Ako si Jolina. Ang aking buhay ay isang mahabang magulong kalye. Puno ng alikabok at ng mga pilat ng gulong at bawat hakbang, bawat pagliko ay may kapalit. At ang kapalit na iyon ang siyang naghulma sa akin bumago sa lahat. Nagsimula ang lahat sa isang silid. Malayo sa usok ng pabrika at ingay ng trapiko. Ang hangin ay mabigat, amoy panis na kanin at pinaghalong pawis.

Kumakalam ang aking sikmura ngunit mas mabigat ang pakiramdam sa aking puson. Isang linggo na ang nakalipas simula ng huli akong dalawin ng buwan. At ang bawat umaga ay binabati ako ng pagkahilo. “Jolina, bilisan mo. Kailangan mo ng hugasan ang mga pinggan.” sigaw ni Donya Merlita mula sa kusina. Ang boses niya’y matalas parang basag na salamin.

Napatakip ako ng bibig. Nagmamadali akong tumakbo sa banyo, yumuko sa inidoro at isinuka ang kinain kong kanin at tuyo. Ang aking lalamunan ay nag-aapoy. Ang aking mga mata ay lumuluha. Hindi ito ang unang pagkakataon. Jolina, narinig mo ba ako? Urit niya. Mas malakas na ngayon. Pinunasan ko ang aking bibig. Huminga ng malalim.

Lumabas ako pilit na ngumiti. Opo, Donya. Sandali lang po. Ngunit ang ngiti na iyon ay hindi umabot sa aking mga mata. Matagal ng tanong, hindi ako nagsasawalang bahala. Alam ko ang ibig sabihin nito. Gabi na nakaupo ako sa isang sulok ng silid ng katulong. Ang aking mga daliri ay nanginginig habang hawak ang isang maliit na puting stick. Dalawang pulang guhit.

Ang aking hininga ay huminto. Ang mundo ay umikot. Isang sanggol sa loob ko, anak ko. Ang bawat sentimo ng aking sahod ay ipinapadala ko sa probinsya. Sa aking mga magulang ang kanilang mga kamay ay balat sibuyas na sa pagtatrabaho sa bukid. Ang kanilang mga mata ay lumabo na sa pagbabasa ng aking mga liham.

Wala akong natitira ngayon. Paano ‘to? Kinuha ko ang aking lumang cellphone. Ang screen ay basag na parang puzzle. Dinayal ko ang numero ni Ramon ang aking nobyo. Ang aking puso ay kumakabog umaasa sa kalinga. Hello. Ang kanyang boses ay malayo. Puro ingay ng ibang boses, tawanan at tunog ng gitara. Ramon, ang aking boses ay nanginginig.

May sasabihin ako sao mahalaga. Ano ba y Angelina? Abangan mo na lang ako mamaya. May inuman kami dito eh. Ang kanyang boses ay naiinip. Romon, buntis ako. Direkta kong sabi. Ang aking hiningay huminto. Isang mahabang katahimikan. Pagkatapos isang tawa. Hindi. Hindi iyun tawa. Iyon ay isang hagik, isang babae.

Sino ‘yan, Dramon? Sino ang kausap mo? Isang matinis na boses ang narinig ko sa kabilang linya. Nabitawan ko ang cellphone. Ang mundo ay umikot, huminto, pagkatapos ay bumagsak. Ang aking mga tuhod ay lumambot at ako’y napaupo sa sahig. Ang aking lalamunan ay nagbara. Ang aking dibdib ay sumikip. Hello Jolina, nandiyan ka pa ba? Ang boses ni Ramon ay parang lumulutang sa malayo.

Hindi ako makahinga. Ang sakit, ang sakit ay mas matindi pa sa pagkahilo. Hindi lang ako buntis, ako ay niloko. Ramon, ang aking boses ay halos hindi na marinig. Tapos na tayo. Ibinaba ko na ang tawag. Ang aking mga luha ay umagos. Mainit at maalat. Dumaloy sa aking pisngi. Ang aking kinabukasan ay naging isang madilim na butas.

