Nag-hire ng Private Tutor si Nanay Para Tumalino Raw Ako Kahit Kaunti Hindi naman ako b*bo, Kuya Mid, tamad lang talaga. Kaya nung isang araw sinabi ni Mama na kukuha siya ng private tutor para sakin, natuwa ako. Akala ko magtuturo lang siya ng math, science, o kung ano mang pampatalino. Pero iba pala. Dumating siya isang hapon. Babaeng payat, maputla, at laging nakaitim. Hindi siya nagpakilala nang maayos. Sabi lang ni Mama, “Anak, ito si Ma’am Lucia. Siya na magtuturo sayo araw-araw.” Tahimik lang siya, pero ramdam mo agad ‘yung lamig ng presensiya niya. Noong unang araw ng pagtuturo, inabutan niya ako ng makapal na libro. Akala ko English o history, pero nung binuklat ko, puro mga kakaibang simbolo. May mga guhit ng mata, araw, at mga salita na parang Latin. Tinanong ko siya, “Ma’am, anong subject po ‘to?” Ngumiti lang siya. “Magagamit mo ‘to balang araw.” Araw-araw, may pinapabasa siya sa akin. Mga salitang hindi ko maunawaan pero kapag binibigkas ko, parang may malamig na hangin na dumadaan sa loob ng bahay. Minsan, natatawa si Ma’am Lucia kapag nauutal ako. “Huwag mong ipilit kung hindi ka pa handa. Baka matawag mo ‘yung hindi dapat.” Isang gabi, nagising ako sa tunog ng papel. Nakita ko siya sa sala, nagpi-pray sa harap ng kandila. May bilog sa sahig, may asin at mga dahon. Tinitigan ko siya mula sa hagdan, pero bigla siyang lumingon, diretso sa akin. “Mark, bumalik ka sa kwarto mo. Hindi pa ito para sa’yo.” Kinabukasan, sinabi ni Mama na aalis daw muna si Ma’am Lucia at babalik pag handa na ako. Pag-alis niya, napansin kong naiwan niya ‘yung librong tinuturo niya sa akin. Binasa ko ulit. Sa huling pahina, nakasulat: “Ang tunay na karunungan ay hindi lang nababasa. Kailangang maranasan.” Pagkasunod na gabi, habang binabasa ko ang mga salita, biglang gumalaw ang mga kurtina kahit walang hangin. Ang apoy sa kandila, nag-iba ang kulay—naging berde. Tapos may tinig akong narinig sa tenga ko. “Magaling, Mark. Marunong ka na.” Hindi ko alam kung bakit, pero mula noon, nag-iba ako. Tuwing may nananakit kay Mama o niloloko kami sa tindahan, nagkakasakit sila kinabukasan. Hindi ko naman sinasadya… o baka sinasadya ko na rin. Si Mama, proud pa rin. Sabi niya, “Ayan, anak. Hindi man ikaw ang pinakamatatalino, ikaw naman ang pinakamarunong magtanggol sa pamilya.

Mula noong gabing ‘yon, hindi na ako naging katulad ng dati.
Minsan, habang naglalakad ako sa kalsada, napapatingin sa akin ang mga aso — hindi nila ako tahulan, pero parang alam nila.
Parang nakikita nila kung anong meron sa loob ko.

Si Mama naman, lalong naging masaya.
Kasi simula nang nagbago ako, gumanda raw ang takbo ng buhay namin.
Hindi na kami niloloko sa tindahan.
Walang nag-aaway sa amin.
At kahit ‘yung kapitbahay naming mahilig mangutang pero ayaw magbayad, biglang lumipat ng probinsya matapos magkasakit nang hindi maipaliwanag.

Sabi ni Mama, “Anak, parang sinuwerte tayo mula nang matuto ka kay Ma’am Lucia.”
Ngumiti lang ako. Pero sa loob-loob ko, hindi iyon swerte.
May kapalit lahat.

Noong isang gabi, nanaginip ako.
Nasa gitna raw ako ng madilim na silid.
May mga kandilang nakapaikot, at sa gitna ay si Ma’am Lucia.
Nakatingin siya sa akin, pero iba na ang mukha niya — sobrang itim ng mata, walang puti.

