Si Ryan ay isang batang L taong gulang na lumaki sa maliit at lumang bahay ng kanyang lola si Aling loring Sa isang tahimik na baryo ang araw-araw niyang pamumuhay ay tila isang simpleng kwento ng paglalaro pag-aaral at pag-aalaga sa kanyang lola matagal na mula Nong nawalan siya ng mga magulang ngunit ang ala-ala ng gabing iyon ay laging bumabalik tuwing siya’y nakakatulog ang mga sigaw ang apoy at ang amoy ng nasusunog na kahoy hindi niya alam kung paano niya nalampasan ang trahedya pero sa tuwing magigising siya sa madilim na

gabi lagi siyang tinatabihan ng lola niya tila pinaparamdam na ligtas siya isang umagang maaliwalas habang nagluluto si Aling loring ng sinangag at tuyo pumasok si Ryan sa kusina dala ang kanyang lumang bola lola Pwede ba akong maglaro sa labas pagkatapos kong mag-almusal tanong ni Ryan na may halong kasabikan sa boses Oo naman apo sagot ni Aling loring habang pinupuno ng kape ang kanyang tasa pero mag-ingat ka ha at huwag kang magtatagal sa arawan sobrang init na nitong mga nakarang araw Salamat po lola mabilis na sagot ni Ryan habang

nagsisimula ng kumuha ng kanin sa plato habang kumakain napansin ni Ryan ang malalim na tingin ng kanyang lola sa bintana parang napa napakalayo ng iniisip nito lola Okay ka lang po ba tanong niya nagpakawala ng isang malalim na buntong hininga si Aling loring bago siyang ngumiti naaalala ko lang ang lolo mo apo dati tuwing ganitong oras Umiinom kami ng kape sa labas habang nag-uusap tungkol sa kung anu-ano lang Matagal na rin pala yung nawala siya tahimik n umiti Si Ryan hindi niya ganoon kaalam ang tungkol sa kanyang lolo dahil bata

pa siya Noong ito ay pumanaw ayon kay aling loring si lolo Ben isang mabuting tao ngunit hindi rin ito maiwasang magbisyo sabi mo nga lola malakas magsigarilyo si lolo noon ‘ po ba tanong ni Ryan sinisikap na palawakin ang kanilang usapan Oo apo kahit na anong Pakiusap ko hindi ko siya napipigilan humithit araw-araw parang naging kasama na ng bawat paghinga niya ang usok hindi ko na hindi ko na talaga siya mapigil n eh hanggang sa nagkaroon siya ng sakit sa baga tumigil Sandali si Aling loring tila tinitimbang kung dapat pa bang

magpatuloy sa kwento pero kahit na ganon na po Mabait siyang tao mahal na mahal ka ng lolo mo Lagi niyang sinasabi na balang araw ikaw ang magiging dahilan ng mga pangarap namin na hindi namin matupad tahimik na nakinig si Ryan pinoproseso ang bawat salitang binibitawan ng kanyang lola sa kabila ng lahat ng ito nararamdaman niya ang bigat ng mga ala-ala hindi lang para sa kanyang lola kundi pati na rin sa sarili niyang puso sa murang edad naranasan niya ang pagdadala ng mga naiwang pangarap ng kanyang mga magulang at lolo

lola Miss ko na rin sina mama at papa bigla niyang bulalas na may bahid ng lungkot sa kanyang boses hindi ko na halos maalala ang mga mukha nila Minsan nga Kahit anong pilit kong mag-isip wala akong makita agad na bumaba mula sa silya si Aling loring at lumapit sa apo inabot ang kanyang kamay sa ulo ng bata at hinaplos ito nandito lang sila Apo sa puso mo hindi mawawala ang ala-ala nila hangga’t iniingatan mo lagi mong tandaan kasama mo sila kahit saan ka magpunta ngumiti siray yan kahit na ang mga mata niya ay tila naglalaman ng maliit na

ulap ng pangungulila Opo lola Alam ko naman po yun pagkatapos ng almusal Nagpaalam si Ryan upang maglaro sa labas naghintay ang kanyang mga kaibigan sina Jun at Totoy sa kanto ng kanilang kalsada lumaking magkakasama tilang magkakapatid na ang tatlo minsan sila ang kasama ni Ryan sa mga oras na nararamdaman niyang hindi sapat ang katahimikan sa bahay nila ng kanyang lola Nakita mo ba yung bagong tindahan sa kanto tanong ni June habang sila’y naglalakad papunta sa parke Hindi pa nga eh sagot naman ni Ryan Pero sabi ni lola Dati raw may

tindahan din doun Parang sari-sari store na luma Oo luma na nga dagdag ni Totoy pero may nakita ako kahapon parang may nagtitinda na namang mga lumang gamit Gusto mo bang puntahan mamaya napakunot ang Noon ni Ryan sige pero baka hindi tayo pwedeng bumili Wala naman akong pera e tumawa si June ha sino ba namang bibili titingin lang tayo Baka may makita tayong kakaiba at doon nagsimula ang kanilang simpleng plano isang pagpunta sa isang tindahan na hindi nila inaasahan na magiging simula ng mas malaking kwento na hindi pa nila

nalalaman sa isang mainit na hapon Sabik na pumasok sina Ryan at June sa lumang tindahan na ilang beses na nilang nadaanan ngunit hindi kailan man napansin pagbukas nila ng pintuan tumunog ang maliit na kampanilya sa ibabaw nito na tila nagbibigay Babala sa may-ari ng tindahan na may mga bagong customer na pumasok sa loob isang kakaibang amoy ng kahoy at alika Bok ang bumati sa kanila at tumambad sa kanilang harapan ang iba’t ibang lumang gamit mga sinaunang barong at saya mga antigong laruan at mga kasangkapang tila

kinalimutan na ng panahon astig pero parang am May luma dito no puna ni June agad na tinakpan ang ilong niya habang naglalakad ngunit si Ryan tila walang pakialam sa alikabok at amoy ay natulala sa mga nakikita niya mula sa mga antigong damit na nakasabit hanggang sa sa mga laruan na gawa pa sa kahoy at tela ang dami palang gamit dito na parang may kwento bulong ni Ryan sa sarili napansin naman Ang nagbabantay ng tindahan ang dalawang batang naglilibot isang matandang babae na nakaupo sa tabi ng isang lamesa mga bata dahan-dahan

lang ha Baka may masira kayo sabi ng may-ari na may bahid ng pag-aalala sa kanyang tinig hindi na bago sa kanya ang mga batang pumapasok sa tindahan na nagkakalat at umaalis na walang b ibili Opo mag-iingat po kami sagot ni Ryan habang si June ay tila na walan na ng interes sa paligid Wala namang bago dito Wala man lang mga cool na bagay reklamo ni June na abala sa paghahanap ng mas modernong mga laruan o gadget Halika na Ryan Tara na wala naman palang interesting dito eh pag-anyaya ni jud Ikaw na lang gusto ko pang tumingin eh

sagot ni Ryan habang tinitignan ang ang isang lumang manika na may suot na damit na tila noong panahon pa ng mga Kastila hindi siya mapakali sa dami ng mga bagay na parang may mga kasaysayang hindi niya alam kahit lumang-luma na ang mga ito para kay Ryan Bawat isa ay may kwento na nais niyang tuklasin sa mga sumunod na araw kahit pa hindi na bumabalik si June Si Ryan ay madalas ng napapadaan sa tindahan hindi siya bumibili ngunit sa tuwing pumupunta siya doon ay tila isang pakikipagkwentuhan sa nakaraan Ano po ba

