, matulog ka na muna. Mahina niyang sabi. Maaga pa ang pasok mo. Umangat ang ulo ni Elias. Tay, tapusin ko lang to. Turo niya sa luma ay pudpod na diksyonaryo. May mga pahinang halos mahulog. Pinagdikitan lang ng scotch tape.

Hinahanap ko yung ibig sabihin ng endure. Tiisin. Sagot ni Mang Arturo na pangiti kahit may bigat ang salitang iyon. Gaya ng ginagawa natin. Sa gilid. Umubo si Aling Mila. Payat, maputla, pinipisil ang dibdib habang sinisipat ang botelya ng gamot. “Arturo, huwag mong kalilimutan ‘yung reseta mamayang hapon.” Paalala niya, pilit na nakangiti.

Baka sakaling makakuha ka ng discount sa pharmacy na yon sa may kanto. “Oa, Mila,” sagot ni Mang Arturo. Sanay sa pag-ingat ng salita para hindi maramdaman ng asawa ang kabang lumulubog sa dibdib. Sisikapin ko. Nagkusot ng mata si Ilyas. Mapag-uwi ko galing school, dadaan ako sa barangay library. Baka may bagong donate na libro.

Anak, huwag mo ng pilitin marahang saw ni Aling Mila. Kailangan mo ring magpahinga. Mas nagpapahinga ako pag nagbabasa. Tugon ni Ilyas. Bahagyang nahihiya. Parang lumalaki ang mundo. Pagkatapos ng kainting lugaw na almusal, pinagkasya sa tatlong mangkok. Lumabas si Mang Arturo. Sabay nitong bitbit ang pail at mop. Tinupi ang balikat na parang mas mabigat pa sa dalang gamit.

Habang naglalakad, dinig ang tilawok ng manok at ang mga yabag ng kapitbahay na papunta na rin sa kani-kanilang trabaho. Bawat hakbang ay paalala na hindi naghihintay ang oras at lalo na ang gutom. Sa gusaling pinapasukan niya, mataas. Sa laming kumikislap sa sikat ng araw, nakaabang ang gwardiang si Boy. Mang Heart, maaga na naman. Biro nito.

Nasanay na ang katawan. Sagot ni Mang Arturo. Pilit na magaan ang tono. Mas mabuti ng maaga para sumabog ang reklamo ng admin. Pinasok niya ang lobby at sinimulan ang ritwal. Basa ng mop, pahid sa sahig, piga, ulit. Habang nililinis ang marmol, napapatingin siya sa mga frame poster sa dingding.

Mga nakasulat na paalala sa iba’t ibang wika. Engles, Mandarin, Japanese, Arabic at kung anu-ano pa. Ang dami palang paraan para sabihing welcome,” bulong niya sa sarili. Naalala niya si Elias kung paanong ginuguhit nito sa mumunting kwaderno ang bawat salitang bago. Sinusubukang bigkasin ng tama kahit may kapilyuhan ang dila. “Mang Art, dahan-dahan sa escalator ha.

” Sigaw ng supervisor. Baka madulas yung mga boss mamaya. Opo sir mabilis na tugon niya sabayan ang pigas mop. Sa bawat galaw kasabay niya ang dasal. Sana may overtime. Sana sumapat ang sweldo. Sana matagal pa bago maubos ang gamot ni Mila. Samantala, sa pampublikong paaralan, sumasalubong kay Elyas ang huni ng maagang tawanan.

Tahimik siyang pumasok sa silid. Dala ang lumang bag na may tahi sa gilid at ang lapis na dalawang ulit ng pinahaba ng cutter. Naupo siya sa dulo malapit sa bintana kung saan may pumapasok na hangin at liwanag. Sa mesa niya, nakahanda ang isang lumang kwaderno. Nakaayos ang maliit na listahan ng salitang hindi ko pa alam.

Class! Ipapasa ko na ang quizes.” wika ng gurong si Ma’am Tesa. Mahirap ito pero kailangan para mahasa ang pagbasa at pagsulat ninyo. Isa-isa niyang iniabot ang papel. Pagdating kay Elias, ngumiti siya. “Magaling. 98.” Pabulong niyang sabi para hindi ito mapahiya. “Pagpatuloy mo lang ha.” Tipid ang ngiti ni Elias. “Salamat po, ma’am.

Walang palakpakan, walang hiyawan. Tahimik ang tagumpay. Parang bulong na hinahayaan lang niyang humaplos sa kanya. Alam niyang hindi bago ang mangyari. Mataas ang grado kahit luma ang gamit. Hindi dahil swerte. Dahil paulit-ulit niyang inuukit sa isip ang mga salitang napupulot sa lumang diksyonaryo sa mga pahinang binasa niya hanggang mapundi ang gasera.

Paglabas ng klase, imbes na tumambay, dumiretso siya sa Barangay Library. Maliit lang iyon. Tatlong estante na secondh books, dalawang plastic na mesa at isang librarian na laging nag-aayos ng donation log. Elias. May naghahatid kaninang umaga. Sabi ng librarian na si Ate Mirna. May pocket dictionary na English, Espanyol.

Sira ‘yung spine pero kumpleto sulit basahin. Pwede po bang mahiram? Halos pabulong ang boses ni Elias pero kumislap ang mata. Sige ingatan mo lang. Umupo si Elias sa dulong mesa. Binuksan niya ang pocket dictionary. Nanginginig ang daliri sa saya. Abayo, down, beneath. Ariba up above. Bulong niya. Inuulit ang bigkas.

Isinusulat niya sa kuwaderno ang mga salitang gusto niyang tandaan. May maliit na nota kung paano niyang naririnig sa isip ang tamang tunog. Sa tabi, may isa pang librong donasyon mahabang nobelang na binabasa niya dahan-dahan, linya-linya. Parang binabalatan ang bawat kahulugan. Lumipas ang oras at umuwi siya ng tanghali. Sa bahay sinalubong siya ng amoy ng pinakuluang monggo ang hapong lamig na paborito tuwing gipit.

Nakahiga si Aling Mila nakahawak sa Rosario. Ma tawag ni Elias. Inilapag ang bag. May nahiram akong dictionary. Ang ganda. Magaling yan. Sabi ni Aling Mila. Hinaplos ang buhok ng anak. Pero kumain ka muna. Umupos si Ela sa bangkong caroy. Dumating si Mang Arturo. Pawis ang batok. Hawak ang supot ng bigas na isang kilo. Naabutan ko yung sale, anya.

Pinilit ang biro. Saka may libreng asukal. Tingi nga lang. Salamat tay. Sagot ni Elias. Tay, ano po ulit yung ibig ng indure? Tiwala’t pagtitiis. Tawa ni Mang Arturo Paos. Pero sana hindi lang pagtitiis ang buhay mo, anak. Nagkatinginan sila ni Aling Mila. Sa pagitan ng mga mata nila may sabuwatan ng pag-asa at panamba si Elias.

Bagam’t tahimik, may apoy sa loob. Hindi marahas na apoy kundi yung uri ng init na hindi namamatay kahit kapiranggot lang ang gatong. Kinagabihan habang inaayos ni Elias ang assignment, nagbilang naman si Mang Arturo ng mga barya sa mesa. Eksaktong pamasahe, eksaktong pambili ng gamot, eksaktong wala ng sobra.

Bukas sabi niya, “Hihingi ako ng half day. Samahan ko si Mila sa Health Center.” “Ay, huwag na!” tutol ni Aling Mila. Umayos ng higa. Sayang ang araw mo sa trabaho. Hindi sayang ang araw para sa’yo. Sagot ni Mang Arturo. May bigat ang boses na pilit niyang tinatabunan ng lambing. Mag-asawa tayo. Tumango si Elias. Tay ma. Mag-aaral akong mabuti. Pangako.

Hindi ko kayo pababayaan. Walang drama sa tono. Parang pahayag lang ng isang plano na matagal na niyang sinimulan kahit walang nagsabong simulan. Alam namin sagot ni Aling Mila nakangiting pagod. Tahimik ka pero mabigat ang bitbit mong pangarap. Ang ah pagpatay ng ilaw, muling sinindihan ni Elias ang lampara.

Sa dilim, binuklat niya ang pocket dictionary at lumang nobela. Binasa niya ang unang pangungusap. Mabagal, sinisikap ang bawat pantig. Paminsan-minsan napapabulong siya sa sariling salin. Hindi pa perpekto pero malinaw ang lion. Unawain hindi lang ulitin. Mula sa labas may kumakanta sa kanto ng bayan ko. May asong tumatahol may batang umiiyak.

Sa loob ng barong-barong, may batang kumakap ng daan gamit ang mga salitang hiniram sa mundo. Sa bawat pahina, dinadama niya ang bigat ng salitang endure at ang liwanag ng salitang umaasa. Bago tuluyang pumikit, isinuksok niya sa ilalim ng unan ang diksyonaryo at kuwaderno para sa umaga, para sa susunod na linya, para sa isa pang pahina.

Sa gabing iyon, tahimik pero buo ang pasya ni Elias. Kung walang sapat matinig ang kahirapan, tuturuan niya ang sarili na makarinig ng mas marami pang wika hindi para magyabang kundi para mas maintindihan ang mundo at ang sarili. At bukas gigising siyang muli sa tunog ng bentilador, sa bayad na kulang sa lamparang halos maubos. Ngunit mas matibay na ang loob.

mag-aaral, magtitiwala at magtitiis hanggang magbunga ang kaniyang pag-asa. Umaga kinabukasan, dahan-dahang pumasok si Elias sa silid aralan. Nililinis pa ni Ma’am Tesa ang pisara. May nakasulat pangs of speech. Tahimik na inilabas ni Elias ang kanyang lumangerno. Sa likod nito may mga pahinang pinalamanan niya ng listahan ng mga salitang ingles na pinulot niya sa nabasang nobela kagabi.

Good morning class. Malutong nabati ni ma’am Tesa. Let’s warm up with some vocabulary. Ipinatayo niya si Elias. Ikaw na muna Elias. Bigyan mo ako ng tatlong pangungusap sa English tungkol sa umaga mo. Napakurup si Elias. I woke up before sunrise. I studied some words I didn’t know and I promised myself I will learn more today. Sunod-sunod niyang bigas.

Mainat sa bawat pantig. Napatingin si Ma’am Tesa. Tila nagulat sa linaw. Very good sabi niya. Pero may kislap na usisa sa mata. Natural yung diin mo. Saan mo natutunan yan? Sa libro po sagot ni Elias. Halos pabulong. Tsaka minsan po sa radyo tumango ang guro ngunit alam niyang may sinasabi ang bata. Isang bagay na parang binabantayan nitong huwag lumabas. Baka pagtawanan.

Piniling itago ni Elias ang kokonti pa niyang lihim. ang kaniyang gabi-gabing pag-e-ensayo ng bigkas gamit ang lumang cassette tapes. Sa kanilang baryo, may kapitbahay silang si Kuya Heimy, dating Seaman na mahilig mangolekta ng cassette tapes ng iba’t ibang audio lessons na iniwan ng isang kaibigan. Isang hapon habang nagdadala si Elias ng pinapakitang kamatis mula kay Aling Mila, nahuli niya ang sarili na nakatayo sa may pinto ni Kuya Haimi.

Pinakikinggan ang lumang tape recorder na umuugong. Want to listen? Alok ni Kuya Heimy. Niting aso. Old English tape to tsaka may konting Spanish. Worn out na pero buhay pa. Naku baka masira. Kabado si Elias. Kung masira ako bahala. Ang mahalaga may matutunan ka. Sabi ni Kuya Heimy. Ini-adjust ang play at rewind na halos kinakalawang.

Makinig ka tapos gayahin mo. Pinakinggan ni Elias ang boses sa tape. Mabagal, malinaw, paulit-ulit. Good morning, buenos dias. May tunog na parang ginagapang ng alikabok ang bawat salita pero nadidinig niya ang ritmo. Subukan mo, ujoke ni kuya Heime. Good morning, buenos dias. Dahan-dahang ginaya ni Elias. Parang tinitimbang ang bigat ng bawat tunog sa dila niya.

Mas matigas yung dimo sa buenos. Turan ni kuya nakanguso. Dapat parang dumadausdos lang. Buenos dias ulit ni Elias. Mas malambot, mas banayad. Ganyan. Uulitin mo lang yan gabi-gabi. Kapag naubos ang baterya ng tape, pahiram ka ng isa. Hanap tayo sa junk shop. Tokso ni kuya Heime pero may tono ng pananampalataya sa batang kaharap.

Simula noon, gabi-gabi matapos ang assignment at pag-aasikaso sa nanay, pumupuslit si Elias sa maliit na mesa. Sakto sa ilaw ng lampara, ipinapatong niya ang tape recorder na tinalian ng goma para hindi bumukas ang takip at pinapakinggan ang paulit-ulit na mga simpleng pangungusap. Sa umpisa, puro Engles at Espanyol. Pagkalipas ng linggo, sinubukan niya ang hapon.

Hirap sa R at L pero tinatantya niya ang himig. Parang kanta. Ohio, Watashiwa Elias Des. Iniipit niya ang ilong para kopyahin ang tunog. Pinakikiramdaman kung paano sumasayad sa ngala-ngala ang bigkas. Minsan ay sumilip si Mang Arturo, bitbit ang basahan at amoy kloro sa damit. Anak, 10 na. Ohotay. Sagot ni Elias.

Hindi inaalis ang tenga sa speaker. Pakikinggan ko lang ‘tong huling track. Anong lenggwahe naman ‘yan? Tanong ni Mang Arturo nakatungo sa tape na kumakaskas. Japanese po ah. Pumalatak si Mang Arturo parang napaisip. Wala akong muwang diyan. Pero kung yan ang nagpapasaya sao, sige basta huwag pong kalimutan kumain.

Ngunit hindi lamang sa tape umaasa si Elias. Kapag may libreng oras, dumidiretso siya sa barangay library at palihim na binubuksan ang iilang librong panglenggwahe na donasyon. Hindi niya ito pinapahiram sa labas dahil takot si ate Mirna na maglahong parang bula. Kaya binabasa ni Elias ang mga ito sa mismong mesa. Sinusulat ang mga pattern.

Subject, verb, object, adjective bago ang pangalan sa engles. Gendered noun sa Espanyol. Sa isang sulok ng Kuaderno, gumuhit siya ng maliit na talahan. Sir Astar sa Espanyol. Kasabay ng halimbawa, Yo soy Elias, estoy cansado. Napapangiti siya kapag tama ang pakiramdam ng pangungusap. Parang piraso ng puzzle na sumakto.

