Matandang May Sako, Ipinahayag na Siya ang May-ari ng Bangko—Nagtawanan Sila Hanggang sa Magsisi

Ang Bangko ng Pag-asa at Tagumpay (BPT) ay isang tore ng bakal at salamin na nagniningning sa ilalim ng sikat ng araw sa puso ng Makati. Simbolo ito ng yaman, kapangyarihan, at mga pangarap na natupad. Sa loob, ang sahig na gawa sa marmol ay kasingkinis ng salamin, ang hangin ay amoy mamahaling pabango, at ang mga empleyado ay gumagalaw nang may kumpiyansa at awtoridad. Ito ay isang mundo para sa mga matagumpay, o sa mga nagnanais maging matagumpay.

Sa mundong ito pumasok si Mang Lando.

Siya ay isang matandang lalaki na marahil ay nasa edad na pitumpu. Ang kanyang buhok ay kulay-pilak na, ang kanyang mukha ay isang mapa ng mga kunot na iginuhit ng panahon at hirap. Suot niya ay isang lumang polo shirt na kupas na ang kulay, pantalong may ilang tagpi, at isang pares ng sirang tsinelas. Sa kanyang balikat, pasan niya ang isang maruming sako na puno ng mga basyong plastik na bote at lata, na lumilikha ng kalansing sa bawat hakbang niya.

Pagpasok pa lang niya sa umiikot na pintuan ng salamin, lahat ng mata ay napunta sa kanya. Ang guwardiyang si Rody, na mayabang na nakatayo malapit sa pinto, ay agad siyang hinarang.

“Teka, ‘tay! Saan po ang punta natin?” tanong ni Rody, ang tono niya ay may halong inis at pagmamaliit. “Bawal po mamalimos dito sa loob.”

Kalmadong tumingin si Mang Lando sa guwardiya. Ang kanyang mga mata, bagama’t napapalibutan ng mga kulubot, ay may taglay na kakaibang talas at lalim. “Hindi ako mamalimos, iho. Nais ko lang sanang makausap ang inyong manager.”

Napahalakhak si Rody. “Ang manager? At bakit naman kayo hahanapin ng manager? May idedeposit ho ba kayo?” sabi niya, habang sinisipat ang sako na dala ni Mang Lando. “Baka barya-barya lang ‘yan. Doon na lang po kayo sa labas maghintay.”

“Mahalaga ang sadya ko sa kanya. Pakisabi lang na may naghahanap sa kanya,” mahinahong tugon ni Mang Lando, hindi natitinag sa pang-iinsulto ng guwardiya.

Dahil sa pagmamatigas ng matanda, lalong uminit ang ulo ni Rody. “Ano ba, ‘tay! Ang kulit niyo! Umalis na kayo kung ayaw niyong magkaproblema pa!”

Ang komosyon ay nakaagaw ng pansin ng mga tao sa loob. Ang mga kliyenteng nakapila ay nagbubulungan. Ang mga teller ay nagtitinginan at nagngingisihan. Para sa kanila, si Mang Lando ay isang dumi na pumasok sa kanilang malinis na mundo.

Sa gitna ng lahat ng ito, isang batang babae na nagwawalis sa gilid ang nakamasid. Siya si Celia, ang janitress ng bangko. Sa kanyang puso, nakaramdam siya ng awa para sa matanda. Nakikita niya sa mga mata nito hindi ang pagiging palaboy, kundi ang pagod at marahil, isang malalim na kalungkutan.

Habang patuloy na pinagtutulakan ng guwardiya si Mang Lando, lumabas mula sa kanyang opisina ang branch manager, si Mr. Arthur Alcaraz. Si Mr. Alcaraz ay isang lalaking nasa kalagitnaan ng edad, laging pormal sa kanyang mamahaling suit, at may ere ng pagiging mas mataas kaysa sa lahat.

“Anong kaguluhan ito, Rody?” tanong niya sa malakas na boses.

“Sir, itong matanda po, ang kulit. Ayaw umalis. Hinahanap daw po kayo,” sagot ni Rody, na tila naghahanap ng kakampi.

Tiningnan ni Mr. Alcaraz si Mang Lando mula ulo hanggang paa, na may pandidiri sa kanyang mukha. “At ano naman ang kailangan mo sa akin, lolo? Mag-a-apply ka ba ng loan? Sa itsura mong ‘yan, baka kahit pambayad ng application fee ay wala ka.”

Ang ilang empleyado ay nagtawanan nang mahina.

Hindi pa rin nagbago ang ekspresyon ni Mang Lando. “Gusto ko lang sanang tingnan kung maayos ba ang pagpapatakbo ninyo sa lugar na ito,” sagot niya.

Lalong lumakas ang tawanan. Si Marissa, ang head teller na kilala sa pagiging tsismosa at mapagmataas, ay hindi na napigilan ang sarili. “Narinig niyo ‘yun? Baka daw siya ang secret evaluator ng bangko! Lolo, baka naliligaw lang po kayo. Ang mental hospital po ay sa kabilang kalsada.”

