NANGANAK AKO NANG WALANG NANAY KO—DAHIL MAS PINILI NIYANG SAMAHAN ANG ATE KO SA PANGANGANAK Hindi ko kailanman inakala na darating ang araw na manganak ako nang wala ang nanay ko sa tabi ko. Simula pa lang ng pagbubuntis ko, sinabi na niya, “Ako ang bahala sa inyo ng ate mo kahit sabay pa kayong manganak.” Magkasunod kaming nabuntis ni Ate Eliza, tatlong linggo lang ang pagitan. Lagi niyang pinaparamdam na hindi niya kami pababayaan, at buo ang tiwala ko na tutuparin niya iyon. Pero isang madaling-araw, habang tulog pa ang lahat, biglang sumakit nang matindi ang tiyan ko. Pumutok ang panubigan ko at halos manginig ako sa kaba. Tinawagan ko agad si Mama, pilit kumakapit sa pag-asang darating siya. Nang sinagot niya ang tawag, ramdam ko agad ang taranta sa boses niya. “Anak, si Ate mo! Nasa ospital na siya ngayon, manganganak na raw!” Hindi ako nakapagsalita agad. Mahina kong sabi, “Ma… ako rin. Sumisikip na ang tiyan ko.” Natigilan siya sandali bago nagsalita ulit. “Anak, mauuna yata si Ate mo. Pupuntahan ko muna siya pero susunod ako agad diyan, pangako.” Mas kumirot ang dibdib ko sa sinabi niya kaysa sa sakit ng katawan ko. Si Mark, asawa ko, agad akong dinala sa ospital. Habang umaandar ang sasakyan, nakapikit lang ako at pinipigilan ang luha. Pagdating namin, sunod-sunod ang contractions. May mga nurse na nagtatanong kung nasaan ang nanay ko pero hindi ko sila matingnan. Si Mark naman, tingin nang tingin sa cellphone, baka mag-text o tumawag si Mama. “Wag mo na siyang tawagan,” sabi ko nang mahina. “Pinili na niya.” Habang hinihintay akong ilipat sa delivery room, tumawag si Ate. Narinig ko mula sa phone ni Mark, umiiyak siya at nagtatanong, “Nasaan si Mama? Akala ko pupunta siya dito.” Wala na kaming sinabi. Pareho naming kinimkim ang sakit—magkaibang sitwasyon, pero parehong masakit. Nang oras na para dalhin ako sa delivery room, tanging takot at kirot ang kasama ko. Si Mark, hawak-hawak ang kamay ko habang napapahiyaw ako sa bawat contraction. Biglang pumasok si Tita Norma, kapatid ni Mama. Hindi ko ine-expect na darating siya. Hinawakan niya ang kamay ko at bumulong, “Nandito ako. Hindi ka nag-iisa. Pasensya na sa kapatid ko.” Doon tuluyang bumigay ang luha ko—hindi lang sa sakit ng katawan, kundi sa pagod ng puso. Nang lumabas ang anak ko, sabay halos ang iyak namin. Si Mark ay nanginginig habang hinahalikan ang noo ko. Si Tita naman pinupunasan ang pawis ko habang nakangiti. Pero sa isip ko, isang pangalan pa rin ang hinahanap ko—si Mama. Wala pa rin siyang tawag o text. Kinahapunan, habang tulog si baby sa tabi ko, biglang bumukas ang pinto. Si Mama. Magulo ang buhok, namamaga ang mata, at halatang galing sa iyak at pagmamadali. Hindi siya agad lumapit. Tumingin lang siya sa akin, saka naupo sa gilid ng kama. “Anak…” garalgal ang boses niya. “Patawarin mo ako. Si Ate mo na-CS. Nataranta ako, di ko naisip na… mas kailangan mo ako dahil unang beses mo ito. Mali ako. Sobra. Gusto kong tumakbo agad dito pero nanghinayang ako sa oras…” Hindi agad ako sumagot. Tinitingnan ko lang siya—para siyang batang natatakot mapagalitan. “Ma,” sabi ko habang pinupunasan ang luha ko, “gusto mo ba siyang hawakan?” Kinuha ko si baby at inabot sa kanya. Nang mapahawak siya sa apo niya, umiyak siya nang mahina. “Hindi ako tita ha,” sabi niya sabay ngiti-iyak. “Lola agad ako.” Kinabukasan, dinalaw ako ni Ate sa kabilang ward. Maputla siya pero nakangiti. “Sabay pa halos lumabas ang mga anak natin,” sabi niya. “Pero nauna ka, ha. Bunso ka pero ikaw pa naunang manganak.” Napatawa ako kahit may kirot pa. Si Mama naman, nakaupo sa pagitan naming dalawa, yakap ang dalawang apo na parang baka may mawala. “Ngayon lang ako naputol sa gitna,” sabi niya, “pero mula ngayon, hindi ko na kayo ipaglalaban sa oras. Lahat kayo, pantay sa akin.” Hinawakan ko ang kamay niya at ni Ate. “Ma, hindi namin hinihiling na piliin mo kami. Ang gusto lang namin, maramdaman na hindi kami nauuwi sa huli.” Tumango siya, umiiyak pero magaan na ang loob. “Hindi ko kayo naging pangalawa,” sagot niya. “Ako ang nagkulang. Pero babawi ako.” At sa unang gabing puno ng lampin, luha, gatas, yakap, at tawanan, doon ko naramdaman ang tunay na gaan. Hindi dahil nakalimutan ko ang sakit, kundi dahil pinili kong magpatawad at mahalin pa rin. Siguro, iyon ang totoong kapanganakan—hindi lang ng anak ko, kundi ng panibagong puso namin bilang mag-ina.