Lumipas ang mga araw. Naging buwan. Ang aking tiyan ay unti-unting lumalaki. Parang bulaklak na namumukadkad sa gitna ng desyerto. Hindi ko ito maitago. Ang aking mga amo sina Don Merlita at Don Diego ay napansin. Isang hapon habang naglilinis ako sa sala, tinawag ako ni Donya Marlita. Nakaupo siya sa kanyang malaking sofa.

Ang kanyang mga mata ay matalas. Nakatitig sa akin. Jolina. Ang kanyang boses ay kalmado ngunit may bigat. May kailangan tayong pag-usapan. Lumapit ako. Ang aking puso ay kumakabog. Alam ko na. Alam kong buntis ka. Direkta niyang sinabi. Walang paligoy-ligoy. At alam ko rin na wala kang ama ng bata. Napakagat ako sa aking labi.

Opo don niya. Kami ni Don Diego alam mo na. Walang anak. Patuloy niya. Ang kanyang tingin ay lumalambot ng bahagya. Ilang taon na naming pinangarap ang magkaroon ng sariling anak ngunit hindi kami pinalad. Tumahimik siya. Tinitigan ako. Ang kanyang mga mata ay parang nagbabasa ng aking kaluluwa. “Jolina!” ulit niya.

Ang kanyang tinigy halos bumulong. May alok ako sa’yo. Isang alok na makakatulong sa’yo, sa pamilya mo at sa amin. Tumingin ako sa kanya. Nagtataka. Ibigay mo sa amin ang iyong anak. Direkta niyang sabi. Ang kanyang mga mata ay matatag. Aampunin namin siya. Bibigyan namin siya ng magandang buhay ng lahat ng hindi mo maibibigay. At bilang kapalit, bibigyan ka namin ng malaking halaga ng pera.

Sapat para sa iyong pamilya, sapat para makapagsimula ka ulit. Ang aking hininga ay huminto. Isang alok, isang alok na magpapalit ng aking buhay, ng buhay ng aking anak. Ang aking isip ay nagtatalo. Ang aking puso ay kumirot. Donya, bulong ko, hindi makapaniwala. Isipin mo, Jolina, patuloy niya, hindi na maghihirap ang pamilya mo.

Ang anak mo magkakaroon ng magandang kinabukasan. Hindi siya magugutom. Hindi siya magkukulang sa anumang bagay. At ikaw makakapagsimula ka ulit. Ang walang pasanin. Ang aking mga mata ay lumuha. Ang aking isip ay nag-iisip ng aking mga magulang, ng kanilang pilat sa kamay, ng kanilang mga malabong mata.

Ang aking anak, hindi ko siya kayang bigyan ng magandang buhay. Hindi ko siya kayang pakainin araw-araw. Pumapayag po ako, Donya. Ang aking boses ay mahina ngunit matatag. Pumapayag po ako. Ang pagkapanganak kay Robert ay isang halo-halong emosyon. Ang sakit ng panganganak ay nawala sa sandaling narinig ko ang kanyang unang iyak.

Ang kanyang maliit na kamay ay humawak sa aking daliri. Ang kanyang mga mata ay nakatingin sa akin. Siya’y maganda. Siya’y akin, ngunit hindi. Pagkalabas ko ng ospital, ibinigay ko siya sa kanila. Ang aking puso ay parang pinipiga. Ngunit nakita ko ang ngiti sa labi ni Donya Merlita. Ang pag-asa sa mata ni Don Diego.

Alam kong magiging maayos siya. At ako, ako ang naging yaya niya. Isang ironiya ng tadhana. Ang aking sariling anak. Tinatawag akong yaya. Ang bawat ngiti, ang bawat yakap niya sa akin ay isang matamis na saksaking puso. Siya si Robert, ang aking Robert. Lumipas ang mga taon, si Robert ay lumaki, naging isang batangkad at gwapong binata.

Ngunit kasabay ng kanyang paglaki, lumaki rin ang kanyang pagmamataas. Yaya, nasaan na ang almusal ko? Ang kanyang boses ay matalas parang isang latig. Ang bagal mo naman. Gugutom na ako. Sandali lang, Robert. Ang aking boses ay malumanay kahit na ang aking dibdib ay sumisikip. Ihahanda ko na. “Ang kupad-kupad mo talaga.” sigaw niya.

