Sa Barangay San Dulog, matagal nang may bulong-bulungan na ang bahay ni Mang Tracio ay may “masamang anino.” Labinlimang taon na ang nakalipas nang mamatay ang unang asawa niya—si Aling Herminia—eksaktong araw ng death anniversary ng biyenan niya. Sa huling sandali bago siya huminga, tumingala siya sa kisame at paos na sinabi:

“I… was harmed… the dining table…”

Walang nakaunawa sa sinabi niya. Hanggang sa nakalimutan na ng lahat.

---

Ngayon: Death Anniversary Year 15

Nagtipon-tipon ang magkakamag-anak. Nasa ibabaw ng isang lumang mesa na gawa sa narra ang mga handa—isang mesa na sanay nang gamitin ng buong pamilya.

Masaya ang pagkain. Tawanan. Kuwentuhan.

Ngunit pagsapit ng hatinggabi, biglang nagkagulo.

Ang pangalawang anak—si Tayo—ay nagsimulang magsuka nang walang tigil, nangisay, at pagkatapos ay nalagutan ng hininga.

Kinabukasan, ang hipag ni Mang Tracio—si Ate Leni—ay pumanaw din, na may parehong sintomas.

Nanginig ang buong pamilya.

“Food poisoning ba?”
“O baka bumalik si Aling Herminia?”
May mga nagbubulong:
“Traydor na kamatayan… baka trangkaso ng kaluluwa…”

Ang pinaka-kakaiba:
Parehong malalakas at walang sakit ang dalawang biktima.
Walang allergy, walang maintenance medicine.

Ngunit may isang kapansin-pansing pagkakatulad—

Pareho silang nakaupo sa parehong pwesto… katabi ng kaldero ng kanin.

Tumawag agad si Mang Tracio ng mga awtoridad.

Sinuri ng pulisya ang pagkain:

Manok: normal

Sinigang na baboy: walang lason

Gulay: malinis

Hanggang sa sinuri nila ang mesa.

Isang pulis ang kumatok nang mahina sa kahoy sa ilalim mismo ng puwesto kung saan nakalagay ang kaldero ng kanin.

May tunog na…

“hungkag.”

Napatigil ang lahat.

Nang balikta rin ang mesa at tanggalin ang isang lumang piraso ng kahoy, tumambad sa kanila ang isang lihim na sisidlan na nakatago sa ilalim mismo ng kaldero…

Nang mabuksan ang lumang piraso ng kahoy, sumingaw ang amoy na parang pinaghalong lumang lupa at langis. Sa loob ng maliit na sisidlan, may nakabalot na lumang tela. Marahan itong binuklat ng isang pulis—maingat, halos ayaw hawakan na para bang may masamang enerhiya na nakakapit dito.

At doon, nakita nila ang isang munting garapon na may tuyong pulbos, halos kulay abo, parang abo ng insenso. Kasama nito ay isang nakalumang piraso ng papel na may sulat sa lumang Filipino:

“Ang uupo sa harap ng apoy ay siya ring tatanggap ng sumpang iniwan.”

Nanginig ang ilang kamag-anak. Agad na umalingawngaw ang pangalan ni Aling Herminia.

— “Diyos ko… hindi kaya ito ang sinasabi niya bago siya namatay?” bulong ng isa.

Tinignan ng hepe ng pulisya ang garapon.

— “Baka pulbos na gamot? O lason? Dadalhin natin sa lab, pero…”

Hindi na niya tinapos ang pangungusap nang biglang may umungol mula sa labas ng bahay. Si Mang Tracio pala iyon, nakaupo sa bangkito, hawak ang ulo, pawis na pawis.

— “Lahat ng ito… muling bumabalik.”

Nang makitang tila hindi na maitago ni Mang Tracio ang bigat ng dibdib, lumapit ang mga pulis at ang mga kamag-anak.

— “Mang Tracio,” sabi ng hepe, “may kailangan po kayong ikwento.”