ang kasaysayan nitong barong na to tanong ni Ryan minsan habang tinuturo ang isang barong na tila ginamit sa isang makasaysayang okasyon ah Ito ba Ito ay pag-aari ng isang gobernador noong panahon ng kastila ang sabi-sabi sinuot niya ito noong unang beses na pinaupo siya sa kapulungan sagot ng may-ari ang boses ay puno ng ala-ala at kasaysayan bihira ng may pumunta sa kanyang tindahan kaya’t nang makita niyang interesado daw Si Ryan hindi niya napigilang maging masaya May mga araw na si Ryan lang ang bisita niya at sa bawat

tanong ng bata Mas lalong gumagaan ang araw ng matanda Maraming salamat Ryan ha sa iyong pagpunta minsan niyang sinabi madalas wala na akong makausap kaya tuwing nandito ka parang bumabalik din ako sa mga panahong Mas marami pa akong nakakausap ngumiti si Ryan natutuwa sa kanyang mga natutunan at sa Bagong kaibigan na matandang nagmamay ari ng tindahan sa bawat pagbisita lalo niyang nakikilala hindi lang ang kasaysayan ng mga bagay kundi pati na rin ang kwento ng matandang nag-aalaga ng mga ito sa bawat araw na lumilipas lalo pang naging

paboritong Tambayan ni Ryan ang lumang tindahan kapag wala siyang pasok o wala namang dapat gawin sa bahay agad siyang pumupunta sa tindahan ng matandang may-ari madalas tatambay lang siya roon nagmamasid sa mga lumang gamit at tinutuklas ang mga kwento sa sa likod ng mga ito Pero minsan nakikita niyang nahihirapan ang matanda sa ilang gawain kaya hindi siya nagdadalawang isip na tumulong Ryan Pwede mo bang iayos itong mga lumang aklat sa istante parang magulo na kasi at mahihirap hanapin yung mga importante minsang tanong ng may-ari

habang pinupunasan niya ang alikabok sa mesa Opo ako na pong bahala diyan masayang sagot ni Ryan habang Agad niyang sinimulan ang pag-aayos ang mga librong may kupas na pabalat at kahina ay isang kayamanan para kay Ryan kahit hindi niya pa naiintindihan ang karamihan sa mga ito ang bawat aklat ay tila may dalang lihim na dapat tuklasin habang nag-aayos napansin ni Ryan ang isang maliit na kahon na nakasiksik sa likod ng mga libro Ano po ito Nay tanong niya ah Yan ba isa yan sa mga unang koleksyon ko ng mga antigong alahas

Hindi na masyadong mahalaga pero Noong bata pa ako napakahalaga ng mga yun sa akin kwento ng matanda ngumingiti sa mga ala-ala Kapag natapos ang mga gawain binabayaran ng Matanda si rayan ng ilang barya Hindi kalakihan pero sapat na para mapasaya ang bata ito Ryan kunin mo na to malaking tulong ka sa akin sabi ng may-ari iniaabot ang ilang barya kay Ryan Salamat po pero di naman po kailangan tinutulungan ko lang naman po kayo sabi ni Ryan nahihiyang kunin ang pera ngumiti ang matanda at hinaplos ang ulo ni Ryan tanggapin mo na apo matagal

ko ng hindi nagagawa ang mga ganitong bagay dahil sa edad ko malaking tulong ka talaga nang umuwi si Ryan Agad niyang sinabi sa kanyang lola ang nangyari lola tumulong po ako kay nanay sa tindahan kanina inayos ko po yung mga libro niya binayaran pa niya ako ng ilang barya baong pagmamalaking kwento ni Ryan tuwang-tuwa si Aling loring sa narinig naku apo napakabait mo talaga natutuwa ako na tuto kang tumulong sa ibang tao kaya ako masayang-masaya sa’yo eh Huwag mong kakalimutan ha lahat ng mabuting gawa ay babalik din ang biyaya Opo lola

masayang sagot ni Ryan Mas lalong naging masigasig ang kanyang damdamin na bumalik sa tindahan hindi lamang upang maglibang kundi upang makatulong din sa mata kasi ng bata tila isa ng mahalagang bahagi ng kanyang araw ang pagbisita sa lumang tindahan at pakikipagkwentuhan sa mabait na may-ari nito isang hapon a tila Karaniwan lamang sa tindahan tahimik na nag-aayos si Ryan ng mga lumang gamit sa isang sulok habang ang matandang may-ari ay nasa likod nagbibilang ng ilang barya mula sa kanyang kaha nang biglang bumukas ang

pinto lumingon si Ryan ngunit sa halip ng mga pamilyar na mukha dalawang lalaking nakasaad ng face mask at sumbrero ang pumasok Magandang araw po bungad ni Ryan pero hindi pa man natatapos ang kanyang sinasabi ay biglang lumapit ang isa sa mga lalaki at tinutukan siya ng baril sa ulo taasan mo ang kamay mo bata galit na utos ng lalaki ang malamig na baril ay halos nakadiin na sa kanyang sentido nanlamig ang buong katawan ni Ryan nanginginig siya sa takot hindi makapaniwala sa nangyayari pakiramdam niya’y natigil ang

oras sa paligid at ang mga salitang lumabas sa bibig ng lalaki ay parang mga tunog na mahirap Unawain Nay ilagay mo lahat ng pera mo dito sa Sigaw ng isa pang lalaki habang tinutulak ang isang itim na bag sa harapan ng matandang may-ari halatang pagkabigla at takot sa mukha ng matanda nanginginig ang kanyang mga kamay habang Sinusubukan niyang kunin ang pera mula sa kaha Sandali lang Heto na Heto na halos hindi marinig na sabi ng matanda kasabay ng mabilis na paglalagay ng mga barya at ilang perang papel sa loob ng

bag ngunit n makita ng mga magnanakaw ang laman ng bag nag ang isa sa kanila Ito lang pabarya barya lang ang laman nito Niloloko mo ba kami tanda Sigaw nito habang kinakalabit ang Gatilyo ng baril na Lalong nagpasidhi sa takot ni Ryan yan lang talaga ang laman wala na akong ibang kita pa Pakiusap ng matanda halos lumuha na sa takot dahil sa galit biglang Hinampas ng isa sa mga lalaki ang matanda sa ulo gamit ang baril tumama ito ng malakas sa kanyang sentido at agad siya siyang bumagsak sa sahig Nay sigaw ni Ryan habang nakikita niyang

nawawalan ng malay ang matanda para sa kanya para bang bumagal ang lahat tila hindi niya maproseso ang mga nangyayari ano magsusumbong ka bulong ng isang lalaki kay Ryan sabay tinutok muli ang baril sa kanyang ulo Huwag kang magsusumbong kundi babalakin ka namin Takot na takot si Ryan nanginginig at hindi makagalaw habang tumutulo ang luha mula sa kanyang mga mata Walang magawa kung panoorin ang dalawang lalaki habang mabilis silang tumakbo palabas ng tindahan dala ang maliit na halaga ng pera naiwan si Ryan na nakaluhod sa

sahig umiiyak habang Tinitignan ng walang malay na katawan ang kanyang kaibigang lola ang matandang may-ari hindi niya alam kung ano ang kanyang gagawin ang kaba at takot ay tila sumasakal sa kanya at ang malamig na pawis ay bumalot sa kanyang buong katawan sa mga sandaling iyon para bang lahat ng kanyang lakas Ay nawala at ang bumalot sa kanya ay puro takot isang Takot na hindi niya pa nararanasan sa buong buhay niya pagkarating ni Ryan sa kanang bahay halos hindi na siya makapagsalita dahil sa kaba at takot na