Ang kanyang mukha ay nakasimangot. Hindi ka ba pwedeng kumilos ng mabilis? Para kang pagong. Bawat salita niya ay tumatagos sa aking puso. Ang kanyang pagmamataas ay parang pader na naghihiwalay sa amin. Hindi niya alam, hindi niya alam na ako ang tunay niyang ina. Isang hapon habang nag-aayos ako ng kanyang silid, nakita ko ang kanyang mga damit na nagkalat sa sahig.

Pinulot ko ang mga ito. Inilagay sa labahan. Ano ba ‘yan, Yaya? Ang kanyang boses ay puno ng pagkasuklam. Huwag mong hawakan ang mga gamit ko. Ang dumi mo. Amoy probinsya ka. Napatigil ako. Ang aking mga kamay ay nanginginig. Ang aking mga matay kumirot. Robert, ang aking boses ay halos hindi na marinig.

Ano? Ang kanyang tingin ay puno ng paghamak. Bakit? Totoo naman ah. Amoy lupa ka. Hindi ka bagay dito sa bahay namin. Hindi ka bagay sa tabi ko. Ang aking mga bata ay lumuha. Ang bawat salita niya ay parang libo-libong karayom na tumutusok sa aking puso. Ang aking anak, ang aking Robert. Yaya, bakit ka umiiyak? Ang kanyang boses ay walang pakialam.

Dahil ba sa sinabi ko? Totoo naman ah. Hindi ka maganda. Hindi ka marunong mag-ayos. Dapat hindi ka na lang nagtatrabaho dito. Nakakahiya ka? Hindi ko na kaya. Ang sakit ay sobra-sobra. Ang aking puso ay durog na durog. Robert, ang aking boses ay matatag na ngayon. Kahit na ang aking mga luha ay patuloy sa pag-agos.

Magre-resign na ako. Napatigil siya. Ang kanyang mukha ay nagulat. Ano? Magre-resign ka? Bakit? Hindi ko na kaya. Ang aking boses ay basag. Hindi ko na kaya ang mga sinasabi mo. Ang sakit-sakit na. Ano ba yaya? Drama mo naman. Ang kanyang boses ay naiinis. Hindi ka pwedeng mag-resign. Sino ang gagawa ng mga trabaho dito? Bahala na kayo.

Ang aking boses ay matatag. Aalis na ako. Babalik na ako sa probinsya. Lumabas ako ng kanyang silid. Ang aking mga luha ay umaagos. Hindi ko na binalikan. Nag-impakay ako ng mga gamit. Ang aking puso ay puno ng galit at pait. Kinabukasan, maaga akong umalis. Hindi ko na tiningnan pa si Robert. dahil hindi ko na kinaya. Ang biyahe pabalik sa probinsya ay mahaba at tahimik.

Ang aking isip ay puno ng ala-ala ni Robert ng kanyang mga salita, ng kanyang paghamak. Ngunit sa kabila ng sakit may isang maliit na bahagi ng aking puso na umaasa. Umaasa na isang araw malalaman niya ang katotohanan. Pagdating ko sa aming bahay, sinalubong ako ng maliit na yakap ng aking nanay Puring.

Ang kanyang mga kamay ay balat sibuyas pa rin. Ngunit ang kanyang yakap ay kasing init pa rin ng araw. “Anak, bakit ka umuwi? Akala ko baayos ka lang sa Maynila?” Ang kanyang boses ay puno ng pag-aalala. “Nay, ang aking boses ay basag. Hindi ko na po kaya. Hindi ko na po kaya ang trabaho ko. Hindi ko sinabi sa kanya ang tungkol kay Robert.

Hindi ko sinabi sa kanya ang tungkol sa pagiging ina. Yun ay isang lihim na mananatili sa aking puso. Lumipas ang mga araw, maging linggo. Sinusubukan kong kalimutan ang lahat. Tinulungan ko ang aking nanay sa gawaing bahay. Nagtanim kami sa aming maliit na hardin ngunit ang alaala ni Robert ay patuloy na bumabalik. Isang hapon habang nagluluto ako ng hapunan, narinig ko ang katok sa aming pintuan.