Ang mga salita ni Marissa ay tila mga punyal, ngunit tinanggap lamang ito ni Mang Lando nang may katahimikan. Sa puntong ito, hindi na nakatiis si Celia. Dahan-dahan siyang lumapit, may dalang isang basong papel ng tubig mula sa dispenser.

“Tay, heto po, tubig,” alok niya sa mahinang boses, iniiwasan ang masamang tingin ng kanyang mga kasamahan. “Mukhang pagod na po kayo sa paglalakad.”

Kinuha ni Mang Lando ang baso. Tiningnan niya si Celia, at sa unang pagkakataon, isang bahagyang ngiti ang sumilay sa kanyang mga labi. Isang ngiting puno ng pasasalamat. “Salamat, ineng. May mga tao pa rin palang may mabuting puso dito.”

Ang simpleng kabaitang ito ay tila langis na ibinuhos sa nag-aapoy na galit ni Mr. Alcaraz. “Ano ba naman ‘yan, Celia! Huwag mo ngang kinakausap ‘yan! At ikaw, lolo, pasensya ko’y nauubos na! Umalis ka na, kundi tatawag ako ng pulis!”

Huminga nang malalim si Mang Lando. Ibinaba niya ang baso ng tubig at ang kanyang sako. Tumingin siya nang diretso sa mga mata ni Mr. Alcaraz, at sa buong bangko. Ang kanyang boses, nang siya ay magsalita, ay hindi na mahina. Ito ay puno ng awtoridad at bigat.

“Hindi mo kailangang tumawag ng pulis,” wika niya. “Dahil walang pulis na maglalakas-loob na paalisin ang isang tao mula sa sarili niyang pag-aari.”

Itinaas ni Mr. Alcaraz ang kanyang kilay. “Anong pinagsasabi mo?”

Tumingin si Mang Lando sa paligid, sa bawat empleyado, sa bawat kliyente na nakatingin sa kanya. At pagkatapos, binitawan niya ang mga salitang magpapayanig sa kanilang lahat.

“Ako ang nagmamay-ari ng bangkong ito. Ako si Orlando De Guzman.”

Isang segundo ng katahimikan.

At pagkatapos, isang malakas na hagikhikan ang pumuno sa buong gusali. Si Mr. Alcaraz ay napahawak sa kanyang tiyan sa kakatawa. Si Rody ay napapapalakpak. Si Marissa ay halos maiyak na sa tawa. Maging ang mga kliyente ay hindi napigilang ngumisi at umiling.

“Orlando De Guzman? Ang maalamat na si O.D.G.? Ang taong nagsimula sa wala at nagtayo ng imperyong ito?” nanginginig sa tawang sabi ni Mr. Alcaraz. “Lolo, magaling kang magpatawa! Kung si Mr. De Guzman ka, ako na siguro ang Presidente ng Pilipinas! Sige na, tapos na ang palabas. Umalis ka na!”

Ngunit hindi gumalaw si Mang Lando. Nanatili siyang nakatayo sa gitna ng tawanan, ang kanyang mukha ay seryoso, na tila isang hukom na pinapanood ang mga nagkasala.

Sakto sa sandaling iyon, isang itim at makintab na sasakyan ang huminto sa tapat ng bangko. Mula rito ay bumaba ang isang lalaking naka-amerikana, si Mr. Jimenez, ang Vice President for Operations ng buong BPT Corporation. Nagmamadali siyang pumasok, tila may mahalagang hinahanap.

Pagpasok niya, nakita niya ang eksena: ang mga empleyadong nagtatawanan, ang manager na namumula sa kakatawa, at ang isang matandang lalaki na may sako sa gitna ng lahat.

Nang makita ni Mr. Jimenez ang matanda, nanlaki ang kanyang mga mata sa gulat at pag-aalala. Ang kanyang propesyonal na anyo ay biglang naglaho at napalitan ng matinding paggalang.

“Sir Orlando!” sigaw niya, na nagpatigil sa lahat ng halakhakan.

Naglakad siya nang mabilis, nilampasan si Mr. Alcaraz, at lumapit kay Mang Lando. Yumuko siya nang bahagya. “Sir! Kanina pa po namin kayo hinahanap! Bakit hindi po kayo nagsabi na bibisita kayo? At bakit… bakit po ganyan ang itsura ninyo?”

Ang buong bangko ay natahimik. Ang hangin ay tila naubos. Ang mga ngiti sa mukha nina Mr. Alcaraz, Marissa, at Rody ay naglaho, napalitan ng pagkalito at unti-unting panlalamig.

Tumingin si Mr. Alcaraz kay Mr. Jimenez. “Mr. Jimenez… kilala niyo… kilala niyo siya?”