bumabalot sa kanya lola lola Sigaw niya habang mabilis na pumasok sa pintuan hingal na hingal at halos hindi na makahinga agad na bumaba mula sa kusina si Aling loring Ryan Anong nangyari Bakit parang hinahabol ka ng masamang hangin tanong niya kita ang pag-aalala sa kanyang mga mata lola sinanay po Sa tindahan inatake kami ng magnanakaw Hinampas siya sa ulo natumba siya Hindi po siya makagalaw humihikbi si Ryan habang yakap ang kanyang lola hindi niya mapigilan ang takot na nararamdaman at pati si Aling loring ay biglang

nataranta Hala Diyos ko kailangan nating tumawag ng ambulansya mabilis na sagot ni Aling loring kinuha ang kanyang telepono at agad na tumawag ng tulong habang naghihintay sila ng ambulansya pilit na pinapatahan ni Aling loring si Ryan kumal makal ang apo darating din ang tulong ligtas naman si nanay mo Huwag kang mag-alala sabi ng lola habang hinahaplos ang likod ng mata Ngunit kahit siya ay hindi mapakali sa takot at kaba para sa matanda nang dumating ang ambulansya sumama si rayan at ang kanyang lola sa ospital Habang nasa daan

Tahimik si Ryan pinagmamasdan ng katawan ng matanda na nakahiga sa stretcher hindi niya mapigilan ang pag-aalala lola Paano kung paano kung hindi na siya gumising tanong niya halos pabulong habang mahigpit na nakahawak sa kamay ng kanyang lola Ryan malakas si nanay mo kilala ko siya hindi siya basta-basta magpapatalo sagot ni Aling loring bagamat ramdam ni Ryan ang pag-aalala sa boses nito Ipanalangin natin siya apo Minsan yun lang ang magagawa natin pagdating nila sa ospital dinala agad sa emergency room ang

matandang may-ari maghahawak pa rin ang kamay sina Ryan at Aling loring habang naghihintay ng balita ramdam ni Ryan ang bigat ng bawat segundo para bang tumatagal ang oras sa bawat minuto ng paghihintay hindi siya mapakali at ang mga ala-ala na nangyari sa tindahan ay paulit-ulit na bumabalik sa kanyang isipan ang baril sa kanyang ulo ang mga sigaw at ang pagkakatumba ng kanyang kaibigan Makalipas ang ilang oras lumabas ang Isang doktor mula sa emergency room Kumusta po si Nanay agad na tanong ni Ryan puno ng pag-aalala

ngumti ang doktor tila nagpapakalma Okay na siya bata Wala siyang malalang sugat nag-collapse lang siya dahil sa tama sa ulo pero wala kaming nakikitang permanenteng pinsala kailangan lang niya ng pahinga at magigising din siya sa loob ng ilang oras nakahinga ng maluwag si Ryan at napayakap sa kanyang lola Salamat po Salamat bulong niya habang bumabalik na ang kanyang lakas matapos ang matinding kaba Sinabi ko naman SAO apo malakas si nanay mahina hong sabi ni Aling loring ngunit hindi nawala ang Alo ng pag-aalala sa kanyang mukha alam niyang

maaaring maulit ang ganitong insidente at hindi niya kayang isugal ang kaligtasan ni Ryan N sila’y makauwi kinausap ng seryoso ni Aling loring si Ryan apo hindi ka na muna babalik doon sa tindahan Hindi ko hahayaang mailagay ulit ang buhay mo sa panganib Naiintindihan mo ba Maring sabi ni Aling loring napatango si Ryan bagama’t may bahin ng lungkot sa kanyang mukha Opo lola naintindihan ko po sagot niya kahit sa loob-loob niya ay labi siyang nalulungkot nami-miss niya na ang magkwento kay nanay niya ang mga gamit

na puno ng mga kakaibang kasaysayan at ang mga bagong kaalamang natutuklasan niya sa bawat pagbisita simula noon ang mga araw ni Ryan ay umikot na lamang sa eskwelahan at bahay bagama’t hindi siya nakakapunta sa tindahan napansin niyang malaki ang naging epekto ng mga natutunan niya mula kay nanay sa klase ng Araling Panlipunan at Filipino tila Mas madali na niyang maintindihan ang mga aralin Lalo na kapag tinatalakay ang mga sinunang bagay o makalumang terminolohiya sa tuwing may nababanggit ang guro tungkol sa mga panahon ng

Kastila o mga lumang gamit Agad niyang natutukoy ang mga ito Ryan Parang lagi kang handa sa mga recitation ah Napansin ang kanyang goro sa Filipino Paano mo nalalaman ang mga ganitong detalye ngumiti si Ryan naaalala ang mga oras na ginugol niya sa tindahan ng matanda natutunan ko po sa tindahan ng isang matanda maraming gamit doon na may kasaysayan at ikinuwento niya po sa akin ang tungkol sa mga iyon paliwanag ni Ryan Ah kaya pala nap pahalaga ng mga kwento ng nakaraan Ryan Huwag mo yangang kakalimutan sagot ng guro

nakangiti kahit hindi na siya nakakabalik sa tindahan ramdam ni Ryan na kasama niya pa rin ang mga natutunan niya mula kay nanay ang bawat aral at kwento ay naging inspirasyon para sa kanya At alam niyang dadalhin niya ito saan man siya magpunta isang umaga tumatakbo si Ryan papasok sa bahay mula sa eskwela dala ang kanyang report card na puno ng magagandang marka lola lola Sigaw niya habang masaya niyang iniabot ang papel kay aling loring na noon ay bala sa paglalaba Hala apo Ano ba yan Bakit ang ingay tanong ni Aling loring

ngunit kita sa kanyang mukha ang ngiti habang pinupunasan ang mga kamay upang kunin ang hawak ni Ryan nang makita niyaang report card napuno ng galak ang kanyang puso naku Ang taas ng mga grado mo Ryan Napakahusay mo sa Filipino at Araling Panlipunan ha humanga si Aling loring habang maingat na hinahaplos ang ulo ng bata ngumiti Si Ryan hindi maitago Ang saya sa kanyang mukha Opo lola ang dami ko pong natutunan sa eskwelahan lalo na po sa mga kwento ni nanay sa tindahan paliwanag niya napakunot naman ng noo si Aling loring

Anong ibig mong sabihin na po alam mo po ba lola Yung mga lumang gamit Doon lahat po may mga kwento po si Nanay Tinuruan niyo po ako tungkol sa mga kasaysay a ng mga gamit mga barong mga sinunang libro at kung anu-ano pa sobrang dami ko pong natutunan kaya madali na lang po saakin ang araling panlipunan at Filipino Alam ko na rin po yung mga makalumang salita at kung paano ginagamit noong araw kwento ni Ryan puno ng kasiyahan sa boses tumango si Aling loring habang nakikinig at naramdaman niya Ang lalim ng mga natutunan ng kanyang apo Kaya

pala ang tindahan pala ni nanay mo ang dahilan kung bakit ang galinggaling mo ngayon si s nila nakikinig ka paang mabuti sa kanya ha malambing ngunit may halong pagtataka ang boses ni lola loring Opo lola at hindi lang po yun Tinuruan din po ako ni nanay maging responsable ako po minsan ang nag-aayos ng mga gamit doon at tinutulungan ko po siyang linisin ang tindahan tapos ‘ ba po binibigyan niya po ako ng konting pera paminsan dagdag ni Ryan tila pinagmamalaki ang kanyang mga nagawa napangiti naman si lola loring at

naramdaman niya ang pagmamalaki sa kanyang apo talaga aba apo napakalaking bagay yan natututo ka na Kumikita ka pa kahit papaano Hindi ko alam na Malaki pala ang nagagawa ng tindahan ni nanay para SAO hinaplos ni Ryan ang kanyang buhok medyo nahihingi ngunit masaya sa papuri ng kanyang lola Opo LA kaya gustong-gusto ko pong bumalik doon pero natatakot lang po ako dahil sa nangyari noon napatingin si Aling loring kay Ryan at nakita niya ang kaunting lungkot sa mga mata ng bata tumayo siya at umupo sa tabi nito marahang hinawakan ng kamay ni