Isang hapon sa klase, muling lumapit si Ma’am Tesa. Elias, napansin ko yung sulat mo. Sabi nito, ipinakita ang likod ng kwaderno na nadiskubre niyang puno ng hindi pamilyar na notes. May Spanish conjugations ka rito ha. Napakagatlabi si Elias. Pasensya na po kung kung bawal. Hindi bawal ang mangarap. Malumanay na tugon ni Ma’am Tesa at lalong hindi bawal ang mag-aral.

Pero mag-ingat ka sa pagod huwag mong i-give up ang kalusugan para lang matapos ang pahina. Luego mumiti siya ng pakunwari. Kumestas. Napatipig si Elias sa kan pabulong. Ito bien maestra. Gracias. Napahalakhak ng marahan si Ma’am Tesa. Tuwang-tuwa. Ayun. Huwag kang mahihiya. Magaling ka Elyas. Ngunit doon pumapasok ang hiya.

Kapag nakakarinig siya ng tawa sa likod, kahit hindi para sa kanya, parang kumikipot ang dibdib niya. Naalala niya ang ilang kaklaseng nagsasabing anak ka lang ng janitor, huwag ka mag-ambisyon. Kaya’t pinili niyang huwag ipagsigawan ang natutunan. Sa halip, ginawang lihim na pag-uusap niya sa sarili ang bawat banyagang salita.

Isang tahimik na kayamanang unti-unting pinupuno ang puwang ng kakulangan. Isang dapitapon. Inabutan siyang muli ni ate Mirna sa library. Elias may dinonate ulit. Conversational Japanese pero luma na ang edisyon. Pinisil niya ang librong may kupas na pabalat. Pwede po bang dito ko na basahin araw-araw? Syempre. Humilig si ate Mirna. Binaba ang boses.

Huwag kang matatakot sa mga mapanghusga. Ang mga salita parang hagdan yan. Kung mas madami kang alam, mas mataas ang aabutin mo. Umuwi si Elias na may dagdag na sigla. Gabing-gabi na kinatok siya ni Mang Arturo sa pinto ng maliit na silid. Anak, baka gusto mong marinig to? Sabi ng Ama. Inilapag ang isang lumang kaset na nakuha raw niya sa bodega ng kumpanya naiwang gamit ng na bumalik na dayuhang empleyado.

May nakasulat sa masking tape. Basic Spanish 2. Salamat tay. Halos hindi makapaniwalang tugon ni Elias. Tinanggal ko sa basura. Amin ni Mang Arturo na hiiang napakamot. Pero maayos pa siguro. Ngang gabing iyon, umikot muli ang tape at umikot ang mundo ni Elias kasabay ng monotonong boses na nagtuturo ng talasalitaan. Sinusundan niya ang ritmo. Done esta.

Where is the biblioteca? The library. At sa bawat ulit, mas lumilinaw sa loob niya na may nahahawakang direksyon. Bawat salitang matutunan ay parang pako sa kawayan. Hinihintay niyang mas magtagal ang dingding ng pangarap. Bago pa man siya umabot sa high school, sa tahimik na paraan na siya lang at iilang tao ang nakakaalam na kapagsasalita na si Elias ng simpleng ingress, mga pang-araw-araw na pangungusap sa Espanyol at mga pambuhad na body sa hapon.

Hindi ito perpekto. Hindi ito ikinukumpas ng yabang at lalong hindi ikinubli ng ilusyon. Ito’y pinanday ng gasera. Kinakasang muli ng rewinding tape at pinatatag ng mga pahinang halos mahulog sa hawak. At sa bawat umagang papasok siya sa paaralan, dala niya hindi lang ang bag na tinahi sa gilid kundi ang bigat at ginhawa ng mga bagong salitang natutunan.

Mga salitang hindi pa niya kayang ipagtanggol sa harap ng mga mapangasar. Pero sapat para ipirmi sa dibdib ang paniniwalang may espasyong nakalaan para sa kanya sa mas malawak na mundo at makakarating siya roon sa sarili niyang lakad. Isa, dalawang pantig, isang pangungusap, isang wika, paisa-isa. Pagpasok pa lang sa pasilyo ng paaralan, sinalubong si Elias ng halakhak na tila kilala na niya ang hulma.

Nasa may hagdan sina Randy at Noel. Parehong laging malinis ang sapatos at may baong malalaking burger at parang ritwal na ang pan-asar tuwing dadaan si Elias. Uy, dadaan ang anak ng janitor. Sundot ni Randy nakapamaywang. Baka mamaya mag-mop ka rin dito pagkatapos ng klase. May dalang kanin at asin. Sabit ni Noel na kasilit sa lumang bag ni Elyas. Hindi tumugon si Elias.

Pinili niyang tumuloy. Dikit ang bag sa dibdib, mata sa sahig. Inilapat niya ang kamay sa rehas ng hagdan. Malamig parang sinasabing tumatag ka sa dulo ng pasilyo. Nakatayo si ma’am Tesa. May hawak na pile ng test papers. Good morning Elias. Bain ng guro. Banayad ang tono na tilaunan sa tuktok ng bato.

Good morning po, ma’am. Sagot niya at sa paa niya lang tinangkang huminga ng malalim. Sa home room naupo siya sa paboritong pwesto dulo malapit sa bintana. Nandoon ang liwanag na sapat para makita ang sulat ng tisa at ang mga alikabok na sumasayaw tuwing umihip ang hangin. Binuksan niya ang kwaderno at lihim na sinilip ang likod.

Mga tala sa Ingles, kaunting Espanyol at ilang hiragana na kinopya kagabi mula sa lumang librong donasyon. Hindi niya ito ipinapakita kanino man. Para sa kanya parang butil ito ng bigas. pinipiga, pinadadami, iniipon. Class. Anunsyo ni Ma’am Tesa. Magkakaroon ang distrito ng Quiz B. May kategoryang Foreign Languages Basic. Sino ang gustong sumali? Nagkatinginan ng iba. Si Randy nagtaas ng kamay.

May kumpyansang kita sa pagkakasandal. Ako ma’am. Madali lang siguro yan. Tumingin si Ma’am Tesa kay Ilias. Hindi nagtatanong ang mga mata pero nag-aanyaya. Elias, would you consider joining? Sumikdo ang dibdib niya. Ma’am, baka po hindi ito tungkol sa pagyayabang. Putol ni Ma’am Tesa. Marahang ngumiti.

Ito’y tungkol sa pagsubok. Kaya mo. Nagtaas ng kilay si Noel. Ma’am, baka mahirapan yan. Wala ngang pambili ng reviewer. Humaba ang katahimikan. Nagbukas ng drawer si Ma’am Tesa at naglabas ng manipis na buklet. Kupas ang gilid. Ito sabi niya. Iniabot kay Elias. Lumang reviewer. Pwede mong hiramin. Salamat po. Halos pabulong na tugon ni Elias sabay yuko.

Ramdam niya ang init sa batok hindi dahil sa hiya kundi dahil may tumitingin na sa kanya na hindi lamang bilang anak ng janitor. Tanghalian, pumwesto siya sa ilalim ng punong akasya sa quadrangle. Binuksan ang baon, kanin, asin at konding patak ng toyo. Pinisil niya ang kutsarang bakal na may gasgas.

Dininig ang kampana at boses ng mga batang tumatawang malaya. Sa gilid may tindero ng fish ball na binabalot ang aroma ng mantika sa hangin. Nasilip niya ang ilang estudyanteng may masasarap na ulam. Sandali, kumirot ang sikmura niya hindi lamang sa gutom kundi sa pag-asam na isang araw may pagkakataon siyang huwag manghingi ng pasensya sa sarili tuwing oras ng kainan.

Pwede bang makiupo? Boses ni Ma’am Tesa ang sumingit sa hangin. Tumango si Elias. Nagulat. Umupo ang guro. Inilapak ang tumblr at maliit na lunch box. Alam mo, may kilala akong nagtrabaho bilang interpreter. Wika niya. Hindi siya ang pinakamatalino sa klase noon pero siya ang pinakamasipagad. Panay ang practice, panay ang pagbasa.

Ngayon, nakakapunta siya sa iba’t ibang bansa. Napatingin si Elias. Humigpit ang hawak sa reviewer. Interpreter. Ma’am, yun ang pangarap ko. Muntik na siyang mapangiti sa salitang pangarap. Parang napakalayo. Pero sa loob niya, may manipis na tulay na kapag sinimulan mong lakaran, hahakbang ka kahit nanginginig. Kung ganon sagot ni ma’am Tesa, gamitin mo ong quizbe ilang unang baitang ng hagdan.

Kinagabihan sa bahay, inilatag ni Elias ang reviewer sa mesa. Amoy kloro pa si Mang Arturo pag-uwi at si Aling Mila na may may hawak na tasa ng mainit na salabat. Anak, anong hawak mo? Tanong ni Mila. Reviewer po sagot ni Elias. May quizby tungkol sa foreign languages. Maganda yan. Animang Arturo, umupo sa bangkong kahoy.

Pero huwag mong i-pressure ang sarili. Ikaw lang ang anak ko, hindi trophy. Kapag natalo, ayos lang. Susubukan ko po, Tay. Sagot ni Elias. Hindi para manalo lang kundi para makita ko kung hanggang saan na ang kaya ko. Yun ang anak ko, tugon ni Mang Arturo. Sabay tawa na may bahid pagod. Sige, mag-practice ka.

Kung gusto mo ng katahimikan. Magwawalis ako sa labas. Sa mga sumunod na araw, naging ritwal ang paghahanda. Bago pumasok, nagbubukas si Elias ng dalawang pain na sa reviewer. Sa library, pinapayagan siya ni Ate Mirna na manapili hanggang isara. Basta’t siya na ang magbabalik ng mga librong hiniram sa istante. “Sige lang,” sabi ni ate Mirna.

Ang pangarap hindi pwedeng pinapatay ng takot. Minsan nadaan siya ni Randy sa library at sinilip ang dala niyang reviewer. “Uy, Mr. Interpreter!” hirit nito. Dikit ang balikat sa pinto. Siguraduhin mong ka papalpak sa harap ng lahat. Pinilig ni Elias ang ulo. Idinikit ang loob ng tenga sa pahina. Hindi niya trabaho ang sagutin ng hamon.

Trabaho niyang maghanda. Dumating ang araw ng Quizbe. Ang multi-purpose hall ng distrito ay may mahabang mesa sa harapan. Nakahanay ang mga katanungan sa sobre. Sa gilid may tarpolin academic challenge foreign languages basic. Sa unang hanay ng upuan nakaupo si Ma’am Tesa. Naka-fold arms ngunit may ngiting pampatibay.

Sa likod, tahimik na nakatayo si Mang Arturo. Pinayagan ng admin na sumilip sa kaganapan matapos magsaing ng kape para sa mga hurado. May bahid ng aligabok ang kanyang sapatos ngunit kumukutitap ang mata sa tuwa. Lumapit si Ma’am Tesa kay Elias. Handa, medyo kinakabahan po. Amin ni Elias. Normal yan. Sagot ng guro.

Ang tapang ay hindi kawalan ng takot. Pagpili lang humakbang kahit takot. Nagsimula ang unang round. Objective type. Multiple choice sa English. Synonyms, antonyms. Tamang pluralization. What is the plural of child? Sinulat ni Elias, children. Synonym of resilient. Pinili niya, steadfast. Ikalawang round, basic Spanish phrases.

Translate good afternoon. Tumunog ang bell. Taas kamay si Ilyas. Buenas tardes. Napatango isang hurado. Translate. Where is the library? Sa papel niya, Donde Stal Biblioteca. Sa gilid ng hall, pinisil ni Mangart Arturo ang sariling kamay na tila baka siya ang mahimatay sa kaba. Ikatlong round, basic Japanese greetings.

Say a polite self introduction. Lumapit ang mikropono kay Ilias. Hajime Mashte Watashiwa Ilyas Desozo Yoroshiku One Ogaishimas. maingat niyang bigkas. May bahagyang bulungan sa audience hindi dahil sa perpektong absent kundi sa malinaw na pagsisikap na buuin ang pangungusap na hindi niya kinabisado lang kundi inintindi.

Huling tanong ng Lightning Round. What is the meaning of endure? Tumama ang tingin ni Elias kay Mang Arturo at kay Ma’am Tesa at tila bumulong ang ala-ala ng mga gabing may gasera. Taas kamay to persist through hardship to tiisin pero hindi sumuko. Tahimik ang ilang segundo bago sumabog ang palakpak.

Hindi malakas, hindi parang konsyerto. Sapat lang para tumimo. Narinig ni Ilyas ang mahinang hagik nina Randy at Noel na tila hindi malaman kung paano babawi. Nang ianunsyo ang resulta, sumambulat sa hangin ang simpleng katagang matagal ng hinihintay ng kanyang loob. Champion foreign languages basic Elias del Cuz Natayo siya, hawak ang papeles na may pangalan niya at hindi niya alam kung saan ilalagay ang kamay.

Lumapit si Ma’am Tesa at niyakap siya. Maiksi pero puno. I told you. Bulong nito. Kaya mo. Sumalubong si Mang Arturo. Hindi agad makalapit. Parang may hangin na pumipigil. Hiya at tuwa na nagsasalubong. Anak, sabi niya halos paos. Ang galing mo. Salamat po, Tay. Tugon ni Eas. Nanginginig ang labi sa pagpipigil ng luha.

Gabi, nagluto si Aling Mila ng lugaw na may kaunting tinadtad na sibuyas at tuyo. Parang pista na rin sa kanila. Inilagay nila sa dingding ang certificate gamit ang dalawang pako at piraso ng karton na pinulot ni Mang Arturo sa bodega. Para makita nating araw-araw, sabi ng Ama. Tinitiga ni Elias ang papel. Hindi ito pera, hindi gamot, hindi bigas.

Pero ito ang unang patunay na may saysay ang mga gabing kinakausap niya ang sarili sa ibang wika. Ang mga tanghaling tinitiis ang asar at asin. Sa gilid ng isipan niya, dumapo ang hugis ng bukas. Isang entablado na mas malaki kaysa sa silid aralan, mas malawak kaysa sa pasilyong puno ng panunuya. Isang entabladong tatahakin niya hindi para ipamukha kanino man na nagkamali sila kundi para patunayan sa sarili na may boses ang tahimik na pag-asa.

At bago siya matulog, isinuksok niya muli sa ilalim ng unan ang kwaderno. Dumampi ang daliri sa salitang isinulat niya sa unang pahina. Interpreter pa ngayon. Pero papunta roon. Pagkaraan ng Quizbe tila naging mas maaliwalas ang umaga sa bahay nila. Kahit hindi naman nagbago ang kintab ng bentilador o ang kapal ng bigas sa lata.

