Sinabihan ng Biyenan ang Manugang na Huwag Kailanman Bubuksan ang Drawer sa Dulo ng Kama sa Loob ng 20 Taon —
Ngunit Nang Siya ay Biglang Pumanaw at Sinunog Nila ang Kama, Isang Amoy ang Lumabas na Nagpayanig sa Buong Bahay

Noong unang araw pa lang ng pag-aasawa ko, may sinabi agad sa akin si Aling Rosa, ang ina ng aking asawa:

“Iha, ang kamang ito ay minana pa ng pamilya ko.
Puwede mong ayusin ang buong bahay, pero isang bagay lang ang tandaan mo —
huwag mong bubuksan ang drawer sa dulo ng kama, kahit kailan.”

Napatigil ako. Hindi dahil sa mga salita niya, kundi sa paraan ng pagkakasabi — malamig, mabigat, at puno ng pagbabanta.
Walang alinlangan, tumango lang ako.

Sa loob ng dalawampung taon kong pagiging manugang, hindi ko kailanman sinubukang suwayin ang utos na iyon.
Kahit tuwing nililinis ko ang kwarto ni Aling Rosa, nilalampasan ko ang dulo ng kama.
Ang misteryo ay nanatiling nakasara — tulad ng buhay ng aking biyenan.

Minsan, tinanong ko ang asawa kong si Mario:

“Bakit hindi puwedeng buksan ang drawer sa dulo ng kama ni Mama?”

Sumagot lang siya ng maikli:

“Sundin mo na lang. Ganyan talaga si Mama — may mga lihim na mas mabuting huwag nang pakialaman.”

Kaya tumahimik na lang ako.

Isang umaga ng Disyembre, habang nagluluto ako ng almusal, biglang bumagsak si Aling Rosa sa kusina.
Stroke.
Dinala namin siya sa ospital, ngunit makalipas lang ang ilang oras, pumanaw siya nang hindi nakakapagsalita ng kahit isang salita.

Pagkatapos ng burol, tahimik naming inayos ang mga gamit niya.
Sabi ng asawa ko:

“Itapon na rin natin ang lumang kama ni Mama. Kinakain na ng anay.”

Walang tumutol.
Kaya nilabas namin iyon sa bakuran at pinaghahandaang sunugin — simbolo raw ng pagsasara ng isang yugto.

Ngunit nang magsimulang magliyab ang mga kahoy, may kakaibang nangyari.

Habang unti-unting nilalamon ng apoy ang kama, isang malakas na “POP!” ang narinig namin — parang may pumutok na takip sa loob.
Kasunod noon, isang itim na usok ang lumabas mula sa dulo ng kama, at may amoy na mabaho’t matindi — parang bulok na karne.

Nagtakbuhan kami.
Isa sa mga pinsan ni Mario, si Jun, ang kumuha ng bakal na pamukpok at sinubukang buksan ang drawer.

At nang tuluyan itong bumukas…
lahat kami ay napaatras, nanigas, walang makapagsalita.

Sa loob ng drawer, may isang katawan ng tao — halos buto’t balat na, binalot ng mga tela at kumot na kulay abo’t pula.
Sa pagitan ng mga tela, may nakita kaming piraso ng papel, halos magkadurog na, may sulat na nangingitim:

“Ako si Luz — ang unang asawa niya.
Pinatay niya ako dahil sa selos.”

Napasigaw ang isa sa mga kapatid ni Mario.
Si Mario mismo ay napaupo sa lupa, namumutla.

“Si Luz? Pero ang alam namin, si Mama lang ang asawa ni Papa!
Wala siyang nabanggit na iba!”

Natahimik ang lahat.
Ang hangin sa paligid ay tila huminto.
Ang amoy ng bulok na katawan ay unti-unting kumalat sa buong bakuran, habang ang apoy ay patuloy na kumikislap sa tabi ng drawer.

Tinawagan namin agad ang mga awtoridad.
Pagdating ng pulis, ipinahinto nila ang pagsunog at sinimulang hukayin ang mga natirang bahagi ng kama.
Kumpirmado — buto ng tao ang laman ng drawer.

Ayon sa mga kapitbahay na matagal nang nakatira roon, bago pa man ipinanganak si Mario, may isang babaeng nagngangalang Luz na nakatira sa bahay na iyon — asawa raw ng yumaong ama ni Mario.
Bigla na lang daw nawala, sabi ng mga matatanda.
Ang paliwanag noon ni Aling Rosa:

“Umalis siya, niloko ako ng asawa ko, pero ako ang nagtagumpay.”

Walang nangahas magtanong pa.

Ngayon, matapos ang mahigit tatlumpung taon, unti-unting lumilinaw ang lahat.

Ang drawer na pinagbawal buksan ay hindi pala sagrado —
kundi libingan.

Habang kinukuha ng mga awtoridad ang mga labi, hindi ko maiwasang maalala ang malamig na tinig ni Aling Rosa noong una kaming magkita:

“Huwag mong bubuksan ang drawer sa dulo ng kama.”

Ngayon ko lang naintindihan kung bakit.
Hindi dahil sa sumpa o pamahiin —
kundi dahil ayaw niyang mabunyag ang kasalanan.

Lumipas ang ilang buwan, ngunit tuwing dumadaan ako sa dating silid ni Aling Rosa, naririnig ko pa rin ang kaluskos ng hangin sa sahig, parang bulong:

“May mga sikreto na kailanman ay hindi mo kayang itago —
dahil kahit patay, may paraan ang katotohanan para bumangon.