Dahan-dahang tumingin si Mang Tracio sa kanila.

— “Labinlimang taon na ang nakalipas… pero ang araw na iyon, hindi ko makalimutan.”

Umupo silang lahat sa paligid. Ang lamig ng hangin ay para bang may kasamang aninong gumagapang.

— “No’ng araw ng death anniversary ng tatay ko, nag-away kami ni Herminia,” panimula niya. “Matagal na siyang may hinala na may taong nagpaplano ng masama sa pamilya namin. May sinasabi siyang ‘may nilalagay sa mesa.’ Hindi ko pinaniwalaan.”

Huminto siya, huminga nang malalim.

— “Hanggang kinagabihan… nagsuka siya, nanghina, at bago itinuon ang tingin sa kisame, paulit-ulit niyang sabi: ‘mesa… mesa… mesa…’”

— “At hindi niyo sinabi noon?” tanong ng hepe.

— “Sino ba maniniwala sa akin? Ang akala ko… namatay siya sa atake sa puso.”

Tahimik ang paligid. Tila lumalamig ang gabi habang sinusundan nila ang bawat salita ni Mang Tracio.

— “Pero ngayon… dalawang buhay ang nawala sa parehong paraan. At parehong nakaupo sa tapat ng kaldero…”

Parang ipinako sa ere ang katahimikan.

Sinimulan ng mga pulis ang mas malalim na imbestigasyon sa lumang mesa. Tinanggal nila ang iba pang bahagi ng kahoy—at doon nila nakita na ang ilalim ng mesa ay hindi simpleng tabla.

Ito ay binubuo ng tatlong palapag ng patagong kompartimento. Sa unang butas—ang garapon at sulat. Sa pangalawa—may nakita silang isang lumang kahon na may ukit ng sigilong tila tatak ng isang sinaunang pamilya.

Nang buksan, naroon ang:

isang lumang rosaryo na may basag na krus

isang supot ng tuyong halaman

at isang makinang na metal na bilog, mukha itong barya pero may nakaukit na “Huwag iwasto ang sumpa.”

Napakunot-noo ang forensic expert.

— “Ito pa lang, sapat na para sabihing hindi ito ordinaryong gamit sa bahay.”

Napatingin ang lahat kay Mang Tracio, na biglang namutla.

— “Iyan… iyan ang ayokong maalala.”

Nagpasiya ang pulis na gawin ang imbestigasyon sa kabilang araw. Pero hindi iyon nagustuhan ng mga matatanda sa angkan.

Lumapit ang matandang kapatid ni Mang Tracio, si Tanda Modesto, at mahina ngunit mariin ang boses:

— “May kasaysayan ang mesa na ‘yan.”

Lahat ay napatingin.

— “Panahon pa ng lolo natin. Ginamit ‘yan bilang mesa sa ritwal pamproteksyon ng pamilya. Hindi basta kahoy lang ‘yan… Narra mula sa puno sa lumang libingan.”

— “Ano pong ritwal?” tanong ng hepe.

— “Sumpa… proteksyon… tawagin mo na kung ano. Basta noon, may gumagambala sa pamilya. At may sinakripisyo para tumigil ‘yon.”

Lalong nanlamig ang mga naroon.

— “Sino ang sinakripisyo?” tanong ng forensic officer.

Tahimik si Modesto.

Hanggang sa dahan-dahan siyang tumingin kay Mang Tracio.

— “Ang totoo… ang unang asawa ni Tracio—si Herminia—ay hindi lamang basta namatay.”

Nag-uluhan ang lahat.

— “Ano’ng ibig n’yo pong sabihin?”

— “Alam niya ang sekreto ng mesa. Alam niyang hindi dapat galawin ang kompartimento. At nang makita niyang may kakaibang ginagawa ang isang tao…”

Huminto si Modesto.

Parang may humigop ng hangin sa paligid.

— “…may nag-isip na siya ang magtataksil.”

Muntik mabitawan ni Mang Tracio ang hawak niyang baso.