Ryan Alam mo apo natatakot din ako noon na bumalik ka doon pero ngayon napagtanto ko na hindi naman lahat ng lugar ay masama at Minsan may mga bagay lang talaga tayong matututunan sa mga pagkakataon na hindi natin inaasahan kumbaga nagkataon lang talagang nangyari yun tumango si Ryan ramdam ang pag-unawa sa mga salita ng kanyang lola Ibig sabihin po ba pwede na po akong bumalik ngumiti si Aling loring at dahan-dahang tumango Oo apo Pwede ka ng bumalik pero mag-ingat ka palagi at kung sakaling may mangyaring masama ulit

Tumakbo ka agad ha at humingi ng tulong huwag mo ng Hintayin na ikaw pa ang mapahamak tuwang-tuwa si Ryan sa narinig at hindi na makapaghintay na bumalik sa tindahan Opo lola mag-iingat po ako Salamat po kinabukasan Malik si Ryan sa tindahan ni nanay dalang masayang damdamin pagkapasok niya sa tindahan tila bumalik ang dati niyang mundo ang amoy ng lumang kahoy ang mga antigong gamit na nakaayos sa mga istante at ang kampanilyang tumutunog ng bumukas ang pinto Ryan halos Sigaw ng matandang tindera ng makita ang bata akala ko

hindi ka nababalik sabi nito habang bumabangon mula sa kanyang upuan Baka sa mukha ang tuwa matagal kitang hindi nakita ha kumusta ka na ngumiti si Ryan masayang makita muli ang matanda Pasensya na po na hindi po muna ako pinayagan ni lolo matapos yung nangyari Eh natakot po kasi siya para sa akin tumango ang tendera ramdam ang pangunawa sa sitwasyon ng bata naku naintindihan ko may hirap ang nangyari noon pero salamat at bumalik ka Ryan Miss na miss ko na ang kwentuhan natin Ako rin po nay sagot ni Ryan masaya na

muling makapagkwentuhan sila tuloy pa rin po ba yung mga kwento ninyo ngumiti ang matanda kita ang kaligayahan sa kanyang mga mata oo naman Ryan marami pa akong hindi nakukwento sayo at ngayon na bumalik ka Siguro marami ka rin namang ikukwento sa akin ‘ ba nagsimula ulit si rayan na tumulong sa tindahan inaayos ang mga libro nililinis ang mga gamit at nakikinig sa mga bagong kwento ng tindera masayang-masaya ang matanda na muling may USA at si Ryan naman Bukod sa natuto ramdam niya muling bumalik sa dati ang kanyang buhay isang lugar ng

kwento kasaysayan at pagkakaibigan Isang araw habang papasok si Ryan sa pamilyar na pintuan ng tindahan Agad niyang Napansin ang kakaibang liwanag sa mukha ng matandang tindera nakaupo ito sa tabi ng kanyang maliit na Mesa nakangiti at tila may malalim na saya na hindi maipaliwanag Hindi mapigilan ni rayan na magtanong nay Bakit po kayo nakangiti ng ganyan may magandang balita po ba Ngumiti ang matanda parang hindi napapagod ang kanyang mga pisngi sa sobrang saya apo Napakaganda ng araw na ito may bumili ng isa sa mga antigo kong

binebenta alam mo ba hindi ko inaasahan na mabibili ito sa halagang PH da at Php5,000 sagot ng matanda halos hindi makapaniwala sa kanyang sariling mga salita 150,000 po bulalas ni Ryan halos hindi rin makapaniwala Ano po ba yung binili sa inyo Nay ah isang antigong kahoy na apor yon pag-aari pala ito ng isang gobernador din noong panahon ng mga Kastila Akala ko wala n halaga yun eh pero may isang kolektor na pumunta dito Kaninong umaga lang at hindi siya nag-atubiling bilhin nito ng malaman niya ang kasaysayan ng aparador kwento

ng Matanda kumikislap ang mga mata habang inaalala ang transaksyon masaya para sa Tinder si Ryan alam niyang malaki ang halaga nito para kay nanay ang galing niyo po nay napakalaki pong halaga noun sabi niya puno ng tuwa sa tinig dahil sa sobrang saya hinugot ng Matanda ang PH libo mula sa kanyang bulsa at iniabot kay Ryan o ito apo para sayo Alam kong madalas kang tumutulong dito sa tindahan kahit hindi kita binabayaran gusto kong magpasalamat sa’yo nagulat si Ryan Nay Hindi ko po kailangang tanggapin ito tumutulong lang

naman po ako ng walang kapalit sabi niya nahihiya ngunit kitang-kita ang kagalakan sa kanyang mukha ngumiti ang matanda tanggapin mo na Ryan Gusto kong masaya ka rin ngayon gumala ka at mag-enjoy ikaw ang parati kong kasama dito kaya gusto kong ikaw din ang makadama ng saya sa tagumpay ko wala n nagawa si Ryan kundi tanggapin ang pera sobrang saya ng kanyang puso Salamat po nay masaya siyang nagpaalam at mabilis na umuwi Upang ibalita sa kanyang lola pagdating sa bahay dali-daling tumakbo si Ryan papunta sa kusina kung saan

Naghahanda ng hapunan si Aling loring lola lola may pera po ako bulalas ni Ryan sabay labas ng Php1,000 mula sa kanyang bulsa napatingin si Aling loring gulat sa biglaang Sigaw ng apo Ano Saan mo nakuha yung apo tanong niya hindi makapaniwala sa hawak ng bata kasi po lola may bumili po ng antigong gamit kay nanay sa halagang ph at Php5,000 sobrang saya po niya kaya binigyan niya po sa akin yung 1,000 paliwanag ni Ryan Hindi maitago Ang saya sa kanyang mukha napangiti si Aling loring ramdam ang tuwa sa kanyang apo naku Napakabait

naman pala ng nanay mo Halika nga poo gumala tayo dapat nating Ipagdiwang to sabi ni Aling loring at Si Ryan ay halos lumipad sa saya sa narinig pagdating nila sa mall namili sila ng pagkain naglibot at tumingin ng mga damit at sapatos ramdam ni Ryan na ito ang pinakamasayang araw niya kasama ang lola niya at may hawak pang pera nang huminto sila saglit sa isang tindahan ng mga gamit sa bahay napansin ni Ryan ang mga air freshener na nakalagay sa istante lola parang Maganda po itong air freser para kay nanay Sabi ni Ryan hawak ang

isang maliit na bote minsan po kasi naaamoy ko na medyo luma ung amoy sa tindahan nila baka po magustuhan niya ito ngumiti si Aling loring proud sa pagiging thoughtful ng kanyang apo Aba Maganda yan apo Bilhan mo siya ng isa bilang pasasalamat sa kabutihan niya sayo masayang Bumili si Ryan ang air freshener at tila naramdaman niyang ito ang pinakamagandang regalo na mabibigay niya sa tindera bilang pasasalamat alam niyang hindi matutumbasan ang anumang halaga ang mga natutunan at mga aral na ibinigay sa kanya ni nanay ngunit sa

