Sa isang maliit at masikip na eskinita sa Tondo, kung saan ang mga dingding ng magkakadikit na bahay ay tila nagbubulungan ng mga kwento ng pag-asa at paghihirap, doon nakatira si Mang Lando. Sa edad na animnapu’t lima, ang bawat guhit sa kanyang mukha ay simbolo ng mga taon ng pagsasakripisyo. Isang biyudo, mag-isa niyang itinaguyod ang tatlo niyang anak sa pamamagitan ng pagiging isang security guard sa gabi at pamamasada ng tricycle sa umaga. Ang kanyang mundo ay umikot lamang sa kanila—kay Marco, ang panganay na laging may matayog na pangarap; kay Lisa, ang nag-iisang anak na babae na simple lang ang hiling sa buhay; at kay Ben, ang bunso na kasalukuyang nag-aaral pa sa kolehiyo.

Ang kanilang tahanan ay isang maliit na apartment na pinagkakasya lamang ang kanilang mga gamit at pangarap. Ngunit para kay Mang Lando, ito ay isang palasyo, sapagkat dito niya naririnig ang halakhak ng kanyang mga anak, ang kanilang mga kwento, at ang kanilang mga pangarap na siyang nagbibigay sa kanya ng lakas. “Balang araw, Tay, hindi na po kayo magtatrabaho. Ako naman ang bahala sa inyo,” madalas sabihin ni Marco, na isang ahente sa isang call center na laging kinakapos sa pera. “Tay, gusto ko lang po ng maliit na bahay para sa pamilya ko,” bulong naman ni Lisa, na may asawa’t isang anak na rin. At si Ben, ang bunso, ay nangangarap na maging isang inhinyero. Ang mga pangarap na ito ang musika sa pandinig ni Mang Lando, ang kanyang gasolina sa bawat araw na pagkayod.

Isang hapon, habang nagpapahinga matapos ang magdamag na trabaho, naisipan ni Mang Lando na tumaya sa lotto. Hindi niya ito ugali, ngunit may isang bagay na nag-udyok sa kanya. Gamit ang mga kaarawan ng kanyang mga anak at ng yumaong asawa bilang numero, itinaya niya ang huling barya sa kanyang bulsa. “Para sa mga anak ko,” bulong niya sa hangin, isang simpleng dasal na dala ng pagmamahal.

Lumipas ang ilang araw, at ang tiket ay halos nakalimutan na niya sa ilalim ng kanyang lumang unan. Ngunit isang gabi, habang nanonood ng balita, biglang ipinakita ang mga nanalong numero. Nanlaki ang kanyang mga mata. Isa-isa niyang sinuri ang mga numero sa kanyang tiket. Hindi siya makapaniwala. Paulit-ulit niyang tiningnan, kinusot ang kanyang mga mata, at halos himatayin sa kanyang kinauupuan. Ang lahat ng numero ay tumama. Si Mang Lando, ang simpleng security guard at tricycle driver, ay nagwagi ng isandaang milyong piso.

Ang una niyang naisip ay ang kanyang mga anak. Ito na ang katuparan ng lahat ng kanilang mga pangarap. Hindi na sila maghihirap. Makukuha na ni Marco ang kanyang pangarap na magnegosyo, mabibili na ni Lisa ang kanyang sariling bahay, at makakapagtapos na si Ben nang walang inaalalang bayarin. Sa sobrang tuwa, agad niyang tinawagan ang kanyang mga anak. “Mga anak, umuwi kayo. May sorpresa ako sa inyo,” sabi niya, nanginginig ang boses sa galak.