Mas madalas lang ngumiti si Mang Arturo at mas madalas din siyang magkwento pag-uwi mula sa trabaho. Mga pangyayaring dati itinatago sa katahimikan para hindi makadagdag sa pagod ng lahat. Anak, panimula niya isang gabi habang hinuhugasan ng termos sa lababo. May dumating na bagong grupo kanina. Mga foreign investors, Arab ang mga boss.

Ang kinis ng salita nila parang may alon. Laging nauuna yung Assalam Aikum. Sa meeting room, nagkaroon ng kalituhan. Wala kasing interpreter na maaga. Narinig ko yung isa. Shukran daw kapag salamat. Afwan kapag walang anuman. Napahinto si Elias sa pagsusulat at tiningnan ng Ama. Tay, ano po yung unang bati? Maingat niyang tanong.

Assalamu alaykum sabi nila. Sagot ng iba, waalaikum assalam. Alam mo yung pakiramdam na parang sandali kang napadaan sa ibang pinto ng mundo? Napakamot si Mang Arturo natawa sa sariling paglalarawan. Ganon. Naulinigan iyon ni Aling Mila at napangiti. Magandang pakinggan niya ipinapatong ang tasa ng salabat sa mesa. Baka magustuhan mo Elias.

Parang tinapunan ng apoy ang loob ni Elias. Hindi yung apoy na maingay kundi yung payapang init na humahaba ang ilaw. Kinabukasan habang naghihintay sa pagbukas ng library, isinulat niya sa Kuaderno. Assalamu alikum. Assalamu alikum. Peace be upon youam and upon you be peace thank you welcome.

Gumuhit siya ng malalaki at maliit na kurba sinusubukang gayahin ang daloy ng sulat Arabic sa pamamagitan ng lapis na halos mapudpod. Sa sumunod na linggo, muling nagkwento si Mang Arturo. May dumalaw na mga taga China naman. Mandain ang salita. May kasama silang translator pero minsan ang bilis ng usapan.

Nariniguyong ni How at Sheshe parang sayaw yung tono. Pataas baba. Mandarin bulong ni Elias. Saka siya napatingin sa sariling mga notes na puro alphabet. Tay, papaano kong subukan kung matuto ng Arabic at Mandarin? Bakit hindi? Sagot ni Mang Arturo. Nakatitig sa anak na tila may nakikiang bagong anyo ng pag-asa. Basta alagaan mo sarili mo, huwag ka ring mapuyat ng sobra.

Hindi lang library ang mundong nilapitan ni Elias. Isang hapon, tumapat siya sa pinto ng internet cafe sa kanto. Maliit na pwesto na may anim na lumang computer. May nakapa-skill na Php10 minutes. Si Kuya Ben ang bantay. Naka-cap at may maliit na transistor sa tabi. Kuya Ben, magalang na bati ni Elias. Pwede po bang maki-inet ng Php10 lang muna? Sige.

Unit 3. Sagot ni Kuya Ben. Itinuro ang computer na may medyo mapula na monitor. Pero pag nag-hang i-restart mo lang. Luma na yan. Amupo si Elias at sinimulang i-type: Dahan-dahan. Learn Arabic free, learn mandarin free. Basic Arabic phrases, audio, pinion tones, practice. Lumabas ang kung anu-anong website at video.

Pumili siya ng may malinaw na audio. May libreng aralin na may kasunod na pagsasanay. Naghuhubog ang oras sa nakapirming liwanag ng monitor. Makailang ulit niyang pinakikinggan ang maiksing audio. Assalamu alaykum. Saka niya mauunawaan na hindi sapat ang pagbasa. Kailangang pakinggan at ulitin. May nakita rin siyang libreng mobile app na nagtuturo ng basic words pero wala siyang sariling telepono na pwedeng mag-install.

Parang nabasa ni Kuya Ben ang iniisip niya. Elias, wika nito. Gamitin mo muna ong lumang cellphone ko habang nandito ka. May Wii sa cafe. May apps yan pang-practice ng salita. Basta dito mo lang gamitin. Hindi makapaniwala si Elias. Salamat po kuya. Babayaran ko po pag may extra. Huwag na. Suki ka naman. Baka palang araw maging interpreter ka.

Pa-picture tayo. Biro ni Kuya Ben. Pero may bigat na sinseridad. Sa tulong ng libreng app, pinakinggan ni Elias ang mga tunog ng Arabic at Mandarin. Sa Mandarin, natigilan siya sa apat na tono. Ma, ma ma, ma ma. Iisang pantig, apat na kahulugan. Paulit-ulit niyang ginaya. Minsan nawawala sa tono, minsan sumosobra.

Naglagay siya ng maliit na marka sa kuwaderno. Si Pasa Massie. Sa Arabic naman, sinubukan niyang idikit ang dila sa likod ngipin para sa th at pakinggan ang malalim na kh parang humahagod na hangin sa lalamunan. Akhlak! Bulong niya, tinutulak ang hininga. Morals, hindi perpekto pero unti-unting umaangkop ang bibig sa bagong galaw.

Pag-uwi, ipinakipa niya kay Ma’am Tesa, kinabukasan ang ilan sa notes sa recess. Ma’am, hindi ko naman po ito gagamitin para magpabida. Gusto ko lang maintindihan yung sinasabi ng mundo. Napangiti ang guro. Bilang guro, tungkulin kong sabihing mag-ingat ka sa pagkapagod. Pero bilang taong naniniwala sa’yo, ituloy mo.

Kung kailangan mo ng papel, magsabi ka, may surplus ang faculty. At dumating nga ang mga lumang scratch paper, mga pinaglumaan ng test questionnaires at memo na ginamit ni Elias para sa pagsulat ng Arabic letters at Mandarine characters. Sa isang tabi, sinusubukan niyang buuin ang Asalama na parang alon. At sa kabila naman, pinapakinis ang nihaw.

hanggang makuha ang tamang stroke order. Kapag nasisira ang lapis, pinapahaba niya gamit ang cutter na may sira ang hawakan. Kapag nangingitim ang dulo ng daliri sa graphite, pinupunasan lang niya sa panyo at tuloy ang sulat. Sa cafe, may bagong mundo ring sumalubong mga online forum kung saan naghahanap ang mga tao ng language exchange.

Nagtala si Elias ng pangalang E Dela Cruz Learner. at nagpakilala, “Hi, I’m Elias from the Philippines. I can help with basic English. I want to learn Arabic and Mandarin.” May sumagot na Yusuf EG. Salam, Elias. I can teach you some greetings. May isa pa. Lyn from Type A. Mehow, I can explain tones, type only. Okay, my mic is broken.

Doon nagsimula ang kanilang maliliit na seson. Si Yusuf minsan madaling araw magbibigay ng pangungusap kay Fahaluk, how are you? At si Alias ay sasagot sa romanization, Anna Beir, Shukran. Pag may mali, lalagyan ni Yusuf ng X at itatama sa baba. Si Lin naman ay magpapadala ng maikling pangungusap na may pinyin, Mihauma.

At itutuwid ang tono kapag maling Mark ang nailagay ni Elias. Remember sulat ni Lin tone is meaning. Ma is mother. Ma is the scold. Don’t call someone’s mother scold. Napaalakhak si Elias magisa sa cafe. Dahilan para mapatingin si Kuya Ben. Ayos ka lang? Ayos po. Sagot ni Elias. Pinipigil ang tawa. Naalala ko lang yung tono. Hindi naging madali ang lahat.

May mga araw na hindi sumasagot ang forum friends. May gabi na ubos ang Php2 niya. Kaya kalahating oras lang ang kaya sa cafe. Kapag ganon, inaayos niya ang schedule. Lunes para sa Arabic letters, Martes para sa pinin, mierkules para sa basic phrases. Tuwing Hebes, bumibisita siya sa library para maghanap ng kahit anong atlas o lumang travel guide na may glossery sa dulo.

Biyernes, pinapanood niya ang mga balitang may subtitle. Kahit hindi niya kilala ang mga pangalan sa balita, natututunan niyang hulaan kung kailang nagsisimula at nagtatapos ang pangungusap sa himig pa lang. Elias, paalala ni Aling Mila minsan. Hawak ang reseta. Huwag mong kakalimutan kumain ha.

Hindi pwedeng wika lang ang laman ng tiyan. Opo ma. Tugon niya. Kumakain ng tinapay na may kaunting palaman. Pero parang busog din po ako kapag may natututunan akong bago. Isang hapon pag-uwi ni Mang Arturo, inabutan niya si Elias na nakapikit. Binibigkas ang que sa Arabic. Mahigpit, malalim. Anak, baka mabunutan ka ng lalamunan diyan. Biro niya.

Ayos lang po, natatawang sagot ni Elias. Saka niya kinuwento ang natutoon sa forum at sa cafe. Tay, may kausap akong taga-Egypt at taga Taipei. Tinuturuan nila ako minsan. Libre? Opo. Basta tumutulong din ako sa basic English nila. Magaling. Pag may natutununan ka, turuan mo rin ako ng isa o dalawa. Humugot ng hininga si Mang Arturo para pag dumaan yung mga boss, hindi lang good morning ang kaya kong sabihin.

Kaya tuwing Sabado ng hapon, may maliit silang ritwal. Si Elias ang guro, si Mang Arturo ang estudyante. Alam! wikan ni Elias. Dahan-dahan. Waikumalam sagot ng ama. Medyo bitin sa dulo. Nihaw. Sundot ni Mang Arturo napapahala kapag pumapalya sa tono. Sa huli, nagtatawanan silang mag-ama at kahit lumang upuan lang ang saksi sapat na iyon para maramdaman nilang may binubuong tulay sa pagitan ng pangarap at realidad. Paglipas ng mga buwan.

Napansin ni Elias na mas mabilis na siyang makabasa ng simpleng Romanized Arabic at Pinin kaya na rin yang sumunod sa mababagal na audio ng salutations. Sa Kuaderno, lumipat ang sulat niya mula sa pasuray-suray tungo sa mas tiyak na linya. Hindi pa ito fluency. Marahil malayo pa nga roon pero ang dating mahiyain na hangarin ay nagkaroon ng hugis.

Araw-araw sa murang oras ng cafe, sa libreng app na pinahiram, sa forum na may mga estrangherong naging kaibigan sa pagkatuto, unti-unti niyang nilalalim ang balon ng kanyang mga salita. At sa tuwing uuwi si Mang Arturo, dala ang kwento ng mga dayuhang boss. Mga pagbating nag-uumpisa sa kapayapaan at mga salita na tumataas baba ang tono. Pinipikit ni Elyas ang mata at ini-imagine ang mga pintong iyon na unti-unti ng bumubukas.

Hindi para makalusot agad kundi para maramdaman na sa bawat aralin, bawat pahina, bawat pagbigkas, may hinahawan siyang daan na siya mismo ang pumipili, pinupunlaan at pinaninindigan. Sa puso niya, hindi na kakaibang hilig ang pagkatuto ng wika. Isa na itong tahimik na panata. Gagamitin niya ang mga salitang ito balang araw.

Hindi para maging iba sa kanila kundi para mas maging totoo sa kung sino siya at kung saan niya gustong makarating. Isang madaling araw, hindi nakatulog si Elias sa pag-uungol ng kanyang ina. Paulit-ulit ang pag-ubo ni Aling Mila. Malalim tila humahakot ng hangin na ayaw dumating. Pagbangon niya, nakita niyang halos nangingitim ang labi nito at nanginginig ang kamay na may hawak pa ng Rosario.

Agad siyang tumakbo sa silid ng Ama. “Tay, si mama ang lakas ng ubo. Parang nahihirapan na siyang huminga.” Halos pasigaw niyang sabi. Nagulat si Mang Arturo agad bumangon at binuhat ang asawa papunta sa health center ng barangay. Doon matapos ang ilang pagsusuri, binitiwan ng doktor ang mabigat na balita. Kailangan ng agarang operasyon dahil may komplikasyon sa baga.

Kung maaga lang nadala, mas magaang ang gamutan. Wika ng doktor. Mahinahon ngunit walang paligoy-ligoy. Pero sa ngayon kailangan ng operasyon at ang halaga napailing siya. Hindi ito mura. Kailangang may malaking halagang maipon. Namilog ang mata ni Elias. Alam niyang sapat lang ang kinikita ng kanyang ama para sa pagkain at gamot. Wala silang ipon at ang mga kapitbahay man ay may kanya-kanyang problema.

Umuwi silang mag-ama na mabigat ang dibdib. Tahimik na tinulungan ni Elias ang ama sa pagbuhat kay Mila papasok sa kanilang maliit na bahay. Inilatag nila ito sa papag at tinakpan ng kumot. Habang nakapikit ang ina, mahina nitong bulong. Huwag na Arturo. Baka mas lalo tayong malubog. Hindi. Matigas ngunit nanginginig na sagot ni Mang Arturo.

Hahanap tayo ng paraan. Hindi pwedeng pabayaan ka. Sa isang sulok, nakaupo si Elyas. Tahimik pero nag-aalabang isip. Sa kanyang mga kwaderno at notes, nakita niya ang salin ng mga salitang tiis, hope at strength sa iba’t ibang wika. Bigla siyang nakaramdam ng kirot. Paano kung ang mga salitang pinag-aralan niya ay walang saysay sa oras na ito? Kinabukasan sa gitna ng kanilang pag-aalala, nakakita si Elias ng ilang turista sa plaza.

Mga banyagang namimili ng souvenir. Naririnig niya ang kalituhan ng tindero at ng dalawang foreigner na nagtatanong tungkol sa presyo. Hindi nila magkaintindihan. Lumapit si Elias. Nanginginig pa ang boses. Sir, ma’am, do you need help? Nagulat ang mga turista sa kangumiti. Oh, you speak English? Yes, please. How much is this? Mabilis ng sinalin sa Filipino para sa endero.

Magkano daw ito? Dal sagot ng tindero. Php200 sabi ni Elias. Malinaw. Nagkatinginan ng turista at ngumiti. Thank you boy. What’s your name? Elias po. At sa unang pagkakataon, nabayaran siya ng maliit na tip. PH tumibok ang tiba. Baka ito ang simula. Sa mga sumunod na araw, naging madalas na ang kanyang presensya sa plaza.

Kapag may naliligaw na turista, siya ang sumasalo ng tanong. Nagtataguyod ng pag-uusap. Hindi lamang engles ang gamit niya. Minsan may mga Espanyol na bisita at halos magulat sila na naiintindihan sila ni Elias. Kwanto kwesta ito? Tanong ng isa. Php2 sagot niya. Halos walang pag-aalinlangan. Ngunit hindi laging maganda ang kapalit.

Minsan matapos niyang tulungan ang dalawang bisitang Chino gamit ang ilang simpleng mandarin na natutunan sa cafe, hindi siya binayaran ng tip. “Thank you.” Niti lang ang iniwan. At mabilis ng naglakad palayo. Naiwan si Elias na nakayuko. Pinipisil ang bagstrap para huwag maramdaman ang panghihina. Isang beses may turista na malinaw na naloko siya.