simpleng bagay na iyon na nais niyang ipadama ang kanyang pagpapahalaga sa kanilang pagkakaibigan isang maaliwalas na umaga Gaya ng dati masaya at puno ng sigla si Ryan habang papunta sa tindahan ni nanay ngunit sa kanyang Pagdating agad siyang nagulat sarado ang tindahan hindi niya ito inaasahan dahil kahit anong araw siya pumunta Lagi niyang naaabutan ng matanda na nakaupo sa kanyang Mesa handang magkwento at magbukas ng bagong mundo sa kanya sa bawat piraso ng antigong gamit pero ngayon wala siya siguro po may

inaasikaso lang si nanay Sabi ni Ryan sa kaniyang sarili pilit na pinapakalma ang pag-aalala na nagsisimulang lumubog sa kanyang dibdib ngunit nang magtagal ang ilang araw na sarado pa rin ang tindahan Nagsimula na siyang mabahala ilang linggo ang lumipas at sa kanyang pagbalik hindi na tindahan ang kanyang natat na kundi mga construction worker na abala sa pagtatanggal ng mga lumang gamit at nagkukumpuni ng gusali labi siyang Naguluhan agad siyang lumapit sa isang worker kuya ano pong nangyari sa tindahan Bakit po nasara tanong ni Ryan

kabadong hinihintay ang sagot napatingin sa kanya ang lalaki tila hindi alam kung paano sasabihin ang mabigat na balita sa batang nasa kanyang harapan naku bata hindi mo ba alam yung matanda dito yung may-ari ng tindahan namatay na siya inatake raw sa puso at walang kamag-anak na nag-claim ng mga ari-arian kaya kay isinuko na ito sa gobyerno parang may malamig na tubig na ibinuhos sa katawan ni Ryan namatay na po si Nanay bulong niya halos hindi makapaniwala sa narinig natulala siya hindi alam kung ano ang gagawin hindi niya akalain na ganito na

ang magiging katapusan ng kanilang samahan agad siyang umuwi at sa sandaling nakita siya ng kanyang lola umiiyak na siya mahigpit siyang niyakap ni Aling loring hindi na kinalangan pang magtanong dahil alam na niyang may malalim na sakit na nararamdaman ang kanyang apo lola Wala na po si Nanay Wala na po siya hikbi ni Ryan habang humahagulhol sa dibdib ng kanyang lola hinaplos ni Aling loring ang likod ni Ryan Hinayaan siyang maglabas ng lahat ng kanyang lungkot apo Nandito lang ako naintindihan ko Ang sakit na

nararamdaman mo Alam kong malapit na malapit ka kay nanay mo at Napakabait ng matanda SAO sabi niya habang pinupunasan ng luha ng bata walang salitang makakapagpagaan ang nararamdaman ni Ryan sa mga sumunod na araw tahimik at malungkot siyang pumasok sa eskwelahan parang may malaking bahagi ng kanyang araw ang nawala isang puwang na hindi na muling mapupunan nawalan siya ng isang kaibigan isang guro at isang tao na nagbigay sa kanya ng mga aral na hindi niya matututunan mula sa simpleng pagbabasa ng mga libro ngunit Isang araw

habang nakaupo siya sa kanilang silidaralan biglang sumagi sa isipan ni Ryan ang isang ala-ala ng kanilang mga pag-uusap ng kanyang nanay naalala niya ang sinabi ng matanda habang tinuturo ang isang antigong gamit sa tindahan Ryan ang kasaysayan ay may mga masasaya at Malulungkot na bahagi pero ang mahalaga hindi natin ito kakalimutan ang nakaraan mabuti man masama ay mahalaga sa paghubog ng ating hinaharap napatigil si Ryan binalikan niya sa kanyang isip ang lahat ng ng magagagandang ala-ala kasama si nanay ang mga kwento ang mga

aral at ang mga oras na ginugol nila na parang magkaibigan bagam at Malungkot ang pagtatapos ng buhay ng matanda napagtanto niya na ang mga ala-alang ito ang pinakamahalagang bagay na iniwan sa kanya unti-unti bumuo si Ryan ng lakas ng loob upang magpatuloy alam niyang Masakit ang pagkawala ng isang mahal sa buhay ngunit ito ang parte ng kasaysayan na dapat tanggapin hindi niyo maaaring kalimutan ang mga masasayang araw kasama si Nanay at higit sa lahat kailangan niyang ipagpatuloy ang mga aral na natutunan niya mula sa kanya pag-uwi

niya isang hapon Kinausap niya ang kanyang lola habang sabay silang nagluluto ng hapunan lola pagsisimula ni Ryan Alam ko po na hindi na po babalik si Nanay pero gusto ko pong magpasalamat sa mga masasayang ala-ala na iniwan niya sa akin ang dami ko pong natutunan sa kanya at alam ko pong kasama niya ako palagi sa puso ko ngumuti si Aling loring uno ng pagmamalaki at pagmamahal para sa kanyang apo Tama ka rayan hindi tayo makakalimot sa mga taong naging bahagi ng buhay natin at sigurado akong masaya si nanay mo dahil alam niyang na

ipasa niya sayo ang lahat ng kanyang kaalaman at kabutihan sa buhay magpatuloy ka lang Apo magiging maayos din ang lahat tumango si Ryan pakiramdam niya’y nabunutan siya ng tinik sa isip niya ipinangako niya sa sarili na hindi niya Kakal imutan ang mga aral na iniwan ni nanay patuloy niyang dadalhin ang mga ito bilang inspirasyon na ang nakaraan mabuti manong masama ay mahalaga sa pagbuo at paghubog ng hinaharap at ang mga ala-ala ng nakaraan ay magsisilbing gabay para maging mas mabuting tao nagpatuloy si Ryan sa kanyang buhay lalo

na sa kanyang pagsusumikap sa eskwela dahil sa kanyang mga natutunan mula kay nanay mas naging interesado siya sa mga aralin sa kasaysayan at kultura isang araw binigyan sila ng proyekto ng kanilang guro kung saan kailangan nilang Magpakita ng isang antigong bagay at ikwento ang kasaysayan nito agad na naisip ni Ryan ang perpektong bagay na maaari niyang ipakita ang relo na ibinigay sa kanya ni nanay bilang regalo noong ganyang kaarawan ayon sa matanda Ang relo ay galing pa sa Europa at higit 100 taon na ang tanda nito napakahalaga

ng relo na ito para kay Ryan hindi lang dahil sa kasaysayan nito kundi dahil ito ang ala-ala ng kanilang pagkakaibigan n araw na ng presentasyon puno ng excitement si Ryan ibinaba niya ang kanyang bag sa kanilang classroom at iniwan Sandali upang makipagkwentuhan sa kanyang makaklimutan presentasyon laking gulat niya ng makitang Wala na ito sa kanyang bag Agad niyang hinanap sa ilalim ng mga libro at gamit Binuksan ang bawat bulsa ng ang kanyang bag pero wala talaga Nasaan na ung relo ko bulong ni Ryan sa sarili ang

kabang nararamdaman ay nagsisimula ng bumigat sa kanyang dibdib habang patuloy niyang hinahanap Ang relo nagsimula ng presentasyon ng mga kaklase niya isa sa mga unang nagpakita ng kanilang proyekto ay si marco isang kaklase ni Ryan na kilala sa pagigiging tahimik pero minsan ay hindi madaling kausap nang si marco na ang magpresenta laking gulat ni Ryan ang makita niya ang relo nap napakita nito napakapamilyar ng relo ito ang kanyang relo sigurado siya ang relong ito simula ni Marco ay napakatanda na sabi ng pamilya ko galing ito sa isang