Nang gabing iyon, nagtipon sila sa kanilang maliit na sala. Ang hangin ay puno ng pananabik. Inilabas ni Mang Lando ang tiket, at dahan-dahang ibinalita ang magandang balita. Sa una, katahimikan ang namayani, na sinundan ng malakas na sigawan at pagtalon sa tuwa. Niyakap nila ang kanilang ama, umiiyak sa galak. “Tay, totoo ba ‘yan? Mayaman na tayo!” sigaw ni Marco. “Hindi na tayo maghihirap!” segunda naman ni Lisa. Maging si Ben ay napaluha sa sobrang kaligayahan. Para kay Mang Lando, iyon ang pinakamasayang sandali ng kanyang buhay. Nakita niya ang kislap sa mga mata ng kanyang mga anak, isang kislap na matagal na niyang hindi nakikita.

Ngunit ang kaligayahang iyon ay hindi nagtagal. Sa mga sumunod na araw, ang dating masayang pag-uusap ay napalitan ng mga seryosong pagpupulong. Si Marco, bilang panganay, ang nanguna. “Tay, kailangan nating pagplanuhan ito. Ang pinakamaganda, hatiin na natin ang pera. Thirty million para sa akin, thirty million para kay Lisa, at thirty million para kay Ben. Yung sampung milyon, sa’yo na, Tay, para sa pagtanda mo.”

Natigilan si Mang Lando. Hindi iyon ang nasa isip niya. “Anak, hindi ba’t mas maganda kung magtayo tayo ng negosyo? Isang negosyo na para sa ating lahat? Para hindi maubos ang pera.”

“Tay, ‘wag na nating pahirapan ang sarili natin,” sagot ni Marco, may bahid ng inis sa kanyang boses. “May sarili na kaming pamilya. May sarili kaming mga plano. Ibigay n’yo na lang ang para sa amin.”

Sinubukan ni Lisa na mamagitan, ngunit ang kanyang asawa, na nasa tabi niya, ay bumulong, “Tama ang kuya mo. Kunin na natin ang pera.”

“Mga anak,” malumanay na sabi ni Mang Lando, “hindi ganoon kadali ‘yun. Kailangan nating maging matalino sa paggamit ng pera. Ang perang hindi pinaghirapan, mabilis maubos.”

Ang mga salitang iyon ay tila nagpasiklab ng apoy. “So ano, Tay? Kinokontrol n’yo kami?” galit na tanong ni Marco. “Pera n’yo ‘yan, pero kami ang dahilan kung bakit kayo tumaya! May karapatan kami diyan! Kung hindi dahil sa amin, wala kayong isandaang milyon!”

Ang bawat salita ni Marco ay parang isang suntok sa puso ni Mang Lando. Ang kanyang mga anak, na dati ay puno ng paggalang, ngayon ay tila mga estrangherong nag-aaway sa mana. Sa mga sumunod na araw, lalong uminit ang kanilang pagtatalo. Araw-araw, binibisita siya ng kanyang mga anak, hindi para kumustahin siya, kundi para maningil. Ang dating matamis na tawag na “Tay” ay napalitan ng malamig at mapilit na mga salita. Maging si Ben, na dati ay tahimik lang, ay nagsimula na ring magsalita. “Tay, kailangan ko po ng pera para sa pag-aaral ko. Baka pwede ko na pong makuha ang parte ko.”

Isang gabi, dumating ang sukdulan. Umuwi si Mang Lando na pagod mula sa pag-aasikaso ng mga dokumento para sa kanyang napanalunan. Naabutan niya ang kanyang tatlong anak na naghihintay sa sala, ang kanilang mga mukha ay seryoso at malamig.

“Tay, nagdesisyon na kami,” simula ni Marco. “Kung hindi n’yo ibibigay sa amin ang pera, mas mabuti pang umalis na lang kayo dito sa bahay.”

Nanlamig ang buong katawan ni Mang Lando. “Anak, ano’ng sinasabi mo? Bahay ko ‘to. Bahay natin ‘to.”

“Hindi na, Tay,” sagot ni Lisa, umiiwas ng tingin. “Sa amin na ‘to. Kami na ang mag-aalaga nito. Kung ayaw n’yong makisama sa plano namin, wala na kayong lugar dito.”

Si Ben ay nakayuko lamang, hindi makatingin sa kanyang ama.