Matapos niyang itawid ang isang buong oras na pagsasalin sa pagitan ng driver at turista, binigyan lang siya ng barya Php10. “Good job!” sabi ng lalaki at nagpatuloy na sa biyahe. Tumulo ang luha ni Elias sa kalsada. Hindi dahil sa halaga kundi sa kawalan ng pagkilala. Pag-uwi, humarap siya sa ama.

Tay, ginagamit ko na ‘yung natutunan kong wika pero hindi palagi akong binabayaran. Minsan binibigyan ako ng kaunti, minsan wala. Nagpigil lang hininga si Mang Arturo. Anak, bata ka pa. Hindi dapat ikaw ang unang maghanap ng paraan. Pero Tay, sagot ni Elias. Hawak ang kamay ng ina. Kailangan po ni mama ng operasyon. Hindi pwedeng nakaupo lang ako.

Napayo si Mang Arturo. Parang kinukuyom ang sarili. Alam ko anak pero masakit lang isipin na ikaw mismo’y maghihirap. Nagsimula ang mga araw ng pagtitiis. Kapag walang klase, naglalakad si Elias papunta sa plaza. Nag-aabang ng turista. Kung minsan ay may swerte. Isang mag-asawang Amerikano ang natuwa sa kanyang kasipagan at binigyan siya ng PHP5. bilang kabayaran.

Ngunit madalas barya lang o kahit salamat lang ang dala pauwi. Gayun pa man, iniipon niya ang bawat sentimo sa isang garapon sa ibabaw ng estante. Sa ibabaw nito, nakasulat sa papel para kay mama. Sa kabila ng pangungutyan ng ilang kababata, “Oh, interpreter boy, tip lang ang kinikita mo.” Hindi natinag si Elias.

Mas nanaig ang larawan ng kanyang ina na nahihirapang huminga at ang tinig ng kanyang guro na nagsabing ituloy mo. Isang hapon nang maubos na ang oras niya sa internet cafe, tumitig si Elias sa sariling reflekson sa monitor bago mag-blackout ang screen. Mahina siyang bumulong. Kaya kong gamitin to. Kahit maliit basta’t may maidadagdag sa pang-opera, uuwi siya sa bahay na pagod.

minsan walang dala pero kapag nakita niya ang nanay na nakangiti kahit nanghihina may apoy na muling sumisindi at kahit hindi pa sapat ang halaga sa garapon alam niyang bawat salitang kanyang natututunan at bawat diyalogong naisasalin ay hakbang papalapit sa pagliligtas sa kanyang ina at sa sariling pangarap na balang araw maririnig ang boses niya hindi lang sa plaza kundi sa mas malaking entablado ng mundo.

Isang hapon matapos ang klase, hindi inaasahan ni Elias ang pagkakataong darating habang nakaupo siya sa lumang upuan ng Barangay Library. Abala sa pagsusulat ng Arabic letters, may dumating na isang babaeng may edad na nasa 45. May bitbit itong makapal na folders at suot ang salamin na nakasabit sa kanyang leeg. Excuse me, iho.

Magalang nabati ng babae. Ikaw ba si Elias Dela Cruz? Napatigil si Elias at maingat na tumango. Opo. Ako po. Bakit po? Ngumiti ang babae. Ako si Professor Hernandez mula sa kolehiyo. Narinig ko sa isa sa mga guru mo si Ma’am Tesa na may kakaiba kang kakayahan sa lenggwahe. Pinupsan niya ang folder at naghanap ng papel. Tama ba na marunong ka ng basic Arabic, Spanish at Japanese? Namula ang pisky ni Elias.

Konti lang po, hindi pa po ako magaling. Hindi mo kailangan maging eksperto agad. Tugon ng professora sabay tingin sa kanyang notes. Kailangan namin ngayon ng volunteer interpreter para sa isang NGO event dito sa bayan. May mga bisita mula Spain at Middle East at kulang ang staff sa translation.

Pwede kitang irekomenda kung papayag ka. N laki ang mata ni Elias. Ako po? Oo. Sagot ni Professor Hernandez. Hindi ka nila babayaran ng malaki pero may allowance ka. Mas mahalaga mae-expose ka sa totoong sitwasyon. Pag-uwi agad niyang ikinuwento sa kanyang ama. Tay, inalok po ako ni Professor Hernandez na mag-volunteer interpreter.

Napatingin si Mang Arturo. May halong kaba at saya. Volunteer? Ibig sabihin, hindi ka naman malaki kikitain. Opo, allowance lang. Pero malaking oportunidad po ito, Tay. Makakausap ko ang mga dayuhan mismo. Saglit na natahimik si Mang Arturo saka tumango. Kung yan ang makapatulong sa pangarap mo, gawin mo.

Basta huwag mong kalimutan ang pag-aaral at ang kalagayan ng nanay mo. Kinabukasan, dinala siya ni Professor Hernandez sa isang maliit na opisina ng NGO. Nandoon ang mga organizers nag-aayos ng programa para sa medical mission. Inilahad siya sa grupo. Ito si Elias. Estudyante pa lang pero mabilis matuto ng wika. Siya ang tutulong sa inyo bilang interpreter.

May ilan na nagulat, nagtinan, parang nagdududa. Ngunit nang dumating ang unang delegadong Espanyol at bumulong ng tanong tungkol sa schedule, mabilis na sumalo si Elias. Qual es el horario para Manyana? At sinagot niya ng malinaw, Manyana 8:00 de Manyana, senor. Nagkatinginan ang mga organizers na mangha. Mukhang kaya niya bulong ng isa.

Sumunod, dumating naman ang dalawang arabong doktor. Nahirapan ang staff na kausapin sila ngunit marahang lumapit si Elias. Assalamualaikum, bati niya. Napatitig ang mga doktor, ngumiti at sumagot ng waalayikum assalam. Inulit ni Elias ang tanong nila tungkol sa lugar ng konsulttasyon at maayos na naisalin sa Filipino.

Mula sa gilid, naririnig niya ang bulungan ng ilan. Anak lang yan ng janitor pero ang galing pala. Ngunit may iba ring nagtaas ng kilay. Baka hanggang basic lang. Huwag masyadong umasa. Sa unang araw ng misyon, sinubok si Elias sa iba’t ibang sitwasyon. May Espanyol na nagtatanong tungkol sa gamot. May arabong humihingi ng direksyon at may ilang Pilipinong pasyente na nangangailangan ng malinaw na pagsasalin. Pawis na pawis siya.

Nanginginig minsan. Ngunit sa bawat tamang bigkas, lumalakas ang kanyang loob. Nang matapos ang araw, nilapitan siya ni Professor Hernandez. Magaling, Elias. Hindi perpekto pero nakatulong ka ng malaki. Alam mo ba kung ano ang tawag sa’yo ng mga doktor kanina? Hindi po. Kinakabahan niyang tanong. Batang polyglot.

Ibig sabihin bata pa pero marunong ng maraming wika. Bihira yan. Napangiti si Elias. Hindi makapaniwala. Parang mas lalo siyang nagkaroon ng saysay ngunit hindi lahat ay natuwa. Kinabukasan, may ilang kababata siyang nagbiro. Oh, Mr. Ponylot, sabi nila ikaw daw ang tagasalita ng mundo. Pero tingnan mo, baon mo pa rin kanin at asin.

Tinanggap ni Elias ang pang-aasar pero hindi na tulad ng dati ang epekto sapagkat ngayon may pinanghahawakan na siyang patunay. hindi lamang pangarap kundi aktwal na karanasan na kinilala ng mga banyagang dumalo. Pagkatapos ng event, umuwi siya dala ang kaunting allowance at isang sulat ng pasasalamat mula sa NGO. Pinakita niya ito sa kanyang ina na nakahiga pa rin sa papag.

Ma, tingnan niyo po. Nakilala nila ako bilang interpreter kahit konti lang. Pinisil ni Aling Mila ang kamay ng anak. Mahina ngunit puno ng pagmamahal. Anak, hindi ko man maintindihan ang lahat ng salitang pinag-aaralan mo, naiintindihan ko ang puso mo. At yun ang mas mahalaga. Gabi-gabi bago matulog, inuulit ni Elias sa sarili ang mga narinig niyang papuri at pangungutya.

Ang unay nagsilbing gasolina. Ang huli naman ay naging hamon. At sa ilalim ng lampara, muling bumalik siya sa kaniyang mga diksyonaryo at kwaderno. Mas determinado, mas naniniwala na ang boses niya ay may puwang sa mundo at na kahit sino pa siya sa mata ng iba, hindi na niya maitatanggi.

Siya’y isang batang poliglot na may simula ng kwento. Pagkatapos ng kanyang karanasan bilang volunteer interpreter sa NGO, may kakaibang liwanag na nagbukas sa puso ni Elias. Ngunit habang lumalawak ang kanyang pangarap, mas lumadkas din ang bulong ng lipunan na tila walang tiwala sa kanya. Sa barangay, mabilis kumalat ang palita tungkol sa kanya.

Aba, sabi daw marunong ng samp salita yung anak ni Arturo usal ng isang tindera sa palengke. Eh ano naman kung marunong? May trabaho ba sa atin para diyan? Wala naman. Mas mabuti pa akong pumasok na lang sa pabrika. Narinig ni Elias ang ganitong usapan. habang bumibili ng bigas na tingi. Hindi siya nagpahalata pero parang tinuhog ng sitit ang kanyang dibdib.

Sa eskwela naman, may mga kaklase siyang legsisimula na ring magduda. Elias, tanong ni Randy habang nakapamewang. Kung magaling ka nga, bakit baon mo pa rin kanin at asin? Hindi siya sumagot. Alam niyang anumang salita ang isagot niya ay mauuwi lang sa panibagong tukso. Kaya’t yumuko na lamang siya at kumain ng tahimik. Ngunit sa likod ng kanyang isip may apoy na nagsasabing balang araw hindi ko na kailangang sagutin ang mga biro ninyo sa bahay lalong bumigat ang sitwasyon ang kalagayan ni Aling Mila ay hindi bumubuti. Kailangan na ng mas maraming

gamot. Si Mang Arturo naman halos tatlong beses magdo-double shift sa kumpanya para lang madagdagan ang kita. Kapag umuuwi siya, bitbit ang mabigat na katawan at amoy kloro. Napapaupo na lamang sa bangko. Hawak ang noo. “Arturo,” wika ni Aling Mila isang gabi. “Baka kailangan na nating isuko. Baka hindi talaga kaya.” Napailing ang asawa.

“Hindi ko kayang isuko ang buhay mo Mila. Kahit anong trabaho gagawin ko.” Ngunit sa likod ng kanyang mga mata nakasilip ang pagkawasak. Parang isang taong nakikipag-agawan ng hangin sa ilalim ng tubig. Nakikita ito ni Elias at bilang anak, mas lalo siyang nasasaktan. Nais niyang tumulong ngunit lagi siyang sinasabihan ng mga kapitbahay na huwag ng mag-aksaya ng oras. Iliayas, hali ka dito.

Tawag ng isang kapitbahay na nagtatrabaho sa pabrika. May bakante ngayon. Pwede kang pumasok kahit weekend. Hindi kalakihan ang kita. Pero mas may silbi kaysa kabisado mo ang kung anu-anong lenggwahe. Napatingin si Eles sa kanyang mga kamay. Naroon ang tinta ng ballpen at marka ng mga pagsusulat sa ibang wika.

Salamat po pero may ginagawa pa po akong iba. Sagot niya ng marahan. Ano bang silbi ng ginagawa mo? sarkastikong tanong ng lalaki. Makakapagpakain ba ng pamilyang mga salita? Hindi na siya sumagot. Umuwi na lamang siya. Tahimik na naglakad sa madilim na iskinita. Pagpasok sa kanilang bahay, dinig niya ang hilik ng ina at ang mabigat na paghinga ng ama.

Umupo siya sa tabi ng lampara, binuksan ang kanyang mga notebook at muling isinulat ang mga salitang natutunan sa araw na iyon. Sa bawat bigas niya ng courage sa engles, Valentia sa Espanyol, Yonke sa Mandarine at Shaja sa Arabic, pinipilit niyang ipaalala sa sarili na may saysay ang kanyang ginagawa. Hindi niya ito nakikita pa ngayon pero alam niyang may araw na darating.

Isang gabi, nadatnan siya ng ama na nag-aaral pa rin. Anak, mahina ang boses ni Ma’am Arturo. Bakit hindi ka na lang pumasok sa pabrika sa weekends? Hindi naman kita pipigilan kung gusto mo yang mga wika pero kailangan talaga natin ng dagdag na pera. Alam ko po, Tay. Sagot ni Elias. Halos mapaiyak. Pero pakiramdam ko po kung bibitawan ko ito, mawawala na rin ang tanging bagay na makakapag-ahon sa atin.

Masakit pong isipin na parang walang saysay sa ngayon. Pero naniniwala ako, balang araw may makakakita ng halaga nito. Tahimik si Mang Arturo matagal bago siya tumango. Hindi ko maintindihan lahat ng iniisip mo, anak. Pero kung yan ang nagpapalakas ng loob mo, sige basta’t sana tama ang paniniwala mo. Lumipas ang mga araw na mas lalong dumidilim ang paligid.

Ang gastusin sa bahay ay halos hindi na makontrol. Minsan tatlong araw silang lugaw at asin lang ang ulam. Si Elias dala ang notebook. Pumapasok pa rin sa library at cafe. Kahit ang laman ng bulsay barya na lang. At sa kabila ng lahat ng panghuhusga hindi siya tumigil. Patuloy siyang nakikipagpalitan ng mensahe sa forums.

Patuloy niyang pinakikinggan ang audio lessons. Patuloy siyang nagsusulat sa kanyang mga pahina na parang tinatahi ang sarili niyang kinabukasan. Maraming gabi na naririnig niya ang bulong ng kapitbahay. Walang saysayang ginagawa ng batang yon. Ngunit sa kanyang isip, inuulit niya ang mga salita ng kanyang ina, “Naihan ko ang puso mo.

” At iyon ang nagiging lakas para ipagpatuloy ang laban. Kahit tila lahat ng tao’y nagsasabing wala siyang mararating. Dumating ang punto na halos mawalan ng pag-asa si Mang Arturo. Ngunit sa mga mata ni Elias, mayroong matibay na panata. Hindi kailangang sumigaw, hindi kailangang magpaliwanag. Ang tanging kailangan niya ay magpatuloy.