mayamang gobernador noong nakaraang milenya antigo na ito at mahalaga dahil sa kasaysayan nito habang nakikinig si Ryan unti-unting namomo ang galit sa kanyang dibdib Alam niya ang kwento ng relong iyon at higit sa lahat alam niyang yon ang relong Bigay sa kanya ng kanyang kaibigang matanda hindi na nakapagpigil si Ryan Teka lang sa akin yan sabi niya ng malakas hindi napigilan ang kanyang boses na tumaas nagulat ang baong klase pati na ang guro nila Ryan Anong sinasabi mo tanong ng guro halatang na bigla sa biglang pagsingit

ni Ryan Yan po yung relo na nawawala sa bag ko kanina paliwanag ni Ryan habol ang hininga sa kaba’t galit Bigay po sa akin yan ni nanay noong birthday ko galing po yan sa Europa at higit sa lahat 100 taon na ang tanda niyan nagulat si marco pero agad na sumagot hindi totoo yan sa akin Ong relo matagal na to sa pamilya namin hindi makapaniwala si Ryan pero hindi yan yung relo na dala ko kanina tinagnan ko pa yan bago kami magsimula sigurado ako sa akin yan patuloy naggiit ni Ryan lumalapit na siya kay Marco na hawak pa

rin ang relo dahil sa umiinit na pagtatalo agad na Nam magitan ng kanilang guro Tama na walang magsusumbong o magsasakang dito bukas ipapatawag ko ang mga magulang o guardian ninyo para pag-usapan natin to Hindi natin matatapos ang issue ng ganito lang pero ngayon kalmahin niyo lang ang inyong sarili madiing sabi ng guro na itinataas ang kanyang kamay upang pakalmahin ang dalawa bagama’t nagpipigil si Ryan ramdam niya ang pagkadismaya at galit Hindi siya makapaniwala na may magnanakaw sa loob mismo ng kanilang ng klase at mas lalong

hindi siya makapaniwala na si maric pa ang kumuha ng relo na napakahalaga sa kanya sa isip niya mali ang ginawa ni Marco at kailangan Nong maayos nang umuwi si Ryan umiiyak siyang lumapit sa kanyang lola at ikinwento ang baong nangyari lola ninak po yung roko ni Marco at ayaw niyang aminin Hindi ko po alam ang gagawin sabi niya habang humihikbi hinaplas naman ni Aling loring ang kanyang ulo binibigyan siya ng lakas ng loob apo Alam kong mahalaga sayo ang relong yon pero Hwag mong hayaang galit ang mang iibabaw Hayaan mo bukas kapag

nandon na yung mga magulang niya pag-usapan natin ng maayos at Ipanalangin mo na lumabas ang katotohanan tumango si Ryan baga’t mabigat pa rin ang loob Ngunit alam niyang tama ang sinabi ng kanyang lola kailangan niyang harapin ang issue at problema ng maayos at umaasa siyang lalabas ang katotohanan tungkol sa kanyang ang tanging ala-ala ng isang napakabuting kaibigan nawala na kinabukasan dinala ni Ryan ang kanyang lola sa opisina ng kanilang guro kinakabahan ngunit handang harapin ang sitwasyon nang makarating sila nandoon

na si marco kasama ang kanyang mga magulang Tahimik si Ryan hinihintay ang pagsisimula ng pag-uusap agad na nagsalita ang guro Pinatawag ko kayo rito para linawin ang problema tungkol sa relong ipinares presenta ni Marco kahapon na ayon kay Ryan ay pagmamay-ari niya nais nating malaman ang katotohanan upang maresolba ito ng maayos tumingi ng guro kay Marco at sa kanyang mga magulang kitang-kita sa mga magulang ni Marco ang pag-aalala tumikhim ang tatay ni Marco at agad na nagsalita Pasensya na po ma’am napag-usapan na po namin ito

ng anak namin kagabi at nalamang hindi po talaga sa kanyang relo inaamin naming Wala siyang ganitong bagay sa bahay napatigil si Ryan at ang ang kanyang lola sabay nilang tinignan si marco halata ang pagkapahiya sa mukha ni Marco habang yumuko ito Marco Bakit mo kinuha ang relo ni Ryan tanong ng guro sa mahinahong tono ngunit may halong diin nagsimulang magsalita si marco mabagal at mabigat ang bawat salita Pasensya na Ryan Wala kasi akong maipresent sa klase hindi ako makapaghanap ng bagay na may kasaysayan nung nakaraan sa amin Kaya

nung nakita ko ung relo sa bag mo kinuha ko na lang Alam kong mali pero natatakot ako na wala akong maipakita huminto siya saglit tila nahihirapang ituloy ang kanyang sinasabi Alam ko pong Mali ito at Humihingi po ako ng tawad sa inyo tahimik na nakinig si Ryan Kahit na masakit ang ginawa ni Marco ramdam niya ang bigat ng sitwasyon ng kanyang kaklase alam niyang hindi madali ang umamin ng pagkakamali lalo na sa harap ng guro mga magulang at mga kaibigan Okay na yun sagot ni Ryan kahit hindi pa tuluyang Nawawala ang sama ng loob sa

kanyang boses basta Sana hindi mo na uulitin ha tumango si marco halatang nagsisisi hindi na promise humingi rin ng tawad ang mga magulang ni Marco kay Ryan at sa kanyang lola Pasensya na talaga hindi namin alam na ganito ang nangyari Sana’y mapatawad niyo ang anak namin Sabi ng nanay ni Marco na halatang nalulungkot sa naging aksyon ng anak ngumiti si Aling loring palaging mahinahon at mapagpatawad ang mahalaga natuto ang bata Ryan Pasensya na at Natakot ka sa nangyari pero tama rin na nagkalinawan na tayo matapos ang usapan ibinalik na ni

Marco Ang relo kay Ryan hinawakan ito ni Ryan ng mahigpit ramdam ang bigat at halaga nito Hindi lang bilang isang antigong bagay kundi bilang simbolo at mga ala-ala kasama ang kanyang kaibigang matanda alam niyang sa kabila ng nangyari natutunan din ni Marco ang kanyang leksyon sa huling pagkakataon nagharap si marco at Ryan Salamat Ryan sabi ni Marco at pasensya na talaga Wala yun sagot ni Ryan basta sa susunod Huwag ka ng magnanakw ha lagi namang may paraan para makahanap ng solusyon sa mga problema natin eh nakangiti si Ryan

habang naglalakad palabas ng opisina kasama ang kanyang lola sa isip niya alam niyang ang relong yon ay a hindi lamang bahagi ng kanyang proyekto ito rin ang ala-ala ng isang mabuting tao na nagturo sa kanya ng mga mahahalagang aral sa buhay Isang hapon habang pauwi si Ryan mula sa eskwela Dumaan siya sa pamilyar na kalsada kung saan dati Nandoon ang tindahan Ang kanyang kaibigang matanda nagsisimula ng sumapit ang dapit hapon at ang tahimik na kalya ay tila may bigat na dala ng mga ala-ala ng nakaraan at unti-unting naglalaho

nang marating niya ang lugar kung saan dating nakatayo ang tindahan nagulat siya ng makitang mga kalat na Nakaipon sa labas ng saradong gusali mga gamit na puno ng alikabok at sira-sira na mga lumang bagay na minsan ay mahalaga at may nakaraan na kasaysayan nagmamadaling Lumapit si Ryan upang tignan ang mga gamit na nakatambak may mga lumang orasan vase mga kahoy na upuan at sa gitna ng lahat isang malaking aparador na dati nakita na niya sa loob ng tindahan ang kaibigan niyang mata halatang itinapon na ang mga ito parang

