Si Lola Nhàn, 79 taong gulang, ay nakatira kasama ang tatlong henerasyon ng kanyang malaking pamilya sa isang bagong tayong mansyon — karamihan ay mula sa ipon niya sa buong buhay.
Pero mula nang maging marangya ang tahanan, tila wala nang tunay na nangangailangan kay Lola.

“Matanda na si Mama, mabagal kumilos.”
“Kumakain na lang mag-isa, tapos ang kwarto niya, amoy lumang bahay pa.”

Minsan, pati ang apo niyang lalaki ay nagsalita nang walang galang:

“Lola, pansamantala lang naman kayong nakatira rito, ‘di ba? Nasa pangalan na ni Papa at Mama ang titulo ng bahay na ‘to!”

Pagkalipas ng ilang araw ng malamig na pagkain, mamasa-masang kumot, at tinagong remote ng TV, nilapitan siya ng bunsong anak na babae, na may paamong tinig:

“Ma, napanaginipan ko po si Lolo kagabi. Sabi niya, matagal nang walang nag-aalaga sa altar ng mga ninuno sa probinsya. Baka po dapat kayo na lang bumalik doon. Dito kasi, masikip, at… parang hindi bagay sa inyo ang feng shui ng bahay.”

Nanahimik si Lola Nhàn.
Tanging tango lang ang isinagot niya.

Kinabukasan ng umaga, isinilid niya sa lumang telang bag ang ilang damit, isang litrato ng pamilya, at isang bote ng langis. Sumakay siya ng bus pauwi sa probinsya.

Huminga nang maluwag ang mga anak at apo:

“Buti umuwi na si Lola.”
“Lumuwag ang bahay.”
“Magpapaluto na lang tayo ng kapitbahay para sa kanya minsan-minsan.”


Tatlong buwan ang lumipas.

Isang araw, nabigla ang buong pamilya nang makatanggap sila ng paanyaya sa pagtitipon ng angkan — ipinadala mismo ni Lola Nhàn, mula sa lumang bahay ng mga ninuno.

Sa harap ng lahat, inihayag niya:

“Simula ngayon, ang limang ektaryang lupang nakapangalan pa sa akin, ang tatlong silid na bahay sa gitna ng baryo, at ang halos siyam na raang libong piso sa bangko — hindi ko ipamamana sa sinuman sa inyong nakatira sa lungsod.”

“Ipagkakaloob ko ang lahat sa Pondo ng Pagtatayo ng Bahay-Dasalan ng Pamilyang Nguyễn at sa grupo ng mga boluntaryong nag-aalaga sa matatandang walang kasama dito sa baryo.”

Napatayo ang panganay na anak, nanginginig sa galit:

“Ma! Bakit ganyan? Kami ang mga anak at apo ninyo!”

Ngunit ngumiti lang si Lola Nhàn — kalmado, ngunit matalim ang tingin.

“Kayo rin naman ang nagpadala sa akin pabalik, ‘di ba? Sinunod ko lang ang ‘panaginip’ na sinasabi ninyo.”
“Nagtayo kayo ng mansyon, pero nakalimutan ninyong itayo ang salitang paggalang at pagkalinga.”
“Mahirap ako sa kayamanan, pero hindi pa ako naghihirap sa katinuan.”

Tahimik ang lahat. Walang makatingin sa kanya.

Mula noon, lagi nang may usok ng insenso sa altar ng kanilang angkan —
ngunit mga kapitbahay at tagabaryo na lamang ang nagsisindi,
hindi na ang mga anak at apo ni Lola Nhàn.