Tahimik ngunit buo ang loob. Sa isang maliit na sulok ng kanilang barong-barong habang humahampas ang ulan sa bubong at humahalik ang lampara sa dilim, may isang binatilyo na patuloy na nag-aaral ng mga salita ng mundo at sa bawat salitang kanyang nakikilala, unti-unti niyang pinapatunayang mali ang sinasabi ng lipunan na hindi lahat ng bagay ay dapat sukatin sa sahod rayon na may mga pangarap na maaaring magsimula sa hiya at pagtawan ng iba ngunit mauuwi sa pagbabago ng kapalaran.

At doon sa katahimikan ng gabi, ipinagpatuloy ni Ilyas ang laban hindi lang para sa sarili kundi para sa pamilya at para sa paniniwalang hindi kailan man magiging walang saysay ang kaalaman. Makalipas ang ilang buwan ng pagdududa at pangungutya ng mga tao sa kanilang paligid, dumating ang pagkakataong magbago ang daloy ng buhay ni Elias.

Isang umaga, kinausap siya ng Ama habang sabay silang nag-aalmusal ng kapit tinapay. Anak, wika ni Mang Arturo, nagbukas ng posisyon bilang messenger sa kumpanya. Magaan lang ang trabaho, maghahatid ng sulat, kape at mga gamit. Hindi malaki ang sweldo pero dagdag kita na rin. Gusto mo bang subukan? Nagdalawang isip si Elias.

Pay, baka hindi ko kayanin sa klase. Subukan mo. Baka doun mo ring magamit ang mga pinag-aralan mong salita. Payo ng Ama. Hindi natin alam baka iyon ang maging daan mo. At iyun nga ang naging simula. Sa unang pagkakataon, nakapasok si Ellyas sa malaki at malamig na gusali kung saan araw-araw nagtatrabaho ang kaniyang ama bilang janitor.

Nakasuot siya ng puting polo na bahagyang maluwang, itim na pantalon at sapatos na hiniram pa niya kay Kuya Boy ang kapitbahay nilang gwardya. Sa umpisa, naging mahirap. Habang nagdadala siya ng mga kape sa conference room, naririnig niya ang mga bulungan ng ilang empleyado. Anak lang ng janitor yan, messenger pa, usal ng isa.

Siguro nag-apply kasi gusto ring maging tulad ng tatay niya. Dagdag pa ng isa, sabay tawa. Hindi kumibo si Elyas. Sa halip, iniwas niya ang tingin at patuloy na ginawa ang kanyang trabaho. Ngunit sa bawat hakbang papasok sa conference room, pinakikinggan niya ang mga salitang lumalabas sa bibig ng mga foreign investors na dumadalo sa meeting.

May mga Engles na mabilis, mga Espanyol na may malambing na ono at mga arabo na mabigat ang bigkas. Isang beses habang nag-aabot siya ng kape, narinig niya ang isang investor na nagsalita sa engles, “We need to secure the partnership before the end of the quarter.” Mabilis niya itong isinulat sa maliit na notebook na palihim niyang tinatago sa bulsa.

Sa Espanyol naman, may narinig siyang La Inversion Serad Fisil Sin La Cooperasyon. Muli niyang isinalin at inunawa sa kanyang sarili. Araw-araw ito ang naging ritwal niya. Magdadala ng papel, mag-aabot ng envelope at palihim na magsusulat ng mga salitang naririnig. Hag-uwi sa bahay, binubuklat niya ang notebook at inuulit-ulit ang mga ito.

Tinutukoy kung tama ang kanyang pagkakaintindi. Kapag hindi sigurado, bumabalik siya sa library o internet cafe upang hanapin ang kahulugan. Isang gabi, ipinakita niya kay Mang Arturo ang notebook. Tay, tingnan niyo po. Ipinakita niya ang listahan. Partnership, investment, quarterly report, kooperasyon, benepisyos, amal, trabaho.

Nagdaka si Mang Arturo, “Anak, naintindihan mo lahat ng yan?” “Hindi pa po lahat. Pero sinusubukan kong i-translate.” Sagot niya, “Baka balang araw, kailangan nila ng interpreter na hindi lang marunong ng wika kundi nakakaintindi rin ng business terms.” Napangiti si Mang Arturo kahit pagod ang katawan.

Kung ganyan ang piyaga mo Elias, baka mas malayo pa ang marating mo kaysa sa inaakala nila. Ngunit hindi lahat ng empleyado ay naniniwala. Minsan nang mahuli siyang nagsusulat sa notebook habang may meeting, tinanong siya ng isang staff, “Ano yan Elias? Nagsusulap ka ng chismis? Baka isipin ang boss na hindi ka nagtatrabaho.

” Nag-init ang tenga ni Elias ngunit sagot niya ay banayad. Notes lang po para matuto natawa ang staff. Notes daw. Messenger ka hindi estudyante. Tandaan mo ‘yan. Ngunit hindi nagpadaig si Elias. Sa tuwing matatapos ang shift niya, pumupunta siya sa internet cafe upang saliksikin ang mga salitang naisulat.

Pinag-aralan niya ang kahulugan, ang tamang bigkas at kung paano ito ginagamit sa isang pangungusap. Sa mga forum, nagtatanong siya sa mga kakilala niyang dayuhan. What does securing partnership really mean in business? Mayasagot, may hindi. Ngunit bawat sagot ay pinapanday niya upang mas lumalim ang kanyang pangunawa. Hindi niya namamalayan unti-unti na siyang nakikilala ng ilang empleyado.

Minsan isang sekretarya ang lumapit sa kanya. Elias, tama ba na marunong ka ng konting Espanyol? Opo, konti lang po. Nahihiyang sagot niya. Paki-translate naman itong email galing sa isang supplier. Hindi ko maintindihan. Maingat na binasa ni Elyas at nagsimulang isalin. Pagkatapos ibinigay niya ang salin.

Nagulat ang sekretarya, “Hayos ka, batang polyglot ka nga pala.” Napangiti si Elias ngunit pinili niyang manatiling tahimik. Sa kanyang isip, alam niyang maaga pa para ipagdiwang ito. Ngunit unti-unti na siyang nakatatayo mula sa anino ng pagdududa sa bahay, mas dumami ang laman ng kanyang notebook. Hindi na lamang ito koleksyon ng mga simpleng pagbati o pang araw-araw na salita.

Nandoon na rin ang mga termino ng negosyo, partnership, investment, risk, profit, responsabilidad, kresimiento. At sa bawat pahina, lumalalim ang kanyang pangarap. Balang araw hindi na siya basta magdadala ng kape. Siya ang magsasalita para sa mga dayuhan. Siya ang magiging tulay ng kanilang komunikasyon. Isang gabi, habang binabalikan ng kanyang notebook, napansin ni Elias ang mga kamay niya.

May tinta ng ballpen, may guhit ng pagod, ngunit may marka rin ng pagpupursigi. Naisip niya ang lahat ng pangungutya, ang lahat ng sabing walang saysay. Ngunit heto siya ngayon. nasa mismong kumpanya kung saan nagkakakilala ang iba’t ibang lahi at natututo sa bawat oras. At sa katahimikan ng gabi habang natutulog ang kanyang ina at nakahandusay sa pagod ang kanyang ama, may batang tahimik na nagsusulat ng mga salita sa isang lumang notebook.

Mga salitang palang araw ay gagamitin niya upang baguhing hindi lamang ang sariling kapalaran kundi pati na rin ang kapalaran ng kanyang pamilya. Isang umaga na abala ang buong gusali ng kumpanya. May paparating na malaking investor mula sa Middle East. Isang CEO na kilala sa larangan ng konstruksyon at oil trading.

Ramdam ang tensyon sa bawat empleyado. Naglilinis ang janitorial staff. Nag-aayos ng mga papel ang mga sekretarya at nagpapaikot-ikot ang mga manager na Tila Cabado. Naruroon si Elias nakasuot pa rin ng simpleng uniporme ng Messenger. Habang nagdadala siya ng folder sa ikapitong palapag, naririnig niya ang usapan ng mga empleyado.

Wala pa ba yung interpreter? Naka-traffic daw sa EDSA. Sabi ng isang manager, “Paano na? Hindi tayo makakapagsimula kung walang tagapagsalin.” Sagot ng isa, halos pawis na pawis kahit nakaercon ang opisina. Napahinto si Elias sa gilid. Kilala niya ang mga salitang binanggit nila, interpreter, translation. Parang may kumislot sa dibdib niya.

Ngunit nanatili siyang tahimik. Pinanood lang ang tarantang kilos ng mga opisyal. Maya-maya dumating na konvoy na mga sasakyan, pumasok ang arabong CEO, matangkad, naka-dark suit, may kasamang dalawang assistant. Ang tindig nito’y may autoridad ngunit ang waka ay mahinahon. Bati nito sa lahat, assalamu alayikum. Tahimik ang silid.

Ang ilan nagnikian lang. Halatang hindi naintindihan ang sinabi. Ang iba na may pilit na ngumiti at nag-hello. Narinig ni Elias ang pinig ng CEO at halos kusa na lamang lumabas sa bibig niya ang sagot. Waalaikum assalam. Napalingon ang ilang empleyado. May tumawa agad. Hoy Elias, baka kung ano-ano na sinasabi mo.

Messenger ka lang. Huwag kang sumabat. Bulong ng isa. Namula ang mukha ni Elias. Gusto sana niyang umatras pero nakita niyang tumigil ang CEO sa paglalakad at tumingin diretso sa kanya. Para bang nagulat ito sa marinig na may sumagot ng tama. Lumapit ang CEO ng ilang hakbang. Antatatakalam al-arabiya. Do you speak Arabic? Tanong nito malalim ang boses.

Hindi alam ni Elias kung dapat ba siyang sumagot. Nanginginig ang kamay niya habang hawak ang folder. Ngunit mahina niyang sinabi, “Kalilan, shwaya, a little, just a little.” Nagulat ang mga manager may ilan pang napahalak. “Narinig mo yun? Sinubukan pang magsalita.” Bulungan nila. Ngunit hindi tumawa ang CEO. Sa halip, kumunot ang noon nito sakang ngumiti ng marahan.

“Good! Even a little is better than nothing.” Biglang sumingit ang isa sa mga empleyado. “Sir, pasensya na. Messenger lang po siya dito. Hindi siya interpreter pinansin ng CEO ang sagot. Tumingin ito kay Elias at marahang tumango. Stay. Maybe you can help while we wait for the official interpreter. Parang nanlamig ang buong paligid.

Tahimik ang mga empleyado. Hindi makapaniwala na ang arabong CEO mismo ang pumili kay Elias na tulungan silang magsimula ng meeting. Umupo si Elias sa gilid ng conference room. Hawak ang maliit na notebook sa bulsa. Habang nagsasalita ang CEO sa Arabic, sinusubukan niyang intindihin ang mga simpleng salita. Mushro.

Narinig niya naalala niyang ito ay project. Sharika. company Naft Oil. Pinagsama-sama niya ang mga salitang ito at bagam’t hindi perpekto na iparating niya ang pangkalahatang ideya sa isang manager. Nagkatinginan ang mga opisyal. Hindi perpekto ang pagsasali ni Elias ngunit sapat para magsimula ang diskusyon.

At habang lumilipas ang mga minuto, mas lalong lumilinaw sa lahat na hindi basta biro ang naririnig nila mula sa binatilyong messenger. Sa gilid ng silid, halos mapangiti si Mang Arturo na tahimik na pumasok para maglinis. Hindi siya lumapit ngunit ramdam niya ang tuwa sa dibdib. ang anak niyang matagal ng tinatawanan at minamaliit na yo’y nasa harap ng mga taong dati ipinapaniwalaan niyang hindi maaabot kailan man.

At sa mismong araw na iyon, unang beses naramdaman ni Elias na kahit ilang beses siyang tawaging anak ng janitor o messenger lang, may isang bagay na hindi nila tayang ipagkait, ang kanyang boses at ang kakayahan niyang magsalita ng lenggwahe na hindi lahat ay naiintindihan. Habang nagtatapos ang meeting at dumating na rin ang opisyal na interpreter, tumango ang CEO kay Elias bago umalis.

Shukran Walad, thank you, young man. Kinagat ni Elias ang labi. Pinipigil ang luha. Afwan, sir, mahina niyang tugon. Sa gabing iyon, pag-uwi sa kanilang maliit na bahay, ikinuwento niya ang nangyari. Naluha si Aling Mila sa papag. Anak, messenger ka man sa tingin ng iba pero sa akin isa kang tulay ng mundo. At mula roon hindi na nakatulob si Elias ng maaga.

Paulit-ulit niyang sinulat sa kanyang notebook ang mga salitang narinig mula sa CEO. Pinakikinggan ang bigat at himig ng bawat isa. Alam niyang iyon ay simula lang. Ngunit isang simula na kailan man ay hindi na mabubura sa kanyang ala-ala. Kinabukasan, matapos ang unang pagkikita nila ng arabong CEO, muling naging abala ang buong gusali.

Nakatakdang isagawa ang isa sa pinakamalaking executive meeting ng kumpanya. Dadaluhan ng iba’t ibang investors mula Europa, Asia at Middle East. Nakatayo si Elias sa lobby, bitbit ang ilang folder na kailangan niyang iakyat sa ika-1 palapag. Habang naglalakad siya, naririnig pa rin niya ang usap-usapan ng mga empleyado. Narinig mo ba? Sumabat daw si Elias kahapon. Nagsalita ng Arabic.

Sabi nung isang secretarya, “Messenger lang, nagbida-bida pa. Siguro tiamba lang ‘yon,” dagdag ng isa. “Kung totoo ngang marunong, bakit hindi na lang siya ang interpreter ngayon?” Meeting at nagtawanan sila. Hindi na lamang kumibo si Elias. Ngunit sa loob niya, pinanghahawakan niya ang ala-ala ng CEO na personal na nagpasalamat sa kanya.

Pagdating niya sa conference floor, agad siyang pinatawag ng isang manager. “Elias, dito ka muna. Naghahanap pa rin kami ng interpreter baka kailanganin ka ng CEO. nagulat siya, “Ako po?” “Oo, ikaw. Kahit basic lang, huwag kang mag-alala. Hindi naman seryoso. Gusto lang nilang makita kung totoo nga ang sinabi mo kahapon.

” Ramdam niya ang bahid ng pangungutya sa tinig ng manager. Nang dumating ang CEO, nakasuot ito ng dark suit. May kasamang mga investor mula France, Japan, Spain, at China. Umupo ito sa gitna at tumingin sa paligid. “Where is the interpreter?” tanong niya. On the way sir, sagot ng manager.