“Nay, may tao po yata, sabi ko.” Naglakad si nanay po ring papunta sa pintuan. binuksan niya ito. Magandang hapon po. Isang boses ang narinig ko. Ang boses na ‘yon, ang boses na yon ay pamilyar. Napatigil ako. Ang aking puso ay kumabog. Hindi. Hindi ito posible. Lumabas ako ng kusina. Ang aking mga kamay ay nanginginig.

Nakatayo sa aming pintuan si Robert. Ang aking Robert. Ang kanyang mga mata ay naghahanap. Magandang hapon po. Nandiyan po ba si Jolina? Napatigil siya. Robert, ang boses si Nanay Puring ay puno ng pagtataka. Ikaw ba yan, apo? Bakit ka nandito? Nagtataka ako. Apo. Apo. Ulit ni Robert. Ang kanyang tingin ay lumapit sa akin at kay Nanay Puring.

Oo, anak. Sabi ni Nanay Puring. Ang kanyang mukha ay puno ng pagtataka. Ikaw ikaw si Robert? Ang anak ni Jolina. Ang aking apo. Ang mundo ko ay umikot. Ang aking hininga ay huminto. Hindi. Hindi ito ang plano. Nay. Bulong ko. Ang aking mga mata ay nakatingin kay nanay. ing puno ng pagmamakaawa ngunit huli na anak ni Jolina ulit ni Robert ang kanyang mga matay nakatingin sa akin puno ng gulat anong sinasabi niyo Aling Puring hindi mo ba alam sabi ni nanay puring ang kanyang mukha ay naguguluhan si Jolina ang iyong ina Robert ang tunay

mong ina ang katahimikan ay bumalot sa amin Ang tunog ng hangin sa labas. Ang huni ng mga ibon ay tila huminto. “Nay, pakiusap.” bulong ko. Ang aking mga luha ay umagos. “Hindi ko maintindihan.” Sabi ni Robert ang kanyang boses sa basag. “Si yaya, si Jolina. Ang aking ina.” Lumapit si nanay po rin kay Robert.

Hinawakan ng kanyang kamay. Halika apo pumasok ka. Kailangan mong malaman ang lahat. Pumasok si Robert sa aming bahay. Ang kanyang mga mata ay puno ng pagkalito. Umupo siya sa aming lumang upuan. Ang kanyang tingin ay nakatingin sa akin. “Nay, ang aking boses ay nanginginig.” “Huwag po! Anak!” Sabi ni nanay Puring.

Ang kanyang tingin ay matatag. Panahon na para malaman yang katotohanan. Umupo si nanaying sa tabi ni Robert. Noong bata pa si Jolina. Mahirap kami. Sobrang hirap. Lahat ng sahod niya ipinapadala niya sa amin. Tapos nagkaroon siya ng nobyo. Si Ramon pero niloko siya at nabuntis siya. Napakagat ako sa aking labi.

Ang aking mga luha ay patuloy sa pag-agos. Hindi niya kayang buhayin ang anak niya. Patuloy ni nanay Puring. Ang kanyang boses ay malungkot. Kaya nang inalok siya ng mga amo niya na ampunin ka, pumayag siya. Para sao Robert para magkaroon ka ng magandang buhay para hindi ka maghirap tulad namin. Tumingin si Robert sa akin.

Ang kanyang mga mata ay puno ng sakit. Totoo ba ‘yan yaya? Totoo bang sinasabi niya? Tumango ako. Ang aking lalamunan ay nagbara. Oo, Robert, totoo. Kaya pala, bulong niya. Ang kanyang mga mata ay lumuha. Kaya pala kayo ang naging yaya ko. Ang katahimikan ay bumalot muli sa amin. Ang aking puso ay kumirot sa sakit.

Ngunit may bahagi rin ito na nakaramdam ng kagaanan. Sa wakas alam na niya. Patawarin mo ako, Robert. Ang aking boses ay basag. Patawarin mo ako sa hindi ko pagsabi sao. Pero ginawa ko lang yun para sa’yo. Para magkaroon ka ng magandang buhay. Tumayo si Robert lumapit sa akin. Ang kanyang mga kamay ay nanginginig. Yaya! Ang kanyang boses ay halos hindi na marinig.