Hindi makapaniwala si Mang Lando. Ang kanyang mga anak, ang kanyang buhay, ang kanyang lahat, ay itinataboy siya. “Dahil lang sa pera?” nanginginig niyang tanong.

“Hindi lang ‘to pera, Tay. Kinabukasan namin ‘to!” sigaw ni Marco. “At kung hahadlangan n’yo ‘yun, hindi namin kayo kailangan!”

Sa gabing iyon, sa gitna ng malamig na ulan, pinalayas si Mang Lando mula sa sarili niyang tahanan. Dala niya ang isang maliit na bag na may ilang pirasong damit, ang kanyang lumang wallet, at ang tseke na nagkakahalaga ng isandaang milyong piso—isang pirasong papel na nagdulot ng yaman ngunit sumira sa kanyang pamilya. Habang naglalakad siya palayo sa eskinita na naging saksi sa kanyang mga pangarap at paghihirap, ang kanyang mga luha ay humalo sa ulan, at ang kanyang puso ay durog na durog. Ang pinakamasakit na bahagi ay hindi ang pagkawala ng tahanan, kundi ang pagkawala ng pagmamahal at respeto ng kanyang mga anak.

Nagpalipas ng gabi si Mang Lando sa isang murang motel, ang kanyang isip ay gulong-gulo. Sa loob ng ilang araw, hindi siya kumain, hindi siya natulog. Ang tanging laman ng kanyang isip ay ang tanong na “Saan ako nagkamali?” Ngunit sa gitna ng kanyang kalungkutan, isang alaala ang bumalik sa kanya—ang alaala ng kanyang yumaong asawa. Naalala niya ang sinabi nito noon: “Lando, ang tunay na yaman ay wala sa pera, kundi sa pamilyang nagmamahalan.”

Sa sandaling iyon, isang ideya ang nabuo sa kanyang isip. Isang plano. Isang “ganti.” Ngunit hindi ito ganti ng galit o paghihiganti. Ito ay isang ganti ng pagmamahal, isang aral na kailangang matutunan ng kanyang mga anak.

Umalis si Mang Lando sa Maynila nang walang paalam. Pumunta siya sa kanyang bayang sinilangan sa probinsya, isang maliit na bayan ng mga mangingisda na matagal na ring napabayaan. Doon, nakita niya ang kanyang mga kababata, ang kanyang mga dating kaibigan, na nabubuhay pa rin sa kahirapan. Nakita niya ang mga batang hindi nakakapag-aral, ang mga mangingisdang walang maayos na kagamitan, ang isang komunidad na nangangailangan ng tulong.

Gamit ang kanyang pera, nagsimula siyang mag-invest, hindi sa stock market o sa mga malalaking korporasyon, kundi sa mga tao. Nagtayo siya ng isang kooperatiba para sa mga mangingisda, nagbigay ng mga bagong bangka at lambat. Nagpatayo siya ng isang maliit na paaralan para sa mga bata, at isang klinika na nagbibigay ng libreng serbisyo medikal. Hindi siya nagpakilala bilang isang milyonaryo. Para sa mga tao roon, siya si “Kuya Lando,” isang misteryosong pilantropo na may ginintuang puso. Sa halip na bumili ng mansyon, tumira siya sa isang simpleng bahay, at ang kanyang kaligayahan ay natagpuan niya sa pagtulong sa kapwa.

Samantala, sa Maynila, ang buhay ng kanyang mga anak ay nagsimulang gumuho. Inakala nilang babalik ang kanilang ama na may dalang pera, ngunit lumipas ang mga linggo, naging buwan, at walang Mang Lando na nagpakita. Ang pera ni Marco ay naubos sa mga utang at masamang pamumuhunan. Ang pamilya ni Lisa ay nagsimulang mag-away dahil sa problemang pinansyal. At si Ben, na hindi na nakakatanggap ng suporta mula sa kanyang ama, ay nahirapan sa kanyang pag-aaral.