But for now, maybe we can test our young messenger here. Itinuro si Elias. He claims he can speak several languages. Natawa ang ilan. May mga umiling at may bulungan. Ano to? Biro, messenger, gagawin interpreter. Ngunit nagtaas ng kamay ang CEO. Let us see. If he knows, he knows. If not, then it is nothing. Come here, young man. Dahan-dahang lumapit si Elias sa gitna ng mesa. Ramdam niya ang kaba sa dibdib.

Parang may humahataw na tambol. Good morning, sir. Mahina niyang bati. Numiti ang CEO. Translate this into 10 different languages. Say, “Welcome to our company. We are honored to have you here.” May kumindat na empleyado sa gilid. Parang nag-aabang ng kahihian. May iba namang nagtawanan ng palihim ngunit huminga ng malalim si Elias at isa nagsalita.

English, welcome to our company. We are honored to have you here Spanish. French bienvenue dans notre entreprise nous sommes honor de vous avoir Japaneseそ あなた が ここ にる公栄 にい ます私たち の会 へよう こそ あなた が ここ にる こと をい ます歡迎來到我們的公司我們很榮幸有你們在這裡歡迎來到我們的公司我們很榮幸 [Musika] اهلا بكم فينا فخوركم هنا فيناخوركم German Firma geehrt sie hier zu haben. Benvenuti nella nostra azienda onorati a qui. Portug분이

[Musika] 여기 계셔서 영광입니다. 우리 회사에 오신 것을 환영합니다. 여러분이 여기 계셔서 영광입니다. 아가타보스 빛가스 훌리냐 나가리 가타히사 시 악망아 방우암의 나팔다는 마아 인베스토리아 낚시문 보말박 앙프렌치 델리게 우미티 낙사비 트레비 앙자파니스 인베스터라의 바학 유목 비레스페토 두이랑 시오카 엘리아스 매가스 바가나사모화 레시브 윗니또 [Musika] bra디카이랑 이랑 엠플레아도 악망아타나타라나피나 [Musika] [Musika]

ceo this man has a gift do not at gift Sa mga salitang iyon parang pumukas ang lahat ng pintuan na dati na asara para kay Elas. Tahimik siyang umupo muli sa gilid. Nanginginig pa rin ang kamay ngunit may kakaibang gaan sa dibdib. Alam niyang sa araw na iyon nagbago ang tingin sa kanya ng marami. Pag-uwi, ikinuwento niya ang lahat sa kanyang mga magulang.

Naluha si Aling Mila at pinisil ang kamay ng anak. Anak, tingnan mo. Hindi ko man maintindihan lahat ng lenggwahe na sinabi mo, pero nararamdaman ko ang pinagmumulan mo. Puso at tiyaga. Tahimik na nakinig si Mang Arturo saka mahigpit na niyakap ang anak. Pinagmumukha ka nilang maliit. Pero ngayong araw pinakita mong mas malaki ka kaysa sa iniisip nila.

At habang natutulog si Ilyas ng gabing iyon, narinig pa rin niya ang mga palakpak ng mga banyagang investors. Hindi y malakpak lang ng papuri. Iyun ay kumpirmasyon na may saysay ang lahat ng gabing ginugol niya sa ilalim ng lampara, ang bawat barya sa internet cafe at ang bawat pangumutya na kanyang tiniis.

Sa kaibuturan ng puso niya, may isang panata na namuop. Hindi na siya hihinto. Ang kanyang talento ay hindi para ipagmalaki lamang kundi para patunayan na ang isang batang dating baon lang ay kanin at asin ay maaaring mabingtinig ng daigdig. Makalipas ang ilang araw mula ng humarap si Ilyas sa harap ng executive meeting. Tila nag-iba ang ihip ng hangin sa kumpanya.

Sa hallway. Kung dati wala man lang bumabati sa kanya maliban sa ilang janitor at guardeya. Ngayon ay may mga sekretary nakangiti at nagsasabi ng good morning Ellyas. Ang mga empleyadong dating nagdududa ay napapatingin sa kanya na may kakaibang paghanga. Ngunit hindi lahat ay ganon. May ilan pa ring bulungan sa gilid.

Messenger pa rin naman siya. Kahit makapagsalita ng s lenggwahe, hindi naman yun trabaho niya. Wika ng isang staff na halatang naiinggit. Baka ginagamit lang siya pansamantala tapos wala rin. Sa kabila ng mga ganitong salita, hindi na gano’n ang dating sakit na nararamdaman ni Elias. Marami na siyang tiniis na pangungutya.

Ngayong mayroon ng ilan na naniniwala, mas matibay na ang kanyang dibdib. Isang tanghali habang nagdadala siya ng dokumento sa HR, nilapitan siya ng sekretaryang si Miss Liza. Elias, may email galing sa Spanish supplier. Hindi namin maintindihan lahat. Baka pwede mong tingnan. Mahinang ngumiti si Elyas. Sige po, miss.

Maingat niyang binasa ang email at isinalin sa Filipino. Nang matapos siya, napanganga si Miss L. Ang galing mo. Hindi ko alam kung paano mo nagawa yan. Mula noon, nagsimula siyang makatanggap ng maliliit na trabaho sa pagsasalin. Minsan ay mga email, minsan ay mga simpleng memo. Hindi ito opisyal na parte ng kanyang tungkulin ngunit laging binibigyan siya ng pasasalamat.

Minsan meron ding kaunting tip na idinadagdag sa kanyang allowance. Pag-uwi sa bahay, ipinakita niya kay Mang Arturo at Aling Mila ang dagdag na baryang naipon. Tay ma, nakakatulong na po ako kahit paano masaya niyang balita. Napaluha si Aling Mila at hinaplos ang buhok ng anak. Anak, hindi lang pera ang dala mo.

Dala mo rin ang pag-asa na kaya mong baguhin ang buhay natin. Habang nagluluto ng lugaw si Mang Arturo, nagkomento siya, “Alam mo Elias, dati akala ko itong talento mo sa wika ay para lang sa libro at laro ng isip. Pero ngayon kitang-kita ko, ito ang magiging daan mo. Ngunit hindi lahat ng tao’y natuwa sa kanyang pagusbong. Sa opisina, naroon pa rin si Randy, isa sa mga empleyadong nakakaalalang kaklase niya dati sa high school.

Madalas, kapag nakikita niya si Elias na tinatawag ng mga manager para magpatulong, nagbubulong siya sa iba. Nagyayabang na yan. Messenger lang naman talaga. Isang araw nang makita siyang kausap ang dalawang French investors sa lobby, nilapitan siya ni Randy matapos umalis ang mga bisita. Uy, huwag kang magpakabida.

Huwag mong akalain na porke marunong kang magsalita, mas mataas ka na sa amin. Initigan lang siya ni Elias. Hindi nagsalita. Sa halip, naglakad papalayo dala ang folder na dapat niyang ihatid. Sa loob niya, naramdaman niyang hindi niya kailangang sagutin ang lahat ng paninira. Mas mahalagang itoon ang oras sa mga taong naniniwala at sa mga gawaing may kabuluhan.

Sa susunod na linggo, muling bumalik ang arabong CEO. Pagdating nito, nakangiti na siyang lumapit kay Elias. “Yung man, are you ready again?” biro ng CEO. Nagkatawanan ang ilang kasamahan ngunit ngayon ay may halong respeto na sa maikling pagkakataong iyon. Nagkaroon muli si Elias ng pagkakataong magsalin ng ilang simpleng tanong at sagot.

Hindi na ito eksaminasyon kundi tuloy-tuloy na pagsasanay. At habang tumatagal, mas nakikita ng lahat na hindi aksidente ang kanyang talento. Sa kapeterya ng kumpanya, minsan ay inabutan siya ng libreng tanghalian ng isang staff. Salamat, Elias. Ikaw ang tumulong sa email ko kahapon. Sa library naman ng opisina, binigyan siya ng supervisor ng lumang dictionary na hindi na ginagamit para may dagdag kang mapag-aralan.

Sabi nito, dahan-dahan unti-unting nagbabago ang kapalaran ni Elias. Hindi ito bigla ang kayamanan. Hindi rin agarang pag-angat sa posisyon. Ngunit sa bawat araw, nararamdaman niyang mas may saysay na ang kanyang presensya sa kumpanya. Mula sa pagiging isang tahimik na messenger na walang pumapansin, naayon ay may tiwala na sa kanya ang ilan at unti-unting nabubuo ang kanyang pangalan. sa bahay.

Masigla niyang ikinukwento ang lahat habang pinupunasan ni Mang Arturo ang sahig at si Aling Mila na may nakahiga pa rin ngunit mas nakangiti na hawak ang reseta. Nagkukwento si Elias ng bawat papuri at pagtanggap na kanyang nararanasan. “Ma Tay!” sabi niya, “Hindi ko alam kung saan pa ako dadalhin ng lahat ng ito. Pero alam kong nagsisimula na pong magbago ang lahat.

” Tahimik s tatlo sa hapag kumakain ng simpleng tinola ngunit sa mga mata nila ramdam ang liwanag ng pag-asa ang dati halos mawalan ng direksyon na yo’y unti-unti ng lumilinaw. At sa gabing iyon, habang nakahiga si Elias at muling nagsusulat ng mga salitang natutunan sa kanyang notebook, may ngiti sa kanyang labi. Hindi niya alam kung ano pa ang darating bukas.

Ngunit alam niyang hindi na siya basta anak ng janitor lamang. Siya ngayon ay kinikilala bilang batang may talento at higit sa lahat bilang isang tao na may kakayahang baguhin ang kanyang sariling kapalaran gamit ang mga salitang dati tila walang saysay makalipas ang ilang buwan ng unti-unting pagkilala sa kakayahan ni Elias sa kumpanya.

Isang bagong pagkakataon ang dumating na tuluyang nagbukas ng panibagong yugto ng kanyang buhay. Dumating ang isang sulat mula sa isang kilalang unibersidad, isang scholarship grant para sa mga kabataang may natatanging talento sa wika at komunikasyon. Nakaabot ang pangalan ni Elias sa listahan matapos siyang irekomenda ng mismong arabong CEO at ng ilang opisyal ng kumpanya na humanga sa kanya.

Hindi makapaniwala si Elias ng basahin ang sulat. Full scholarship sa linguistics program. Bulong niya nanginginig ang kamay. Anak, halos mapasigaw si Mang Arturo habang hawak-hawak ang papel. Ibig sabihin hindi mo na iintindihin ang matrikula? Libre lahat. Opo, tay. Halos lumuha si Elias. Kahit allowance, sagot na raw. Lumapit si Aling Mila nakahawak pa sa dibdib dahil sa kanyang karamdaman ngunit puno na ngiti.

Anak, ito na ang sagot sa lahat ng dasal ko gabi-gabi. Nagsimula si Elas sa kolehiyo bilang isang baguhan sa malaking mundo ng akademya. Sa unang araw, halatang nahihiya siya. Napasuot siya ng simpleng long sleeves na hinira mula sa tiyuhin at lumang backpack na may tahi sa gilid. Samantalang ang karamihan sa kanyang kaklase ay naka-branded na gamit at halatang galing sa may kayang pamilya.

Ngunit hindi nagtagal, napansin ng mga propesor ang kanyang kakaibang husay. Isang araw sa klase ng phonetics, pinasubok sila ng guro na bigkasin ang ilang mahirap na tunog mula sa iba’t ibang wika. Habang nahihirapan ng ilan, si Elyas ay maingat na nagbigay ng tamang pagbigkas mula sa gatural na tunog ng Arabic hanggang sa onal na diin ng Mandarin. Nagulat ang propesor, “Mr.

Dela Cruz, saan mo ito natutunan?” Mahinang sagot ni Elias sa selfstudy poser, sa library, internet cafe at sa mga taong nakilala ko online. Mula noon, naging interesado sa kanya ang maraming guro. tinulungan siya ng ilan na magkaroon ng access sa mas maraming libro at may iba pang nagbigay ng libreng kopya ng mga research paper na hindi madaling makuha.

Sa kolehiyo rin niya unang nakilala ang mga dayuhang estudyante na kasama sa exchange program. May kaibigan siyang taga-Mexico si Alejandro na nagturo sa kanya ng mas malalim na Espanyol. Mayroon ding taga-Japan na si Haruka na tinulungan siyang wasanay sa tamang honorifix at pagpapakumbaba sa wikang hapon. Elias, bakit parang mas mahusay ka pa kaysa sa ilang professor namin? Biro minsan ni Alejandro habang magkasamang nag-aaral sa library. Naku, hindi naman.

Sagot ni Elias nangingiti. Marami pa akong hindi alam. sa bahay. Unti-unti nang nagbabago ang sitwasyon dahil sa allowance ng scholarship at mga karagdagang honorarium mula sa conference, nagkaroon sila ng mas maayos na pagkain sa hapag. Nakabili sila ng bagong electric fan para hindi na laging pawisan si Aling Mila.

Nakapagpagamot din siya ng mas maayos. Anak,” wika ni Mang Arturo isang gabi habang nagkakape. “Hindi ko afalaing mararanasan pa na din ito. Hindi man marangya pero hindi na rin tayo nagugutom gabi-gabi. Salamat sao.” Mumiti si Elias. “Tay, hindi lang po ito dahil sa akin. Kung hindi kayo nagsakripisyo, hindi ko maaabot ito.” Tahimik silang tatyo sa hapag, ngunit dama nilang lahat na ang kanilang buhay ay unti-unting umaahon.

Pero kung tutulungan mo akong mas maintindihan ang kultura ninyo, malaking bagay na ‘yon. Minsan nakikipagpalitan siya ng simpleng pagsasanay sa kanila. Kapag tinutuluman niya si Haruka sa Engles, kapalit nitoy tinuturuan siya ng mga idiomatic expression sa hapon. Kapag siya naman ay kausap ni Alejandro, nagiging mas natural ang kanyang Espanyol dahil sa praktikal na paggamit nito sa pangaraw-araw na usapan.

Hindi naglaon, napansin siya ng unibersidad at inalok na maging volunteer interpreter sa ilang international conferences na ginaganap sa Maynila. Sa unang pagkakataon, nakatayo siya sa likod ng podium, nakasuot ng maayos na suit, may hawak na headset at mikropono, at nagsasalin para sa mga delegado mula sa iba’t ibang bansa.

Sa isang event tungkol sa edukasyon, nagsalita ang isang French delegate. Mabilis na isinali ni Elias sa Ingles at Filipino ang bawat salita. Halos walang sablay. Sa kabilang panel, may arabong nagbahagi ng karanasan tungkol sa health care. Siya rin ang nagsalin. Napapahanga ang lahat na tila hindi sila makapaniwala na ang batang ito na dati Messenger lamang ngayon ay nasa gitna na ng malaking pagtitipon bilang tulay ng komunikasyon.