wala ng halaga sa mga nakakakita Sayang naman bulong ni rayan sa sarili habang hawak-hawak ang gilid ng isang lumang orasan sa isip niya bumalik ang mga ala-ala ng bawat kwento ng kanyang kaibigang matanda kung paano niya pinapahalagahan ang bawat isa sa mga gamit na ito dahil lahat ng ito ay may mga kwentong kaakibat hindi niya mapigilan ang lungkot sa kanyang puso agad siyang pumasok sa isang kalapit na tindahan upang ang magtanong kuya ano pong nangyari sa mga gamit ni nanay dito Bakit po itinapon nagkibit balikat ang

tindero Ayun ba ginawa ng gobyerno ang tindahan Pagkatapos niyang mamatay ‘ ba pero yung mga gamit itinapon na lang luma na kasi at wala ng pakinabang aksaya lang sa espasyo lalong bumigat ang loob ni Ryan sa narinig ang mga gamit na napuno ng kasaysayan na dati pinapahalagaan ng husto ng kanyang kaibigang matanda ay itinuring na lang na parang mga basura para sa mga tao sa paligid wala ng halaga ang mga ito Pero para kay Ryan napakahalaga ng mga bagay na iyon ang bawat gamit ay may kasaysayan na dapat sanay ipinapasa pa

sa mga susunod na henerasyon naglakad siya pabalik sa harap ng tindahan at tumingin muli sa mga gamit napansin niya ang malaking aparador bahagang sira na ang kahoy ngunit matibay pa rin naalala niya na kailangan ng lola niya ng aparador para sa kanilang bahay naipon na ang mga gamit nila at ilang beses ngang binabanggit ni Aling loring na kailangan nilang maghanap ng mapaglalagyan nito isang idea ang biglang sumagi sa isipan ni Ryan Bakit hindi niya dalhin ng aparador sa kanilang bahay sa ganitong paraan kahit

papaano isa sa mga gamit ni nanay ay mapapangalagaan at magagamit pa agad siyang lumapit sa isang tricycle driver na nakatambay malapit sa kanto Kuya pwede niyo po ba akong tulungan kailangan ko pong dalhin itong aparador sa bahay namin Magkano po tumingin ng driver sa aparador halatang nag-iisip medyo malaki yan pero sige Tulungan na kita Magdagdag ka na lang ng kaunti sa regular na pasahe para sa extra effort agad na pumayag si Ryan at tinulungan siya ng driver na Ilipat ang aparador sa tricycle mabigat ito ngunit

sa isip ni Ryan mas mahalaga ang sentimental na halaga kaysa sa hirap na dala ng pagbitbit nito kahit sira-sira na alam kong mahalaga pa rin to bulong ni Ryan sa sar habang pinagmamasdan ng aparador nang makarating sila sa bahay masayang sinalubong sila na aling loring apo Saan mo nakuha ang aparador na yan Ang laki ah tanong niya halatang naguguluhan ngunit Napansin ang saya Sa mukha ni Ryan ngumiti si raya lola Ito po yung aparador na dati sa tindahan ni nanay itinapon na po nila ang mga gamit niya pero naisip ko po na dalhin dito para

magamit natin Sayang po kasi kung ituturing na lang na basura eh pinapahalagahan po ito ni nanay dati kaya gusto ko pong alagaan din Naiyak si Aling loring dumang duman niya ang kabutihan at malasakit sa kanyang apo napakabait mo talaga Ryan Napakaganda ng naisip mo mabuti at napag-isipan mo ingatan nito magagamit natin ito at parang Kasama pa rin natin si nanay dito sa bahay magaan ang pakiramdam ni Ryan alam niyang nagawa niya ang tama kahit wala na ang kaibigan niyang Matanda ang ala-ala at mga aral na iniwan nito ay

nanatiling buhay hindi lamang sa mga kwento kundi pati na rin sa mga bagay na mahalaga sa kanya nang dumating sa bahay ang aparador mula sa dating tindahan ng kaibigan niyang matanda agad na isip ni Ryan na Linisin ito Kumuha siya ng basahan na tubig at nagplano na Ayusin ang parador upang magamit nila ng kanyang lola habang tinitignan niya ang aparador Bigla siyang napaisip na buksan ito upang tignan kung may laman pa sa pagbukas niya ng pinto ng aparador bumungad sa kanya ang isang isang bagay na hindi niya inaasahan mga photo album

liham at isang lumang notebook napahinto si Ryan nawala ang kanyang plano sa paglilinis Agad niyang kinuha ang mga photo album at binuksan ito ang unang pahina ay nagpapakita ng larawa ng matandang babae ang matandang matagal niyang tinawag na nanay pero ngayon ay napagtanto niyang hindi man lang nalalaman niya ang tunay na pangalan nito may mga larawan ng matandang babae kasama ang ibang tao mga taong hindi pamilyar sa bata sa likod ng ilang mga litrato may nakasulat na pangalan at mga petsa doon niya nalaman ang tunay na

pangalan ng matanda Teresita Bakit hindi ko man lang nalaman ang pangalan niya dati bulong ni Ryan sa sarili habang patuloy niyang Tinitignan ng mga larawan nagsimula siyang magbasa ng mga nakasulat sa likod ng mga litrato mga pangalan ng lugar na napuntahan ni Teresita mga tribo na binisita niya at iba’t ibang bansa na napuntahan ng matanda Kasama rin sa mga larawan ng kanyang yumaong asawa at ang kanilang anak na nagkaroon ng polyo at pumanaw sa murang edad na 1at nagpatuloy si Ryan sa pagbabasa hawak-hawak ang mga liham na

nakalagay pa rin sa aparador ang mga sulat ay para kay Teresita mga mensahe mula sa kanyang mga kaibigan at mga kasamahang nakilala niya sa kanyang paglalakbay ipinapakita ng mga liham ang malalim na pakikipag-ugnayan ni Teresita sa mga tao at kung paano niya pinapahalagahan ang ang bawat isa sa kanila ngunit ang pinakamatindi sa lahat ay ang notebook na natagpuan ni Ryan ang diary ni Teresita doon nakasulat ang kanyang mga saloobin karanasan at mga kwento ng kanyang buhay habang binabasa ni Ryan ang bawat pahina unti-unti

niyang nakilala ang tunay na pagkatao ng matanda isinulat ni Teresita ang kanyang mga pinakamalalim na hinanakit ang pagpanaw ng kanyang asawa dahil sa isang malakas na bagyo at ang hindi matanggap-tanggap na pagpanaw ng kanilang anak dahil sa polyo isinulat din niya kung paano siya nagpatuloy sa buhay kahit na napakaraming sugat sa kanyang puso napakarami palang pinagdaanan eh nanay Teresita bulong ni Ryan habang Tumutulo ang mga luha mula sa kanyang mga mata Bukod sa mga kalungkutan isinulat din ni Teresita ang

kanyang mga paglalakbay mga bundok na inakyat niya mga tribo na nakilala niya at ang mga gamit na binili niya sa iba’t ibang bahagi ng mundo doon pala nagmula ang mga antigong gamit na ibinebenta niya sa tindahan sa mga ito ipinapasa niya ang kasaysayan ng bawat piraso sa mga taong nakikilala niya gaya na nga lang ng batang si Ryan sa isang pahina ng diary tumigil si Ryan at binasa ang nakasulat na tila napakalalim ng kahulugan ang kasaysayan ay may masayang bahagi at malungkot na bahagi ngunit ano man ang ating nakaraan dapat nating