Ina! Yumakap siya sa akin, isang mahigpit na yakap. Ang aking mga luha ay umagos bumasa sa kanyang balikat. Ang kanyang mga kamay ay humawak sa aking likod.” “Patawarin mo ako, Nay.” Ang kanyang boses ay basag. “Patawarin mo ako sa lahat ng sinabi ko say’yo. Sa lahat ng ginawa ko.” Hindi ko matanggap. Hindi ko alam.

Sige na, huwag ka na magsalita anak. Bulong ko, hinaplos ko ang kanyang buhok. Ayos lang, anak, ayos lang. Ang yakap na yon ay parang luna sa lahat ng sakit. Ang yakap na yon ay nagpuno sa butas ng aking puso. Kinabukasan, nagpasya kami. Bumalik kami sa Maynila. Pagdating namin sa bahay ninaonlita at Don Diego, sinalubong kami ng gulat sa kanilang mga mukha.

Robert Jolina, anong ginagawa niyo dito? Sabi ni Donya Merlita ang kanyang mga matay nakatingin sa amin. Donya Marlita, Don Diego, sabi ni Robert. Ang kanyang boss ay matatag. Alam ko na po ang lahat. Alam ko na po na si Jolina ang aking tunay na ina. Ang kanilang mga mukha ay nagulat pagkatapos isang mahabang katahimikan.

Alam namin na darating ang araw na to. Sabi ni Don Diego, ang kanyang boses ay malungkot. Alam namin na hindi namin ito maitatago habang buhay. Patawarin mo kami, Robert. Sabi ni Donya Merlita. Ang kanyang mga mata ay lumuha. Ginawa lang namin yun dahil mahal na mahal ka namin. Dahil gusto naming magkaroon ka ng magandang buhay.

Lumapit si Robert kay Don Merlita at Don Diego. Yumakap siya sa kanila. Mahal ko rin po kayo, Nay Tay. Kayo po ang nagpalaki sa akin. Kayo po ang nagbigay sa akin ng lahat. Nakatayo ako sa tabi. Ang aking puso ay puno ng kagaan. ang aking anak, ang aking Robert. Ngunit may karapatan din akong makilala ang aking tunay na ina.

At gusto ko rin po siyang makasama ang aking nanay na si Julina. Tumingin si Donya Marlita at Don Diego sa akin, ang kanilang mga mata ay puno ng pag-unawa. Alam namin, sabi ni Donya Marlita. Alam namin na darating ang araw na to at handa kami. Mula noon, naging masaya kami. Naghihiraman kami kay Robert. Siya ay may dalawang pamilya na nagmamahal sa kanya.

Ang kanyang buhay ay puno ng pagmamahal, pag-unawa at pagpapatawad. “Nay,” sabi ni Robert isang hapon habang nakaupo kami sa Hardin. Salamat po sa lahat. Salamat po sa pagbibigay sa akin ng buhay. Salamat po sa pagpapatawad sa akin. Ngumiti ako. Walang anuman, anak. Mahal na mahal kita. Ang kanyang mga mata ay nakatingin sa akin.

Napakasakit ng mga salitang binitiwan ko noon. Ang yabang ko. Hindi ko alam ang halaga ng isang ina. Naintindihan ko anak. Sabi ko. Inaplos ang kanyang buhok. Ang mahalaga natuto ka at ngayon alam mo na ang halaga ng bawat tao. Ano man ang kanyang katayuan sa buhay. Ang aking buhay ay isang mahabang magulong kalye.

Puno ng alikabok at ng mga pilat ng gulong. Ngunit sa huli ang kalya na iyon ay nagdala sa akin sa isang lugar na puno ng pagmamahal, pagpapatawad at pag-unawa. At yun ang pinakamagandang regalo sa lahat. At hanggang dito na lamang po nagtatapos ang istorya. Sana po ay nagustuhan niyo ito. Muli ay maraming salamat po at God bless us all.