Matapos ang isang conference, lumapit sa kanya ang isang kilalangor. Elias, you have a gift. Do not waste it. One day you will not be translating words, you will be bridging nations. Hindi na nakapagsalita si Elias. Tanging pagyuho ang kanyang nagawa. Ngunit sa puso niya may apoy na muling sumindi. At sa bawat rubing muling nag-aaral si Elias sa ilalim ng lampara, alam niyang hindi lang ito para sa kanya.

Para ito sa kanyang pamilya, sa mga guro at taong naniwala. At higit sa lahat sa lahat ng batang katulad niya na madalas sabiham walang saysay ang kanilang talento. Ngunit ngayon hawak na niya ang patunay na ang talento kapag pinagsamahan ng tiyaga at puso ay kayang gawing daan upang baguhin ang sariling kapalaran at ng mga taong mahalaga sa kanya.

Habang tumatagal, mas lalo pang kumalat ang balita tungkol kay Elias. Mula sa pagiging messenger hanggang sa pagiging interpreter sa mga international conference, siya’y naging simbolo ng inspirasyon sa unibersidad at maging sa kumpanya. Nunit sa parehong oras, kasabay ng mga papuri ay ang pag-usbong ng mamamatang naiinggit at pusong nagdududa.

Himaswerte lang yan, bulong ng ilan. Baka siamba lang kaya niya napapansin. Kung totoo talagang magaling, bakit hindi pa siya nagiging opisyal na interpreter ng kumpanya? Dagdag pa ng iba. Bagaman alam ni Elias na hindi lahat ng tao matutuwa sa kanyang tagumpay, masakit pa rin na marinig ang mga salita. May mga gabi siyang napapaisip kung tama pa ba ang kanyang tinatahak na landas lalo na’tintasan sa likod.

Ngunit sa tuwing makikita niya ang kanyang mga magulang, si Aling Mila na unti-unting gumiginhawa si Mang Arturo na may ngiting mayabang sa tuwa nababalik ang kanyang determinasyon. Isang araw, inimbitahan si Elias sa isang seminar na dinaluhan ng mga estudyante at guro mula sa iba’t ibang kolehiyo. Sa unahan ng entablado, may mga delegado rin mula sa iba’t ibang bansa.

Hindi niya inaasahan na sa mismong araw na iyon ay sasalubungin siya ng isang bitag. Habang nagpapatuloy ang programa, biglang tumayo ang isa sa mga propesor na kilala sa pagiging kritiko. “Kung totoo ngang mahusay ka, Elyas.” wika nito. Subukan mong isalin agad ang talumpat ito. Walang kopya, walang paghahanda. Tingnan natin kung hindi ka lang umaasa sa memorizadong linya.

Nagbulungan ang mga tao sa paligid. May ilan pang napangiti. Tila sabik makita kung paano siya mapapahiya. Sa harap ng lahat, inabot ng profesor ang isang makapal na papel na naglalaman ng mahahabang pangungusap sa English. May halong technical na termino sa ekonomiya. Nanlamig si Elias. Ramdam niya ang mga matang nakatiting sa kanya.

May naghihintay ng pagkakamali. May ilan ding umaasang mapatunayan niyang tama ang kanilang paniniwala. Huminga siya ng malalim. Pinilit pakalmahin ang kabog ng dibdib. Sinimulan niyang basahin ang unang linya. The sustainability of economic growth relies heavily on equitable distribution of resources. Dahan-dahan niyang sinalin sa Filipino.

Pinipili ang mga salitang malapit sa puso ng mga nakikinig. Habang nagpatuloy, may mga technical na termino siyang hindi agad matumbasan. Ngunit ginamit niya ang kanyang kaalaman sa Espanyol at Mandarin upang makahanap ng mas akmang salita. Ang pagpapanatili ng paglago ng ekonomiya ay nakasalalay sa makatarungang pamamahagi ng mga yaman.

Malinaw niyang sinabi. Habang tumatagal, unti-unting bumabagal ang kanyang kaba at pumapalit ang kumpyansa. Minsan ay napapatingin siya sa mga delegado. Ang isang Espanyol ay napangiti ng tama niyang magamit ang terminong kresimiento ekuitatibo. Ang isang Chino ay tumango ng banggitin niya ang Gongping Fenpe sa tamang tono.

At sa huli natapos niya ang buong talumpati ng walang malaking sablay. Tahimik ang silid sa loob ng ilang segundo. Ang mga taong kanina’y nag-aabang ng kanyang pagkakamali ay hindi makapaniwala sa narinig. Maya-maya, nagsimula ang palakpakan. Mahina sa una hanggang sa naging mas malakas at sabay-sabay. Tumingin siya sa propesor na nagbigay ng pagsubok.

Hindi ito agad nakapagsalita. Sa huli, tumikhim ito at nagsabi, “Hindi ko man inaasahan ngunit ipinakita mong hindi basta tiamba ang iyong kakayahan. Gumiti si Elias hindi sa kayabangan kundi sa pag-amin na ahit siya’y nagulat din sa sariling lakas. Pag-uwi, agad niyang ikinuwento ang nangyari sa kanyang pamilya.

Habang kumakain sila ng hapunan, tuwang-tuwa si Mang Arturo. Anak, kitang-kita mo na. Pinilit ka nilang ipahiya pero lalo mong pinatunayan ang sarili mo. Si Aling Mila naman ay hinawakan ang kamay ng anak. Elias, hindi ko man naiintindihan lahat ng iyong sinalin pero nararamdaman ko ang paninindigan mo. Hindi ka na bata na nagtatago sa sulok ng librarya.

Isa ka ng binata na handang ipagtanggol ang kanyang kakayahan. Kinagabihan, muling binuklat ni Elias ang kanyang notebook. Sa unang pahina, isinulat niya ang tunay na lakas ng isang tagasalin ay hindi lamang ang mga salitang alam niya kundi ang tapang na harapin ang mga mata ng mga nagdududa at mula sa araw na iyon, hindi na lamang siya nagsisilbing interpreter ng mga salita.

Siya na rin ang naging boses ng mga kabataang katulad niya. Mga batang tinatawanan, minamaliit at sinasabihang walang saysayang pangarap. Ngayon, bawat salitang kanyang binibigkas ay may bigat ng paninindigan at iyon ang hindi kayang agawin ng kahit sinoang naiinggit o bumabatikos. Dumating ang isang liham mula sa unibersidad isang umaga habang nag-aalmusal si Easyang pamilya.

Nakaselyo ito ng opisyal na tatak ng isang international forum na gaganapin sa Maynila. Isang pagtipipon ng mga lider sa edukasyon, ekonomiya at kultura. Binasa ni Elaas ang laman nito at halos hindi siya makapaniwala. Dear Mr. Dela Cruz, we are pleased to invite you as one of the official interpreters for the international youth and culture forum 20x.

You will be compensated accordingly for your professional services. Parang sumabog ang liwanag sa loob ng kanilang tahanan. Tumayo agad si Mang Arturo at niyakap ang anak. Anak, bayad na ngayon ang talento mo. Hindi ka na basta volunteer lang. Napaluha si Aling Mila. Elias, tingnan mo dati baon lang napinasin at kanin.

Ngayon babayaran ka na dahil sa sipag at tiyaga mo. Dumating ang araw ng forum, nakaitim na suit si Elias. May kasamang identification card na may nakalagay na official interpreter. Ang venue ay isang malaking convention center puno ng watawat ng iba’t ibang bansa. Sa paligid, naglalakad ang mga delegado mula Europe, Asia, Middle East at Africa.

Habang nakaupo siya sa booth ng mga interpreter, ramdam niya ang kaba. Ngunit nang magsimula ang unang talumpati, kusa na lamang gumalaw ang kanyang bibig. Isinasali ng bawat salita sa tamang lenggwahe. Mula sa engles patungong Filipino, mula sa Espanyol patungong Engles, mula sa Arabic patungong Tagalog.

Lahat ng ito ay dumadaloy na parang ilog na matagal n naghahanap ng bukana. Bienvenidos a todos. Es un honor tenerlos aquí, wika ng isang Spanish delegate atis naisali ni Elias, welcome everyone, it is an honor to have you here. Nang matapos ang unang seson, nilapitan siya ng isang French professor. Young man, your translations are precise.

Where did you study? Nahihiyang sagot ni Elas, I’m still studying linguistic sir, but most of what I know, I learned on my own. nagulat ang professor at ngumiti. Then you are a natural, a true talent. Habang lumilipas ang mga araw ng forum, mas marami pa siyang nakilalang tao. Isang arabong negosyante ang nagsabi, “I hope to see you again in our future projects.

May isang Japanese cultural atach na nag-abot ng calling card. You should consider joining exchange programs in Japan. You will be very useful there. Unti-unti naramdaman ni Elias na ang mundo na minsan ay tila napakalayo na yon ay dahan-dahang lumalapit sa kanya. Pagkatapos ng forum, inabot sa kanya ang sobre na naglalaman ng kanyang professional fee.

Hindi man milyon pero sapat na upang makabili ng mga gamot ni Aling Mila at magdagdag ng ipon para sa kanilang kinabukasan. Pag-uwi niya, agad niyang ibinigay ang pera kay Mang Arturo. Tay, ito po ang unang kita ko bilang interpreter. Halos mangilid ang luha ng kanyang ama. Elias, anak, hindi ko alam kung paano kita papasalamatan.

Ikaw na ang umaangat sa atin. Ngunit sagot ni Elias, “Hindi po ako magtatagumpay kung hindi kayo naniwala. Lalo na noong walang naniniwala sa akin. Kinabukasan, nagsimula na siyang makatanggap ng mga tawag at email mula sa iba’t ibang organisasyon. May NGO na nag-aalok sa kanya ng part-time interpreting job.

May cultural center na nais siyang kunin bilang tutor para sa mga kabataan. May kumpanya ring nais siyang kunin para sa isang serye ng training sessions. Minsan habang nakaupo siya sa library ng unibersidad, iniisip niya ang lahat ng ito. Parang kahapon lang ay nilalait siya sa plaza, messenger lang sa opisina at baon ay asin at kanin.

Ngayon, unti-unti ng nagbubukas ang pintuan ng mundo. Lumapit sa kanya si Professor Hernandez. Elias, proud ako sao pero tandaan mo huwag kang magpapadala sa papuri. Mas mahirap ang susunod na yugto, paninindigan at pagpapatuloy. Tumango si Elias. Opo ma’am. Hindi po ako hihinto. Hindi ko rin po hahayaang maging dahilan ang tagumpay para kalimutan kung saan ako nagsimula.

Gabi habang nakahiga sa kanilang tahanan, pinagmamasdan niya ang kanyang ina na payapang natutulog matapos uminom ng gamot. At ang kanyang amang tahimik na nakatingin sa kisame, waring pinapasan pa rin ang lahat ng pagsubok. Ngunit naon, sa halip na bigat lang ang nararamdaman, may halong gaan na rin. Sa kanyang isipan, naaninag niya ang mas maliwanag na bukas.

Hindi na ito pangarap lamang. Isa na itong daan na unti-unti niyang tinatahak. At sa bawat salitang kanyang natutunan, sa bawat lenggwaheng kanyang sinasalita at sa bawat taong kanyang natutulungan, nararamdaman ni Elias na hindi na siya basta’t nagsasali ng wika. Siya na ngayon ay nagsisilbing tulay. tulay na unti-unting nagdudugtong ng kanyang simpleng pinagmulan sa mas malawak na mundo.

At sa gabing iyon, bago niya ipinikit ang kanyang mga mata, isinulat niya sa kanyang notebook. Hindi na ito tungkol sa kung ilang lenggwahe ang kaya kong bigkasin. Ito ay tungkol sa kung ilang buhay ang kaya kong abutin sa pamamagitan ng mga salitang iyon. Dumarami ang oportunidad na dumarating kay Elias. Mula sa mga NGO hanggang sa mga pribadong kumpanya, sunod-sunod ang imbitasyon para magsilbing interpreter.

Unti-unti nakilala na siya hindi lamang bilang batang polyglot kundi bilang isang seryosong kabataan na may kakayahang makipagsabayan sa mga bihasang tagasalin. Ngunit kasabay ng pagkilalang ito ay dumating din ang mabigat na pressure sa bawat event, sa bawat forum. Ramdam ni Elias ang mga matang nakatitig sa kanya.

Naghihintay kung mapapanindigan niya ang reputasyon na kanyang nakuha. Hindi na lang siya basta binata na nagsusulat ng mga salita sa notebook. Isa na siyang inaasahan. Isang araw, nakatanggap siya ng imbitasyon para maging bahagi ng isang malakihang international business conference sa Maynila. Dumalo rito ang mga kilalang negosyante, pulitiko at edukador mula iba’t ibang panig ng mundo.

Nakaakdang magsalita ang ilang foreign delegates at si Elias ang isa sa mga nakatalagang interpreter. Kinabukasan ng pagtitipon habang nakasuot ng itim na suit at hawak ang mikropono, kabado siyang nakaupo sa harap ng entablado. Sa kanyang tabi, may mga interpreter din mula sa ibang bansa, mga biasa at may matagal ng karanasan. Nagsimula ang unang talumpati.

Mula sa isang French businessman, dumaloy ang mga salitang may halong teknikal na termino sa ekonomiya. Maingat na isinalin ni Elias at sa unang bahagi naging maayos ang lahat. Ngunit nang marating ang bahagi tungkol sa mga komplikadong konsepto ng hedging at derivatives, natigilan siya. Le marched dua etre protege par de mekanismo de kuverture.

Sa ad ng French speaker, nag-freeze ang utak ni Elias. Sa halip na angkop na salin, lumabas sa bibig niya ang mali at magulong pagsasalin. Narinig niya ang bulungan ng ilang delegado. Ang ilan ay nagtaas ng kilay. Ang ilang empleyado naman ay napatingin sa kanya na tila nagsasabing ayan na bumagsak din. Namula si Elyas at pinagpawisan ng malamig.

Pilit niyang itinama ang kasunod na bahagi ngunit ramdam niyang nanginginig na ang kanyang boses. Sa pagtatapos ng talumpati, halos hindi siya makatingin sa mga tao. Pag-uwi niya sa bahay, tahimik siyang nakaupo sa gilid ng papag. Nakita siya ni Mang Arturo at agad lumapit. Anak, bakit parang mabigat ang loob mo? Sumablay po ako, tay.

” Mahinang sagot niya. Sa harap ng napakaraming tao, narinig nila lahat ng pagkakamali ko. Baka isipin nilang hindi talaga ako magaling. Lumapit si Aling Mila bagam’t mahina pa rin at hinawakan ang kamay ng anak. Ilias, ang mahalaga ay tumayo ka at tinapos mo. Lahat ng tao nagkakamali kahit ang mga pinakamatatalino. Ngunit hindi agad nakinig ang puso ni Elias, ilang gabi siyang hindi mapakali.