— “Tama na, Kuya.”

Pero lalo lang lumalim ang tensyon.

Kinabukasan, bumalik ang mga pulis dala ang resulta: may bakas ng lason sa pulbos, isang uri ng lason mula sa lumang halamang ginagamit sa tribal rituals sa Mindanao. Lason na kumikilos kapag na-initan — gaya ng kalderong mainit.

— “Planado ang lahat,” sabi ng pulis.

Habang abala ang lahat, lumapit si Ate Miriam, pinsan ni Mang Tracio, hawak ang isang lumang baul.

— “Nakita ko ito sa kwarto ni Herminia bago siya namatay.”

Sa loob ng baul ay:

ilang pahina ng diyaryo

sulat kamay ni Herminia

at isang lumang larawan ng isang lalaki na may hawak na patalim at nakatayo sa tabi ng mesa.

Tinignan ito ng mga pulis.

— “Sino ang taong ito?”

Hindi sumagot si Tracio.

Si Tanda Modesto ang nagsalita.

— “Kapatid namin. Si Damaso. Nawala siya pagkatapos ng ritwal 40 taon na ang nakalipas.”

Napatingin ang lahat.

— “Nawala? O… pinatigil?” tanong ng pulis.

— “…Hindi ko na alam.”

Pero sa sulat ni Herminia, malinaw ang nakasulat:

“Ang mesa ay hindi proteksyon. Isa itong patibong. Ang sumpa ay hindi para sa mga kaaway—kundi para sa pamilya mismo.”

Simula nang araw na iyon, nagbago ang takbo ng bahay. Parang may kung anong aninong nagmamasid. Tuwing gabi, may maririnig na tunog ng mga yabag sa paligid ng mesa—kahit walang tao. May ilan na nagsabing may nakikitang lalaking naka-itim na nakatayo sa tabi nito.

Kinabahan ang mga pulis at iminungkahing ilipat ang mesa sa presinto para suriin. Pero tumutol ang mga matatanda:

— “Hindi pwedeng ilabas ang mesa! Lalong lalala!”

Ngunit hindi nakinig ang hepe. Ipinwersa nilang ilabas ito.

At doon nagsimula ang tunay na kaguluhan.

Pagdating sa presinto, habang nagkakabit ng camera, napansin ng forensic expert na umiinit ang gitna ng mesa—kahit wala namang apoy.

Tila may kumakalat na marka sa kahoy… parang sunog na gumagapang na para bang sinusulat ang isang simbolo mula sa loob papalabas.

At nang isalang ito sa UV light, lumitaw ang mga salita:

“Ang unang niligtas ay ang unang babawian.”

Nagkatinginan ang mga pulis.

Sabay nag-ring ang telepono ng hepe.

Pag-angat niya, narinig ang boses ni Mang Tracio—humahagulgol:

— “May nakita kaming lalaki sa bahay! Tumatayo sa tabi ng mesa! Parang si Damaso!”

Nalaglag sa sahig ang telepono.

Agad nagtungo ang pulisya sa bahay. Nagkakagulo ang mga tao sa loob. Si Aling Miriam, nanginginig, sinabing:

— “May lalaki sa kusina! Hindi namin makita ang mukha!”

Pumasok ang pulis. At sa dulo ng pasilyo, sa malabong ilaw, may nakatayong lalaki—matangkad, nakaitim, nakahawak sa lumang rosaryo.

Hindi gumagalaw.

Dahan-dahang itinaas ng hepe ang flashlight.

At nang tumama ang liwanag sa mukha, naglaho ang lalaki na parang usok.

Naiwan ang rosaryo sa sahig.

Rosaryong kapareho ng nakita nila sa kompartimento.

Habang nagkakagulo sa bahay, kasama ng isang forensic officer ang hepe, nagsuri sila sa kaldero at sa mesa.

At doon nila nakita ang hindi inaasahan:

May manipis na layer ng pulbos sa ilalim ng mesa, na didikit sa kaldero kapag iniinit.