Ang kasakiman na nagtulak sa kanila na palayasin ang kanilang ama ay siya ring sumira sa kanilang mga buhay. At sa gitna ng kanilang paghihirap, isang damdamin ang nagsimulang mamuo—pagsisisi. Si Ben ang unang bumigay. Isang gabi, umiiyak siyang lumapit sa kanyang mga kapatid. “Kasalanan natin ‘to. Pinalayas natin si Tatay. Kailangan natin siyang hanapin.”

Nagsimula ang kanilang paghahanap. Ngunit walang nakakaalam kung nasaan si Mang Lando. Hanggang isang araw, nakarinig sila ng mga kwento tungkol sa isang maliit na bayan sa probinsya na biglang umunlad dahil sa isang misteryosong “Kuya Lando.” Nagkaroon sila ng pag-asa.

Naglakbay sila papunta sa probinsya, at doon, sa gitna ng isang masiglang komunidad, nakita nila ang kanilang ama. Ngunit hindi siya ang Mang Lando na kanilang kilala. Nakasuot siya ng simpleng damit, ngunit ang kanyang mukha ay puno ng kagalakan at kapayapaan. Napapalibutan siya ng mga taong nagmamahal at gumagalang sa kanya.

Lumapit sila, puno ng hiya at pagsisisi. “Tay,” bulong ni Marco, lumuluha.

Tumingin si Mang Lando sa kanila, ang kanyang mga mata ay puno ng pagmamahal, ngunit mayroon ding aral. “Mga anak,” sabi niya, “hinanap ninyo ako dahil sa pera. Ngunit ang perang iyon ay wala na sa akin. Nandito na,” sabay turo sa paaralan, sa klinika, at sa mga masayang mukha ng mga tao.

“Ito ang aking yaman ngayon. Ito ang aking ‘ganti’ sa inyo. Hindi ko kayo bibigyan ng pera na sisira sa inyo. Sa halip, bibigyan ko kayo ng pagkakataon na ayusin ang inyong mga buhay. Kung gusto ninyo ng mana, heto: magtrabaho kayo dito sa komunidad na ito. Tulungan ninyo ang mga taong ito. Alamin ninyo ang halaga ng pagtulong sa kapwa. Iyan ang tunay na yaman. Iyan ang mana na gusto kong iwan sa inyo.”

Natigilan ang tatlong magkakapatid. Ang “ganti” ng kanilang ama ay hindi paghihiganti, kundi isang imbitasyon para sa pagbabago. Sa harap ng buong komunidad, lumuhod sila sa harap ng kanilang ama, umiiyak at humihingi ng tawad.

Niyakap sila ni Mang Lando, at sa yakap na iyon, ang lahat ng sakit at sama ng loob ay naghilom. Ang pamilya na minsan ay sinira ng pera ay muling nabuo, hindi dahil sa yaman, kundi dahil sa pagpapatawad, pagpapakumbaba, at pagmamahal.

Nagpasya ang magkakapatid na manatili sa probinsya. Si Marco, gamit ang kanyang kaalaman sa negosyo, ang namahala sa kooperatiba. Si Lisa, na may mabuting puso, ang tumulong sa klinika. At si Ben, na ipinagpatuloy ang kanyang pag-aaral, ay nangakong magiging inhinyero ng kanilang bayan.

Ang isandaang milyong piso ay hindi nagbigay sa kanila ng mabilis na kaligayahan. Sa halip, ito ay naging isang masakit ngunit mahalagang paglalakbay na nagturo sa kanila ng tunay na kahulugan ng buhay. Natutunan nilang ang pinakamalaking yaman ay hindi ang perang napanalunan, kundi ang pamilyang muling nabuo, ang komunidad na kanilang tinulungan, at ang pagmamahal na kanilang natagpuan sa gitna ng kanilang pagkakamali. Ang ganti ng kanilang ama ay naging isang biyaya, isang pasabog na nagwasak sa kanilang kasakiman at nagtayo ng isang bagong pundasyon ng pag-asa at pagmamahalan.