Paulit-ulit sa kanyang isip ang sandaling nag-freeze siya, ang bulungan ng mga tao at ang hiya na tila sumakal sa kanya. Hanggang isang araw, dumalaw si Professor Hernandez sa kanilang bahay. “Narinig ko ang nangyari.” wika nito. Walang paligoy-ligoy. Alam mo ba, Elias, ang pagkakamali ay tanda ng lumalaking responsibilidad.

Kung hindi ka natatakot magkamali, ibig sabihin hindi ka sumusubok ng mas malalaking bagay. Pero ma’am, sagot ni Elias, nakahiya po sa dami ng tao. Mumiti ang propesora at sa dami ring tao na yon, ilan kaya ang humanga sa tapang mong humarap? Marami ring narinig kong nagsabing hindi biro ang ginawa mo. Hindi ka bumigay kahit nagkamali ka.

At doon sinusukat ang tunay na lakas ng isang tagasalin. Hindi lang sa husay magsalita kundi sa tapang magpatuloy. Sa mga salitang iyon parang nabunutan ng tinik si Elyas. Naalala niya ang mga gabing walang tulog, ang mga gabing nag-aaral ng lenggwahe sa ilalim ng gasera, ang mga sandaling binabato siya ng pangungutya.

At ngayon, isa lang namang pagkakamali ang naging dahilan ng kanyang panghihina. Hindi maaari muli siyang bumalik sa pag-aaral. Ngunit ngayon ay mas determinado. Pinasa niya ang mga technikal na terminong hindi pa niya kabisado. Nakipagpalitan ang kaalaman sa mga propesor at sumali sa mga online forum na mas nakatuon sa larangan ng negosyo at ekonomiya.

Sa susunod na event, muling inatasan si Elias bilang interpreter. Kabado pa rin siya. Ngunit sa oras na nagsimulang magsalita ang dayuhang delegado, mas malinaw na ang kanyang boses. Mas tiwala na siya sa sarili. At sa pagtatapos ng talumpati, nakatanggap siya ng masigabong palakpak mula sa mga nakikinig.

Pag-uwi niya, sinalubong siya ng kanyang pamilya. Anak, masiglang bati ni Mang Arturo. Narinig ko balita. Ang galing mo raw ngayon. Mumiti si Elias at tumingin sa kanyang mga magulang. Tay, ma, natutunan ko na hindi masama ang magkamali. Ang mahalaga, bumangon ka pagkatapos. Wuling napuno ng liwanag ang kanilang tahanan.

At sa gabing iyon, habang nagsusulat si Elias sa kanyang notebook, isinulat niya, “Ang wika ay hindi perpekto. Ang tagapagsalin ay hindi rin. Ngunit ang bawat pagkakamali ay tulay para maging mas matatag sa susunod.” At sa wakas, natutunan niyang yakapin hindi lamang ang papuri kundi pati na rin ang pagkakamali. Sapagkat pareho itong bahagi ng kanyang paglalakbay tungo sa tunay na tagumpay.

Mabilis ang naging takbo ng panahon para kay Elias at sa kanyang pamilya. Kung dati tanging barong-barong lang ang kanilang inuuwian, ngayon ay nakatayo na ang isang maliit ngunit matibay na bahay na gawa sa semento at yero na hindi tumutulo tuwing umuulan. Sa unang pagkakataon, may sariling kwarto si Elias kung saan nakapila ang kanyang mga libro, notebook at ilang dicsonaryo mula sa iba’t ibang lenggwahe.

Heto na ba talaga ang bahay natin, Tay? Tanong niya ng una nilang lipatan. Hawak niya ang lumang upuan na kanilang bitbit mula sa dati nilang tahanan. Oo, anak, sagot ni Mang Arturo. Pinahid ang pawis habang nagbubuhat ng mga gamit. Galing sa ipon mo sa interpreting at sa dagdag kong trabaho.

Nagawa na rin nating hulugan to. Hindi man malaki pero sariling atin. Napatulala si Elias. Naaalala niya ang mga gabing halos wala silang makain. Ang mga panahong lugaw at asin ang tanging ulam. Naayon, kahit simple, ramdam niya ang dignidad at kabinhawaan ng bagong tahanan. Pinakamalaking biyaya sa lahat ay nang natuloy ang operasyon ni Aling Mila.

Dinala nila siya sa isang ospital sa Maynila gamit ang naipon na pera. Matagal ang proseso, may kaba at takot. Ngunit sa wakas ay matagumpay na naisagawa ang gamutan. Pagkalipas ng ilang linggo, unti-unting bumalik ang lakas ng ina ni Elias. Isang hapon, nakita niya itong nakaupo sa kanilang bakuran. Nakangiti habang nagdidilig ng halaman. “Ma!” wika ni Elias.

Halos mapaluha. Ang tagal ko pong hinintay na makita kayong muli na malakas. Hinawakan ni Aling Mila ang kamay ng anak. Anak, kung hindi dahil sa iyo, baka hindi ko na narating ito. Hindi pera lang ang nagligtas sa akin kundi ang determinasyon mong lumaban. At sabay ng pag-angat ng kalagayan ng kanyang ina, nakahanap din ng bagong direksyon si Mang Arturo sa tulong ng maliit na puhunan na ipinahiram ng isang kaibigang nakilala ni Elias sa conference.

Nakapagsimula siya ng maliit na negosyo, isang sari-sari store sa harap ng kanilang bahay. Doon nagbebenta siya ng bigas, delata at iba pangunahing pangangailangan. “Atturo, biro ng kanilang kapitbahay. Dati halos palagi kang nasa kumpanya bilang janitor. Ngayon may tindahan ka na rin.” Ngumiti lang si Mang Arturo. Unti-unti lang.

Pero malaking bagay na ito para sa pamilya namin. Dahil sa pagbabagong ito, hindi lang pamilya nila ang nakapansin. Ang buong komunidad ay humanga at nabigyang inspirasyon sa kwento ni Elias. Maraming kabataan ang lumalapit sa kanya para magpaturo ng wika. Kuya Elias, tanong ng isang batang kapitbahay.

Paano po kayo natutong magsalita ng iba’t ibang lenggwahe? Ngumiti siya at umupo sa tabi ng mga bata. Sa tiyaga, sa pagbabasa at sa pakikinig. Hindi mo kailangang mayaman para matuto. Kailangan mo lang ng tapang at determinasyon. Minsan ay inaabot siya ng gabi sa pagtuturo sa mga batang gustong matuto ng simpleng pag-body sa Engles, Espanyol at Hapon.

Nakikita niya sa mga mata nila ang parehong kislap na minsan ay nasa kaniya noong nagsisimula pa lang siya. Ngunit higit sa lahat, lalong lumawak ang pananaw ni Elias sa buhay habang mas dumadami ang lenggwaheng kanyang natutunan at mas lumalayo ang kanyang naaabot. Mas lalo niyang nakikita na hindi lamang ito tungkol sa ambisyon.

Ito’y tungkol sa pagbibigay saysay sa kanyang talento upang makatulong sa iba. Isang gabi, habang nakaupo siya sa kanilang bagong tahanan, tinitingnan ang mga libro sa kanyang estante. Kinausap siya ni Mang Arturo, “Anak, malayo na ang narating mo. Pero tandaan mo, ang pinakamahalagang bagay ay hindi lang ang taas ng mararating kundi kung paano mo hinahatak pataas ang mga tao sa paligid mo.” Tumango si Elias.

Opo, tay, kung kaya ko pong matutunan ang mga lenggwahe ng mundo, kaya ko ring ibahagi ito sa iba. Sa puso niya, ramdam niya ang bigat ng responsibilidad. Ngunit kasamay nito ay naroroon din ang matibay na paniniwala na kaya niyang maging tulay hindi lamang sa pagitan ng mga bansa kundi pati na rin sa pagitan ng pangarap at realidad ng mga batang tulad niya.

At habang natutulog ang kaniyang ina na mas payapa na kaysa dati at si Mang Arturo Namay abala sa pagbibilang ng paninda, nakatingala si Elyas sa Kisame at nagpasalamat. Hindi man perpekto ang lahat, malinaw sa kanya na ang kanilang buhay ay nagbago na. At ang pagbabagong iyon ay bunga ng mga salitang minsan ay inakala ng iba na walang saysay.

Ngayon, bawat lenggwaheng kanyang natutunan ay hindi lamang bokabyalaryo. Ito’y naging susi sa bagong tahanan, sa kaligtasan ng kanyang ina, sa dignidad ng kanyang ama at sa inspirasyong kanyang naibabahagi sa komunidad. At sa bawat salita na kanyang sinasalita. Kasabay nitong bumibigkas ang panata na hindi siya titigil hangga’t hindi niya natutupad ang mas malawak pang misyon.

Gawing daan ang kanyang tinig para baguhin ang mundo. Mabilis ang paglipas ng panahon. Ang batang minsang tinutukso na anak ng janitor at walang saysayang talento. Ngayo’y nakatayo sa entablado ng unibersidad. Nakasuot ng toga at medalya. Puno ang auditoryum ng mga estudyante, propesor at magulang na dumalo sa pagtatapos.

At sa gitna ng lahat naroon si Elias nakangiti habang tinatawag ang kanyang pangalan bilang isa sa may pinakamataas na karangalan sa Pusong Linguistics. Congratulations Elias dela Cruz. Magna Kumlaude. Sigaw ng din. Tumayo si Mang Arturo at si Aling Mila mula sa kanilang upuan. Parehong luhaan ngunit nakangiti. Ang dating janitor na halos walang maipakain sa pamilya.

Ngayo’y nakatingin sa anak na natupad ang pangarap. Ang dating may sakit at halos mawalan ng pag-asa na yo’y malakas at masiglang kumakaway sa kanyang binata. Pagkatapos ng seremonya, ni Elias ang kanyang mga magulang. Tay, ma, para sa inyo po lahat ito. Kung hindi dahil sa sakripisyo niyo, wala ako rito. Ana, sagot ni Mang Arturo. Namamaos ang boses.

Ikaw ang nagbigay ng kulay sa lahat ng pagsusumikap namin. Hindi ka lang natupo ng wika ng mundo. Natuto ka ring kausapin ang puso ng mga tao. Hindi doon nagtapos ang tagumpay ni Elias. Ilang buwan matapos ang kanyang pagtatapos, nagsimula na siyang makatanggap ng mas malalaking alok mula sa iba’t ibang kumpanya at organisasyon.

Naging bahagi siya ng mga international summit, business forum at cultural exchange programs. Sa bawat event, dala niya ang pangalan ng kanyang bansa at ang kwento ng kanyang buhay. Isang beses, tumayo siya sa entablado ng isang global conference sa Singapore. Naka-headset siya at nagsasalin ng talumpati ng isang kilalang negosyanteng hapon sa Ingles habang isinasalin din ito sa Filipino para sa mga delegado mula sa Pilipinas.

Matapos ang event, nilapitan siya ng isang dayuhang mamamahayag at nagsabi, “You are not just a translator. You are a bridge of understanding.” Mumiti si Elias at sa isip niya’y binalikan ang lahat ng pangumutya, pagod at luha. Totoo nga mula sa pagiging simpleng tagasalin ng salita, naging tagapagdulot siya ng ugnayan ng mga tao.

Ngunit higit pa sa sariling tagumpay, may mas malaking pangarap si Elias. Nais niyang maibalik ang biyayang natanggap niya. Kaya’t ginamit niya ang bahagi ng kanyang kinikita upang itayo ang isang maliit na language institute sa kanilang bayan. Tinawag niya itong Tulay Institute of Languages. Ang layunin, turuan ng iba’t ibang lenggwahe ang mga kabataan at matatanda na walang kakayahang magbayad ng mamahaling tuwisyon.

Tuwing Sabado, binubuksan niya ang maliit na gusali para sa libreng klase. May mga bata mula sa kalapit baryo. May mga jeep niy driver na gustong matutong mag-ingl para sa turista at may mga nanay na nais matuto ng Arabic para makipaghugnayan sa mga kamag-anak sa ibang bansa. Kuya Elias, paano po sabihin ang magandang umaga sa Japanese? Tanong ng isang batang estudyante, Ohio Guzaimas.

Sagot ni Elias. Sabay tawa. Ulitin ninyo. At sabay-sabay na inulit ng mga bata puno ng sigla at tawa ang silid. Sa bawat araw na lumilipas, mas lalo niyang nakikita ang halaga ng kanyang pinaghirapan. Hindi lamang para sa sarili kundi para sa buong komunidad. Maging sa mas malawak na lipunan, kinilala siya.

Naimbitahan siya sa iba’t ibang programa ng pamahalaan bilang huwarang kabataan. Naging tampok siya sa ilang pahayagan, anak ng Johnny Por Oligot na ngayon. Ang kanyang kwento ay nagsilbing inspirasyon hindi lamang sa kanilang barangay kundi maging sa maraming Pilipino na may pangarap ngunit kulang sa pagkakataon. Sa kabila ng lahat, nanatiling simple si Elias.

Madalas pa rin siyang makita sa kanilang tindahan. Tumutulong kay Mang Arturo sa pagbibilang ng paninda. Madalas din siyang umuupo sa bakuran kasama ang kanyang ina. Nag-uusap tungkol sa mga halaman at mga plano sa hinaharap. Anak? Tanong ni Aling Mila isang hapon habang sila’y nagdidilig ng halaman.

Hindi ka ba napapagod? Ang dami mong ginagawa. Ngumiti si Alias. Napapagod din po ma. Pero iba ang pakiramdam kapag alam mong may natutulungan ka. Parang lahat ng hirap may saysay. Anak, dagdag ng ina, ang wika mo’y hindi lang salita. Ito’y ala-ala ng lahat ng pinagdaanan mo. Huwag mong kakalimutan iyon.

At sa bawat gabing muling nagsusulat si Elias sa kanyang notebook, hindi na lamang ito listahan ng mga bagong salita. Ito na rin ay koleksyon ng mga kwento ng bawat taong kanyang natulungan. isang jib driver na natutong mag-ingles, isang nanay na natutong makipag-usap sa kamag-anak sa abroad at isang bata na muling nagkaroon ng pangarap dahil nakita ang halimbawa niya.

Sa huli, naging buo at masaya ang kanyang pamilya. Gumaling na si Aling Mila at nakakatulong na sa bahay. Si Mang Tarturo ay masayang nagbabantay ng kanilang maliit na negosyo at si Elias ang dating binatilyong minamaliit na yon ay isang ginagalang na tao hindi lamang sa kanilang bayan kundi sa buong bansa. Ang kanyang kwento ay patunay na walang pangarap na maliit at walang salitang walang saysay. Yeah