Ako nga pala si Marcos at ito ang istorya ng buhay ko. Ang amoy ng tambutso ng lumang tricycle ni Tatay Jojo ang unang bumabati sa akin tuwing umaga. Humahalo ito sa sariwang simoy ng hangin mula sa kalapit na bukirin ng Batangas. Isang kakaibang pinaghalong alikabok at sariwang damo na naging pabango ng aking kabataan.

Sa aming maliit na bahay na gawa sa pinagtagpi-tagping kahoy at yero, bawat ingay ng makina ay hudyat ng bagong araw. “Anak, gising na!” bulong ni Tatay Jojo. Ang boses niya ay kasing aga ng tilahok ng manok sa labas. Narinig ko ang mga kalansing ng mga plato sa kusina. Naghahanda na siya ng almusal bago pa man sumikat ang araw.

Ang bawat sentimo na kikitain niya sa pagpapatakbo ng tricycle ay para lang sa akin, para sa pag-aaral ko, para sa pangarap niyang makatapos ako ng high school. Handa na ba ang baon mo?” tanong niya habang iniaabot ang supot ng pandasal at kape. Ang mga kamay niya ay magaspang, markado ng matagal na paghawak ng manibela at pag-abot ng pamasahe.

Ngunit sa bawat paghaplos niya sa aking buhok, naramdaman ko ang pagmamahal na lumalampas sa anumang pagod. “Opo, tay.” Sagot ko. Hinigo pa ang kape kasing init ng pag-asa. Maraming salamat po ah. Ang tricycleang buhay namin. Ito ang nagdala sa akin sa paaralan. Ito ang nagbigay sa amin ng pagkain sa mesa. Ngunit ito rin ang naging simbolo ng aming kahirapan sa mata ng iba.

“Naku, si Jojo. Hanggang ngayon ba naman nagmamaneho pa rin ang tricycle?” dinig kong bulong ni Aling Purita sa isang pagtitipo ng pamilya. Ang boses niya ay parang pinaghalong kiskis ng lata at tawa ng bruha. Tumatago sa bawat sulok ng silid. Nakaupo siya sa isang silya na tila isang trono habang ang suot niyang damit ay kumikinang sa ilaw.

Ang mga anak niya, si Carla na isang nurse sa Maynila. Si Ben na guro naman sa public school at si Tony na isang engineer na naka-base sa Batangas City ay nakatayo sa tabi niya. Bawat isa ay may ngiting puno ng pagmamalaki at kaunting pang-uuyam. Kaya nga po Rita. Aba, buti pa si Carla nakapagpatayo na ng sariling bahay. Si Ben may sariling sasakyan na.

Si Tony may lupa na sa probinsya. Dagdag pa ng isa pang pinsan, si Tio Nestor na may malaking tiyan at laging nakasuot ng mamahaling polo. Ang mga mata niya ay lumibot sa amin ni tatay. Tila naghahanap ng anumang bakas ng pag-unlad na hindi niya mahahanap. Si tatay Jojo ay nakayuko. Nagpapanggap na abala sa pagpulot ng kalat sa sahig.

Ramdam ko ang pamumulan ng kanyang tahinga. Ang bigat ng bawat salita na bumabato sa amin. Ako naman pinipilit na hindi sila tingnan. Ngunit ang bawat tingin nila ay parang mainit na carbon na dumadampi sa aking balat. Ang amoy ng inihaw na baboy at pansit na nagkalat sa hangin ay tila. Nawala ang gana ko. Si Marcos.

Kailan kaya siya makakapagtapos sa kolehiyo? O baka naman magmamaneho na rin ng tricycle. Baka naman magmana pa sa tatay niya. Tawa ni Aling Porita. Ang boses niya ay nagpapaikot-ikot sa buong bahay. Ang mga anak niya ay sumabay pa sa tawa. Ang tunog nito ay parang mga dinidor na kumakalansing sa pinggan. Matalim at walang pakundangan.

Wala namang masama sa pagmamaneho ng tricycle purita. Mahinang sambit ang tatay ko. Ang boses niya ay halos hindi marinig. Ngunit ang bawat salita niya ay tila patak ng ulan sa tuyong lupa. Walang epekto sa kanilang matitigas na puso. Wala naman, Jojo pero syempre iba pa rin ang may pinag-aralan. Ang may titulo.

Hindi ba Tony? Sagot ni Aling Porita tumingin sa kanyang anak na engineer. Syempre naman, Nay. Sagot ni Tony. Ang kanyang boses ay mayabang at mapagmataas. Ang tingin niya sa akin ay parang tinitingnan niya ang isang lumang sapatos. Iba ang may alam, iba ang may pinag-aralan. Hindi lang basta sa kalsada nagkakalat.