“Handa ka na, Mark,” sabi niya.
“Oras na para tapusin natin ang sinimulan mo.”

Pagkagising ko, pawis na pawis ako.
Sa ilalim ng unan, may piraso ng dahon at buhangin — galing sa ritwal ni Ma’am Lucia.

Kinabukasan, may kumatok sa pintuan namin.
Si Mama ang sumagot.
At nang lumabas ako, halos hindi ako makahinga.

Si Ma’am Lucia.
Payat pa rin, maputla, pero ngayong gabi, nakangiti siya.
Ngiting hindi ko makalimutan — kasi sa bawat ngiti niya, parang may malamig na hangin na dumarating kasabay.

“Mark,” sabi niya. “Marunong ka na. Pero hindi pa sapat.”

Hindi ko alam kung bakit, pero gusto kong tumakbo.
Gusto kong isara ang pinto, pero parang hindi ko kaya.
Parang may humawak sa balikat ko, invisible, pilit akong inilalapit sa kanya.

“May mga bagay kang nagawa na hindi mo sinasadya,” patuloy niya.
“Ngayon, kailangan mo nang matutunan kung paano kontrolin iyon.”

Lumapit siya sa akin at inilagay ang kamay niya sa ulo ko.
Ang lamig, parang yelo.
Sa sandaling iyon, parang bumalik lahat ng alaala ng mga taong nasaktan ko —
ang mga nangyari sa kanila.
Ang bawat sakit, bawat ubo, bawat pagdurusa nila — dumaan sa katawan ko.

“Hindi mo na mababawi, Mark,” sabi ni Ma’am Lucia. “Pero maaari mong gamitin.”

Isang gabi, habang tulog si Mama, bumaba ako sa sala.
Dala ko ‘yung librong naiwan ni Ma’am Lucia dati.
Sa huling pahina, may nakasulat na bago:

“Kung nais mong maging tunay na marunong, kailangan mong makinig sa mga boses sa paligid.”

Sinunod ko.
Pinikit ko ang mata ko at nakinig.
May mga bulong.
Mga tinig na hindi ko kilala — babae, bata, matanda.
Lahat nagsasalita sabay-sabay.
Hanggang sa isa ang tumingkad:

“Mark…”
“Mark, tulungan mo ako…”

Pagmulat ko ng mata, si Mama ‘yon, pero gising siya sa loob ng panaginip ko.
Nasa gitna siya ng mga kandila, umiiyak.

“Anak, tama na. Tama na ‘yung ginagawa mo.”

Bago ako makasagot, may sumingit na tinig — si Ma’am Lucia.

“Huwag kang makinig sa kanya. Ang mga kagaya mo, hindi na ordinaryo.
Hindi mo kailangang matakot.”

Pagkagising ko, wala si Mama sa bahay.
Bukas ang pinto, nakasindi pa ang mga kandila sa altar namin.
May iniwan siyang sulat:

“Anak, umalis ako para hindi mo na ako masaktan.
Pero tandaan mo: ang karunungan na galing sa dilim, laging may kapalit.”

Hindi ko alam kung saan siya pumunta.
Pero mula noon, hindi ko na siya nakita.

At simula rin noon, bumalik si Ma’am Lucia araw-araw.
Hindi ko na alam kung siya ba talaga ‘yung nagtuturo, o kung ako na ang naging siya.

Ngayon, ako na ang “private tutor.”
Mga magulang mismo ang nagdadala ng anak nila sa akin —
sabi nila, gusto nilang tumalino, gusto nilang “matutong magtanggol.”

Ngumiti lang ako.
Binigyan ko sila ng libro, kagaya ng binigay sa akin dati ni Ma’am Lucia.
At bago ako umalis sa unang estudyante ko, binulong ko sa kanya:

“Magagamit mo ‘to balang araw.”

Paglabas ko sa bahay, may anino sa gilid ng kalsada — si Ma’am Lucia, nakatingin, nakangiti.

Ngayon, alam ko na:
hindi siya nawala.
Dumadaan lang siya mula sa isang estudyante papunta sa susunod.

“Ang tunay na karunungan,” sabi ni Ma’am Lucia, “ay hindi lang nababasa.
Kailangang ipasa.”

At ako — si Mark —
ang bagong tagapagturo ng Aral ng Kadiliman