Ibig sabihin—

Hindi aksidente ang lahat.

May taong nagdodosis ng lason sa mesa paminsan-minsan, at ang namamatay ay ang mga nauupo sa tamang posisyon.

Hindi ito gawa ng multo.

Hindi ito sumpa ng mesa.

---

Ito ay taong buhay na gumagawa ng lahat.

At higit sa lahat—

Alam niya ang sikreto ng mesa.

Alam niya kung paano ito gumagana.

At alam niya kung sino ang tatamaan.

Sinimulang isa-isahin ng hepe ang mga posibleng suspek:

Tanda Modesto? Matanda na at hirap gumalaw.

Ate Miriam? Laging nasa bahay pero walang access sa mesa.

Mga pinsan? Wala sa okasyon dati.

Si Tracio? Pero siya mismo ang humingi ng imbestigasyon.

Hanggang napansin ng hepe ang isang bagay:

Ang pulbos sa mesa ay sariwa. Hindi posibleng gawa ng isang taong wala sa bahay sa huling tatlong araw.

Iisa lang ang may oportunidad…

Si Leni — ang ikalawang biktima.

Pero paano siya magiging salarin kung siya mismo’y namatay?

Ang forensic officer ang nagbigay ng sagot:

— “Tingin ko… hindi si Leni ang naglagay ng lason. Pero may iniwang bakas na may ibang taong kasama niya bago siya kumain.”

Lumawak ang mga mata ni Tracio.

— “Sino?”

Dahan-dahang tumingin ang officer sa isang direksyon.

At sabay nagmulat ang lahat.

Sa pintuan, nakatayo si Tayo—ang unang namatay.

Pero… hindi iyon si Tayo.

Ito’y video recording mula sa CCTV ng kapitbahay.

Sa video:

May taong lumapit sa mesa bago ang hapunan.

May suot na jacket.

Nakayuko ang ulo.

Pero nang itaas ang mukha—

Lahat ay napatayo.

Sapakat ang nasa video ay…

Si Damaso.

Ang kapatid na matagal nang “nawala,” inaakalang patay na.

Nang masusing pag-aralan, nakita nilang ang video ay hindi gawa-gawa. Totoo ang oras, totoong ilaw, totoong anino.

Lumabas ang huling piraso ng puzzle:

Hindi patay si Damaso.

Siya ang:

lumalapit sa mesa

naglalagay ng pulbos

gumagalaw nang hindi napapansin

at siyang nakita nilang aninong parang multo

At bakit?

Bumagon si Modesto, nanginginig.

— “Matagal nang galit si Damaso sa pamilya. Noon pa man. Akala namin nawala siya… pero baka nagtatago siya rito sa bayan lahat ng panahon.”

— “Pero bakit papatayin ang sariling pamilya?” sigaw ni Miriam.

Tumayo si Mang Tracio, luhaan.

— “Dahil siya ang sinakripisyo noon. Hindi pinatay… pero pinakawalan bilang ‘alayan.’ At mula noon, baliw na siya sa galit.”

Parang bumagsak ang buong bahay.

Tumunog ang radyo ng pulis.

May natagpuan daw silang katawan sa gilid ng ilog malapit sa baryo.

Nang puntahan nila, nakita ang bangkay ng isang lalaki—payat, kulubot ang balat, tila ilang taon nang nagtatago. Sa bulsa nito ay isang piraso ng papel na may sulat kamay:

“Tapos na ang alay. Ako ang huli.”

Ang bangkay ay kinilala…

Si Damaso.

---

Pero ang tunay na kababalaghan?

Ayon sa forensic team—

Ang taong ito ay namatay na mahigit isang linggo na ang nakalipas.

Ibig sabihin…

Noong nakita nila sa CCTV…

Noong gabi ng hapunan…

Noong may nakatayong lalaking inakala nilang si Damaso…

---

Hindi na siya buhay.