Humarap si Mr. Jimenez sa kanilang lahat, ang kanyang mukha ay puno ng hindi makapaniwalang galit. “Kung kilala ko siya? Siya lang naman ang dahilan kung bakit tayong lahat ay may trabaho dito! Mga wala kayong galang! Ipinapakilala ko sa inyo, ang nag-iisang tagapagtatag, ang chairman ng board, ang may-ari ng Bangko ng Pag-asa at Tagumpay—Mr. Orlando ‘Lando’ De Guzman!”

Kung ang isang karayom ay nahulog sa sahig na marmol, maririnig ito. Ang katahimikan ay nakabibingi. Ang katotohanan ay sumampal sa kanilang lahat nang mas malakas pa sa anumang sampal. Ang matandang tinaboy nila, hinusgahan, at pinagtawanan ay ang pinakamakapangyarihang tao sa kanilang kumpanya.

Ang mukha ni Mr. Alcaraz ay namutla na parang papel. Si Marissa ay nagsimulang manginig. Si Rody ay tila gustong lamunin ng lupa. Ang pagsisisi ay dumating na parang isang malamig na alon.

Tumingin si Mr. De Guzman, o Mang Lando, sa kanila. Ang kanyang boses ay kalmado pa rin, ngunit ngayon, bawat salita ay may bigat ng isang bundok.

“Isang beses sa isang taon,” simula niya, “ginagawa ko ito. Nagbibihis ako ng ganito at bumibisita sa isa sa aking mga kumpanya nang hindi nagpapakilala. Ginagawa ko ito hindi para magpanggap, kundi para makita ang tunay na kulay ng mga taong nagtatrabaho para sa akin. Para malaman kung ang puso ba ng kumpanyang itinayo ko ay nasa tamang lugar pa.”

Tumingin siya kay Mr. Alcaraz. “Ang isang bangko ay hindi lamang gusali at pera, Mr. Alcaraz. Ito ay tiwala. At ang tiwala ay nagsisimula sa pagtrato sa bawat tao—mayaman man o mahirap—nang may dignidad at respeto. Ngayon, ipinakita mo sa akin na wala kang alam tungkol sa tiwala.”

Tumingin siya kay Marissa at kay Rody. “At kayong dalawa, ang inyong mga dila at pag-uugali ay mas marumi pa sa sakong dala ko.”

Humarap siya kay Mr. Jimenez. “Mr. Jimenez, simula bukas, gusto kong maghanap ka ng bagong branch manager, bagong head teller, at bagong security guard para sa branch na ito. Ang mga kasalukuyang nakaupo ay maaari nang mag-empake ng kanilang mga gamit.”

Walang sinuman ang nangahas na magsalita. Ang kanilang mga mundo ay gumuho sa loob lamang ng ilang minuto.

Pagkatapos, ibinaling ni Mr. De Guzman ang kanyang tingin sa sulok kung saan nanginginig sa takot si Celia. “Ineng,” tawag niya.

Lumapit si Celia, nanginginig ang mga tuhod.

“Huwag kang matakot,” sabi ni Mr. De Guzman, at isang tunay na ngiti ang muling lumitaw. “Sa gitna ng lahat ng panghuhusga, ikaw lang ang nagpakita ng kabutihan. Isang simpleng baso ng tubig, pero para sa akin, iyon ang pinakamahalagang transaksyon na nangyari sa bangkong ito ngayong araw.”

Tumingin siya kay Mr. Jimenez. “Jimenez, itong batang ito. Alamin mo ang kanyang pangalan. Bigyan mo siya ng posisyon sa customer service. Paaralin mo siya. Bigyan mo ng scholarship. Gusto kong makita siyang umasenso. Mga taong tulad niya, na may pusong marunong kumilala sa kapwa, ang nararapat na magpatakbo ng lugar na ito balang araw.”

Naiyak si Celia sa tuwa at pasasalamat. Ang simpleng kabaitan niya ay nagbunga ng isang biyaya na hindi niya kailanman pinangarap.

Bago umalis, dinampot ni Mr. De Guzman ang kanyang sako. Tiningnan niya ito. “Marami ang nagtatanong kung bakit mayaman na ako ay patuloy pa rin akong namumulot ng basura. Ito,” sabi niya habang itinaas ang sako, “ay ang aking paalala. Paalala kung saan ako nanggaling. Nagsimula ako sa wala. Sa pamumulot ng basura ako nakapagtapos ng pag-aaral. Ang sakong ito ang nagpapaalala sa akin na manatiling nakatapak sa lupa. Na ang tunay na yaman ay hindi ang dami ng pera sa bangko, kundi ang karakter na hindi kayang bilhin ng kahit anong halaga.”

At sa mga salitang iyon, si Mr. Orlando “Lando” De Guzman, kasama ang kanyang Vice President, ay lumabas ng bangko, iniwan ang mga taong nagsisisi, isang dalagang puno ng pag-asa, at isang aral na hinding-hindi malilimutan ng sinumang nakasaksi: Huwag na huwag mong husgahan ang isang libro base sa kanyang pabalat, dahil baka ang taong minamaliit mo ngayon ang siyang may-akda ng kwento ng iyong buhay.