Napakuyom ang aking mga kamao. Gusto kong sumagot. Gusto kong ipagtanggol si tatay. Ngunit ang mga salita ay tila nakabara sa aking lalamunan. Ang init ng Batangas ay tila lalong dumuble sa loob ng bahay at ang bawat patak ng pawis sa aking noo ay tila luha ng kahihiyan. Sa loob ng maraming taon, ito ang naging tugtog ng aming buhay.

Bawat pagtitipon, bawat pagkakataon, laging may panlalait, laging may paghahambing. Ngunit si tatay hindi siya sumuko. Siya ang aking inspirasyon, ang aking sandigan. “Huwag kang mag-alala, anak.” bulong niya sa akin isang gabi habang nakaupo kami sa labas ng aming bahay. Pinapanood ang pagkutitap ng mga bituwin. Ang hangin ni sariwa dala ang amoy ng bagong aning palay.

Darating ang araw ipapakita mo sa kanila kung sino ka. Hindi tayo habang buhay ganito. Naniwala ako sa kanya. Nagtapos ako ng high school, may karangalan pa nga ako. Ang diploma ko ay nakasabi sa dingding ng aming bahay, isang patunay ng aming pagsisikap. Ngunit ang kagalakan ay panandalian lamang. Isang araw, habang nagmamaneho si tatay, bigla siyang inatake.

Bumagsak siya sa manubela. Buti na lang ay walang nakabangga. Dali-dali namin siyang isinugod sa ospital. Ang bawat minuto ay tila oras. Ang bawat santimo ay tila ginto. Kailangan niya ng operasyon. Sabi ng doktor ang boses niya ay malalim. Tila humuhukay sa aking puso. At gamot, maraming gamot. Ang halaga ay parang pader na bumagsak sa amin.

Humingi kami ng tulong sa mga kamag-anak. Lumapit ako kay Aling Porita. Ang bawat takbang ko ay tila pagpasan sa isang mabigat na cru. Ang amoy ng ospital ay mabigat. pinaghalo-halong gamot at disinfectants. Aling po Rita, kailangan po ng tulong po ni tatay. Sabi ko, ang boses ko ay halos pabulong.

Ang kamay ko ay nanginginig habang hawak ang isang papel na naglalaman ng bil ng ospital. Tiningnan niya ako mula ulo hanggang paa. Tila tinitimbang ang aking halaga. “Naku Marcos, wala rin kaming pera. Ang dami rin naming pinagkakagastusan. Alam mo na ang mga anak ko may sarili ng pamilya. Hindi naman kami mayaman. Ang boses niya ay matigas, walang bakas ng awa.

Ang suot niyang damit ay kumikinang pa rin. Tila nagpapahiwatig ng yaman na hindi niya nais ibahagi. Pero tita Purita, buhay po ni tatay ang nakasalalay. Pakiusap ko. Halos lumod na nga ako sa harapan niya. Ang sakit sa aking dibdib halos hindi ko na makayanan. Ay Marcos eh ano ngayon? Hindi naman namin kasalanan na nagkasakit ang tatay mo tsaka hindi naman kasi nag-ipon.

Puro lang sa pagmamaneho ng tricycle. Sagot niya sabay talikod. Ang bawat hakbang niya ay tila nagpapahiwatig ng pagtatapos ng aming pag-asa. Ang mga salita niya ay parang libo-libong karayom na tumusok sa aking puso. Walang tulong, walang awa. Ang tanging natanggap namin ay panlalait. at pagtalikod. Dahil sa sakit ni tatay, hindi na ako nakapag-aral ng kolehiyo.

Ang aming ipon ay naubos sa gamot at ospital. Kailangan kong magtrabaho at ang tanging pwedeng pagkakitaan ko ay ang pagmamaneho ng tricycle ni tatay. Ang amoy ng tambutsoy hindi na lang pabango ng kabataan kundi pabango na rin ang responsibilidad at pagsubok. Oh si Marcos nagmamaneho na rin ang tricycle. Sabi ko na nga ba eh.

Tawa ni Aling Porita. Nakita niya ako sa kalsada habang nakasakay siya sa mamamahaling sasakyan ng kanyang anak. Ang boses niya ay umaling ngaw sa kalsada kasama ang tunog ng busina ng mga sasakyan. Hindi na nakatapos ng kolehiyo. Hay naku, sayang naman. Sana nag-abogado na lang siya. Sana nag-abogado ka na lang, Marcos.

para may ipaglaban ka sa buhay. Ang mga salita niya ay bumalik sa akin tila alingawngaw. Ngunit sa pagkakataong yon hindi na ako nagpuyos ng galit. Sa halip, isang matinding determinasyon na ang sumiklab sa aking puso. Hindi ako papayag ng aming kahirapan, ang aming wakas ng aming kwento. Araw-araw, nagmamaneho ako ng tricycle mula umaga hanggang sa gabi na.