tandaaan ito dapat din tayong magplan ano para sa hinaharap pero higit sa lahat dapat tayong mabuhay sa kasalukuyan ang kasalukuyan ay dapat gawing isang masayang ala-ala para sa hinaharap at maging inspirasyon para sa ating mga susunod na hakbang dito tuluyang napaiyak Si Ryan hindi dahil sa lungkot lamang kundi dahil sa napakalalim na karanasan At karunungan n terisita na ngayon lamang niya tunay na naiintindihan naisip niya kilalang-kilala niya ang mga gamit sa tindahan ni Teresita ngunit hindi niya nalaman ang tunay na kwento ng buhay

nito hanggang sa huli hindi ko man lang nalaman ang pangalan niya humikbi si Ryan hindi ko man lang nalaman ang lahat ng pinagdaanan niya Ngunit sa kabila ng lahat naramdaman ni Ryan ang pagpapakumbaba at pasasalamat kahit hindi niya nakilala ng lbo si Teresita Habang nabubuhay pa ito alam niyang ibinahagi ng matandaang pinakamahalagang aral sa kanya ang kahalagahan ng kasaysayan ng mga kwento at ng pagbibigay halaga sa bawat sandali ng buhay at sa kanyang puso nagpapasalamat siya dahil sa mga huling ala-ala ni

Teresita na kanyang natuklasan mas napatibay ang kanyang pagnanais na mabuhay ng may kahulugan at pagmamahal sa kasalukuyan Makalipas ang ilang taon nagpatuloy ang buhay ni Ryan sa direksyon na hindi niya inaasahan lumaki siyang taglay ang mga aral na nakuha mula kay nanay Teresita at sa mga kwento ng kasaysayan na natutunan niya sa tindahan ang aparador na nakuha niya mula sa tindahan ng matanda ay hindi lang naging piraso ng kasaysayan sa kanilang bahay kundi simbolo ng mga kwentong hindi niya malilimutan araw-araw nakikita niya ito sa kanilang

sala puno ng mga gamit at ala-ala at nararamdaman niya na may isang bahagi ni Teresita na nananatili sa kanyang tahanan Isang araw habang naglalakad si Ryan pauwi mula sa eskwela napansin niya ang isang grupo ng mga taong nakatambay sa gilid ng isang gusali mga taong walang tirahan nakita niya isang matandang lalaki na tila pagod na pagod at nakaupo sa isang sulok hawak ang isang lumang damit na tila paborito nitong sautin Lumapit si Ryan at nag-usisa kuya Kumusta po kayo tanong niya may pag-aalala sa boses napatingin

ang matanda kay Ryan at ngumiti ng kaunti Ayos lang iho Ganito talaga ang buhay minsan nasa ibabaw Minsan nasa ilalim Alam mo iho dahil natanong mo naman ako kung masta ako um dati Alam mo may negosyo pa ako pero naubos ang lahat ng magkaroon ng sakuna sa amin napaisip si Ryan naalala niya ang mga kwento ni Teresita ang mang sakit at hirap na pinagdaanan nito sa sandaling iyon napagtanto niya na napakaraming tao ang may kwentong hindi pa naririnig mga kasaysayang hindi nababahagi at mga ala-ala na nawawala lamang sa mga oras

ng pagsubo pag-uwi sa bahay Kinausap niya ang kanyang lola habang naghahanda ito ng hapunan Lola May naisip po ako bungad ni Ryan habang nakaupo sa mesa Ano na naman yun apo tanong ni Aling loring nakangiti at nag-aabang sa sagot Gusto ko pong tumulong sa mga taong walang tirahan Gusto ko pong mag-volunteer sa mga homeless shelters makinig po sa kanilang mga kwento at malaman ang kasaysayan nila para pong ginawa ni nanay Dati gusto ko pong malaman ang pinagdadaanan nila at kung paano nila narating ang sitwasyon po

nilang ngayon paliwanag ni Ryan puno ng determinasyon sa kanyang tinig ngumiti si Aling loring kitang-kita sa kanyang mga matang pagmamalaki sa kanyang apo napakabuti ng puso mo Ryan yan ang tamang daan Ang hindi lamang magbigay ng tulong kundi makinig din sa kwento ng iba alam ko matutuwa si nanay Teresita mo kung nandito siya makalipas ang lang linggo sinimulan ni Ryan ang kanyang volunteering sa isang homeless Shelter malapit sa kanilang lugar doon nakilala niya ang iba’t ibang tao mga nawala ng tahanan dahil sa sakuna mga pamilyang

iniwan ng kapalaran at mga taong pilit bumabangon mula sa malalim na sugat ng kanilang nakaraan sa bawat araw na kasama niya ang mga ito lalo niyang nararamdaman ang halaga ng pakikinig sa kwento ng iba para kay Ryan bawat isa sa kanila ay may kwentong katulad ng mga lumang gamit sa tindahan ni Teresita punong-puno ng kasaysayan at minsan puno rin ng saki ngunit sa likod ng lahat ng ito Nandoon ang pag-asa Salamat Ryan sa pakikinig ha minsang sabi sa kanya ng isang lalaki na dating empleyado ngunit nawalan ng trabaho at bahay hindi ako

kalaing may taong gustong makinig sa kwento ng isang tulad ko nakangiti sir rayan habang iniaabot ang sang tasan ng mainit na sabaw lahat po ng kwento ay mahalaga kuya lahat tayo may pinagdadaanan at sa bawat isa may aral po tayong makukuha Alam ko pong hindi natin mababago ang nakaraan Pero pwede po nating gawing mas maganda ang kasalukuyan para po sa hinaharap habang naglalakad pauwi mula sa Shelter naramdaman ni Ryan ang kapayapaan sa kanyang puso para bang sa bawat kwento na kanyang naririnig Mas lalo niyang nararamdaman ang presensya

ni Teresita na tila na roon kasama niya gabay sa kanyang Bawat hakbang napatigil siya saglit at napatingala sa langit nararamdaman ng banayad na hangin na tila nayayakap siya nang makauwi sa bahay nadatnan niyang nakangiti si Aling loring habang naghuhugas ng pinggan lola napakasaya ko po sabi ni Ryan may kaunting luha sa kanyang mga mata hindi sa lungkot kundi sa saya Bakit naman nao tanong ni Aling loring habang nagpupunas ng kanyang mga kamay dahil sa pakikinig ko po sa mga kwento ng iba nararamdaman kong mas Naiintindihan ko ang buhay

Katulad po ng sabi ni nanay Teresita noon mahal halaga po ang kasaysayan at nakaraan pero ang kasalukuyan ang dapat nating gawing masaya para pagbabalikan na po natin ito ay Babalikan natin ito ng may galak sa hinaharap paliwanag ni Ryan pinaparamdam ang kaligayahan sa kanyang mga salita hinaplos ni Aling loring ang ulo ng apo at ngumiti tama ka apo Napakaganda ng natutunan mo mula kay nanay Ang buhay ay Hindi perpekto pero sa bawat pagdinig at pagkilala sa kwento ng iba mas lumalalim Ang ating pagmamahal sa kasalukuyan at sa mga

sumunod na araw nagpatuloy si Ryan sa pakikinig at pagtulong alam niya na ang bawat kwento mabuti manong masama ay may halaga at gaya ng sinabi ni Teresita ang pinakamahalaga ay ang mabuhay sa kasalukuyan ng may pagmamahal at pagpapahalaga upang balikan ito balang araw na puno ng saya at pag-asa