Hindi talaga ako sumuko. Bawat pasahero, bawat sentimo iniipon ko talaga. Nagsimula akong magbasa ng mga libro tungkol sa negosyo, sa pag-iipon, sa pagpapalago ng pera. Sa gabi habang mayimbig na natutulog si tatay, ako ay gising. Nag-aaral ako. Nagpaplano. Ang amoy ng pawis at alikabok ay lagi kong kasama. Ngunit ang amoy ng bagong kaalaman ay mas matindi.

Marcos, hindi ka ba napapagod? Tanong ni tatay isang gabi habang nakita niya akong nagbabasa ng makakapal na libro. Ang boses niya ay mahina ngunit puno ng pag-aalala. Ang katawan kasi ni tatay ay payat pero ‘yung mga mata niya ay puno ng pagmamahal. “Hindi po, tay.” Sagot ko at ngumiti ako sa kanya. Para po sa atin tay para hindi na po tayo babalik sa dating gawi.

Nagsimula ako sa maliit na pagtitinda ng gulay na galing sa kalapit na bukid. Sa umaga, nagmamaneho ako ng tricycle at sa hapon naman, naglalako ako ng gulay. Sa gabi, nag-aaral ako. Ang bawat kagat ng hangin sa aking pisngi. Ang bawat patak ng pawis sa aking noo, nagbibigay talaga ng lakas sa akin ‘yun. Magkano ang talong mo Marcos? Tanong ng isang kapitbahay.

Ang boses niya ay puno ng paghanga. Php20 ang isang kilo po aling Corason. Sagot ko ngumiti at ang bawat benta ay puno ng tagumpay. Mula sa gulay, lumawak ang aking negosyo. Nagsimula ako magbenta ng prutas. Pagkatapos ay mga isda. Nagsimula ako mag-ipon para sa isang maliit na pwesto sa palengke. Ang amoy ng sariwang isda, gulay at prutas ay humalo sa amoy ng tambutso na tricycle ko.

Isang kakaibang pinaghalong amoy ng pagpur sige. Marcos, may pwesto ka na sa palengke? Tanong ni Tio Nestor. Nakita niya ako isang araw habang nagbababa ng paninda. Ang boses niya ay may bahid ng pagtataka. Ang kanyang tiyan ay mas malaki na ngunit ang kanyang iti ay tila ng liliit. Opo, tiyo. Sagot ko. Hindi pinansin ang kanyang pagtataka.

Mas malaki po kasi ang kita ko doon. Hindi nagtagal. Nakabili ako ng sarili kong sasakyan. Isang maliit na pickup truck para sa negosyo ko para may malagyan ako ng mga paninda. Pagkatapos nagpatayo rin ako ng sarili kong tindahan. Ang bawat takbang ay maingat talagang pinag-iisipan ko ang mga desisyon kong gagawin. Ang mga salita ng panlalaitay hindi ko na talaga pinansin.

Sa hali pa ginawa kong gasolina sa aking pagpupursigue. Ang tunog ng makina ng pickup truck ay mas matamis kaysa sa tunog ng tricycle. Isang tunog ng pag-unlad. Ang aming buhay ni tatay. Unti-unti ng bumuti. Nakapagpatayo kami ng mas magandang bahay. Hindi kalayuan sa mga bahay ng mga kamag-anak namin. Isang bahay na gawa sa matibay na semento at bakal. May malawak na bakuran na hardin.

Ang amoy ng sariwang pintura at bagong kahoy ay nagbigay ng bagong pag-asa. Isang araw habang nagdidilig ako ng halaman sa aming hardin nakita ko si Aling Purita na dumaan. Ang mga mata niya ay ang laki tila nakakita ng multo. Ang boses niya ay halos hindi marinig. Marcos, bahay niyo ‘to? Tanong niya. Ang boses niya nanginginig.

Hindi na ang dating matigas at mapagmataas na tono. Ang suot niyang damit ay kupas na tila sumasabay sa kanyang paglaho. Opo, Aling Porita. Sagot ko at ngumiti ako. Ang amoy ng sariwang bulaklak sa hardinay nagpagaan sa aking puso. Dito na po kami nakatira ngayon. Ang mga anak niya na dati mayayabang ay tila ng liit sa aking harapan.

Si Carla ang nurse ay may malalim na eyebags. Si Ben ang guro ay mukhang pagod. Si Tony ang engineer ay nakayuko. Ang kanilang mgaangiti ay nawala. Napalitan ng pagkabigla at inggit. Hindi ko akalain. Bulong ni Aling Purita. Ang boses niya ay parang hangin na nagdadala ng dahon na aabot kayo sa ganito. Salamat po sa inyo. Sabi ko.

Ang boses ko ay kalmado. Walang halong pagmamayabang. Kayo po ang naging inspirasyon ko. Ang bawat salita niyo po sa akin naging dahilan para mas lalo po akong magpursigue. Ang kanyang mga mukha ay namula. Naglakad siya papalayo. Ang bawat hakbang niya ay mabigat tila pinapasa ng bigat ng kanyang mga salita.

Ang kanyang pag-alis ay hindi na ang dating mayabang na pagtalikod kundi isang pag-alis na puno ng pagsisisi. Ng gabing yon habang nakaupo kami ni tatay sa veranda ng aming bagong bahay, pinapanood ang paglubog ng araw. Naramdaman ko ang kapayapaan. Ang amoy ng sariwa ay nagpapakalma sa kaluluwa ko. Margos. Anak, sabi ni tatay, ang boses niya ay malambing.

Ang mga kamay niya ay magaspang pa rin. Ngunit ang mga mata niya ay puno ng luha ng kagalakan. Salamat dahil sa’yo. Nakita ko ang araw na ‘to. Tay, ito po ay dahil sa inyo. Sagot ko. Hinawakan ko ang kamay niya. Kung hindi po dahil sa pagmamahal at tiyaga niyo, hindi po ako magiging ganito. Ang mga ala-ala ng panala ng kahirapan ng pagtalikod ay bumalik.

Ngunit sa pagkakataong ito, hindi na ito nagdulot ng sakit. Sa halip, naging paalala ito ng aming pinagdaanan at ng aming tagumpay. “Hindi ko akalain na darating ang araw na ‘to.” bulong ni tatay. Ang ngiti niya ay kasing liwanag ng paglubog ng araw. “Hindi po tayo susuko, Tay, kahit ano pong mangyari.” Sabi ko.

Sa mga sumunod na taon, lumago pa ang aking negosyo. Naging isa akong kilalang negosyante sa lugar namin. Nakapagbigay ako ng trabaho sa mga kapwa ko, Batangenyo. Ngunit sa kabila ng lahat ng tagumpay, hindi ko nakalimutan ang aming pinagmulan. Ang tricycle ni Tatay Jojo ay nakatago pa rin sa aming garahe.

Isang paalala ng aming simula. Isang araw habang naglalakad ako sa palengke, nakita ko si Aling Purita. Matanda na siya at ang kanyang mga kasuotan ay simple na lamang. Ang dating mayabang na tindig ay nawala. Napalitan ng pagod at pagkabigo. Marcos tawag niya. Ang boses niya ay mahina. Halos hindi marinig sa ingay ng palengke.

Ang amoy ng sariwang gulay at isda ay pumuno sa paligid. Lumingon ako. Aling Purita Marcos. Baka pwedeng makautang ng mga paninda mo. Hindi na kasi ako pinapadalhan ng pera ng mga anak ko. Iniwan na nila ako. Gusto ko siyang hamakin. Gusto ko siyang pagtawanan. Pero hindi ako katulad nila. Pinili kong patawarin si Aling Purita kaya binigyan ko na lang siya ng pagkain at inumin.

Binigyan ko rin siya ng sapat na pera para makapagsimula ulit sa kanyang buhay. Patawad, Marcos. Maraming salamat sa tulong mo sa akin. Ngumiti lamang ako at pinalampas na lamang ang lahat. Masaya na ako sa buhay ko. Hindi din matutuwa si tatay kung manghamak ako ng ibang tao.

Simula noon ay mas gumanda pa ang buhay namin. Mas malayo na sa dati. Masarap ang mamuhay nang may natutulungan at walang taong natatapakan. Ito ang istorya ng isang lalaki na hinamak at pinagtawanan na ngayon ay isang matagumpay na negosyante kasama ang kanyang ama sa hirap at ginhawa na ngayon ay may asawa at tatlong mga anak na.

Ikaw, ano ang natutunan mo sa istorya ko? Mak-comment naman sa baba kung ano ang iyong natutunan. At hanggang dito na lamang po nagtatapos ang istorya. At sana po ay nagustuhan niyo ‘to. Please like, share and subscribe and click the notification bell para palagi po kayong updated sa mga bago kong istorya.

Muli ay maraming salamat po at God bless us all.