Ang toreng salamin at asero ng De Villa Holdings ay tila isang diyos na nakatingin sa abalang siyudad sa ibaba. Mula sa kanyang opisina sa pinakatuktok, sa ika-50 palapag, ang mundo para kay Don Ricardo de Villa ay isang mapa ng mga ari-arian, isang listahan ng mga numero sa stock market, at isang laro kung saan siya ang laging panalo. Sa edad na animnapu’t lima, naabot na niya ang lahat ng maaaring pangarapin ng isang tao: mga eroplano, yate, mansyon sa iba’t ibang bansa, at isang pangalan na nagpapayanig sa mundo ng negosyo. Ngunit sa kabila ng lahat ng ito, ang kanyang opisina ay malamig, tahimik, at walang buhay—isang perpektong salamin ng kanyang puso.

Ang kanyang araw ay de-kahon. Gigising ng alas-singko, mag-eehersisyo sa kanyang pribadong gym, magbabasa ng balitang pinansyal, at eksaktong alas-otso, hihintayin siya sa labas ng kanyang mansyon ng kanyang itim at makintab na Rolls-Royce. At sa loob nito, laging naroon si Ben.

Si Ben, o Benjamin Santos, ay kanyang driver sa loob ng dalawampung taon. Isang lalaking nasa mga singkwenta anyos, tahimik, laging nakangiti nang bahagya, at hindi kumikibo maliban kung tatanungin. Para kay Don Ricardo, si Ben ay bahagi lamang ng sasakyan—isang extension ng manibela, isang kasangkapan na gumagana nang perpekto. Hindi niya alam kung saan ito nakatira, kung ano ang pangarap nito, o kung ano ang dinadalang pasanin sa kanyang mga balikat. At wala siyang pakialam.

Isang maulang Biyernes ng hapon, habang binabagtas nila ang EDSA, biglang tumunog ang mumurahing cellphone ni Ben. Isang mabilis na sulyap ang ibinigay ni Don Ricardo sa salamin, isang senyales ng pagkainis. Alam ni Ben ang patakaran: bawal sagutin ang personal na tawag kapag oras ng trabaho.

“P-pasensya na po, Don Ricardo,” nanginginig na sabi ni Ben, habang pinapatay ang tawag. Ngunit makalipas ang ilang segundo, tumunog itong muli. At muli.

“Sagutin mo na ‘yan at baka mas importante pa ‘yan kaysa sa buhay ko,” sarkastikong sabi ni Don Ricardo, ang kanyang boses ay malamig na parang yelo.

Mabilis na sinagot ni Ben ang telepono. “Hello, Lina? Bakit?… Ano?! Si Maya?… Sige, sige, papunta na ako!”

Ang mukha ni Ben, na laging kalmado, ay biglang nabalot ng matinding pag-aalala. Ang kanyang mga kamay sa manibela ay nanginginig.

“Don Ricardo… Sir… pasensya na po talaga,” sabi niya, ang kanyang boses ay basag. “Kailangan ko po talagang umuwi. Ang anak ko po… si Maya… isinugod daw po sa health center.”

Kumunot ang noo ni Don Ricardo. Mayroon siyang importanteng hapunan kasama ang mga investor mula sa Japan ng alas-siyete. Hindi pwedeng masira ang kanyang iskedyul.

“Tumawag ka ng ibang driver. O mag-taxi ako,” walang emosyong sabi ng Don.

“Sir, wala na po tayong aabutan kung tatawag pa po tayo. Nasa gitna po tayo ng traffic. Kung pwede po sana, Sir… ihahatid ko po muna kayo sa bahay niyo. Mabilis lang po,” pakiusap ni Ben.

Isang ideya ang biglang pumasok sa isip ni Don Ricardo. Isang ideyang hindi niya alam kung saan nanggaling—marahil sa pagkainip, marahil sa isang kakatwang kuryusidad.

“Hindi,” sabi niya. “Saan ka ba nakatira?”

Nagulat si Ben. “Sa… sa Barangay Mapayapa po, Sir. Sa Tondo.”

Tondo. Ang pangalan ay umalingawngaw sa isip ni Don Ricardo na parang isang salitang banyaga. Narinig na niya ito, siyempre, sa mga balita—laging tungkol sa krimen, kahirapan, at sunog.

“Dalhin mo ako doon,” utos ng Don.

“Po? Sir, bakit po?” naguguluhang tanong ni Ben.

“Ayusin mo muna ang problema mo sa pamilya mo. Maghihintay ako sa bahay ninyo. Pagkatapos, ihatid mo ako sa meeting ko. Mas mabilis ‘yon kaysa umuwi pa ako at maghintay ng iba,” paliwanag niya, na para bang ito ang pinakapraktikal na solusyon sa mundo.

Hindi na nakipagtalo si Ben. Sa gitna ng kanyang pag-aalala para sa anak, ang kakaibang utos ng kanyang amo ay isang maliit na bagay na lamang. Lumiko siya sa susunod na exit, at ang pamilyar na tanawin ng mga nagtataasang gusali ng Makati ay unti-unting napalitan ng mga gusot na kawad ng kuryente, mga nagkukumpulang bahay, at makikitid na eskinita.

Para kay Don Ricardo, ang paglalakbay ay tila pagpasok sa ibang dimensyon. Ang bintana ng Rolls-Royce na laging nagpapakita sa kanya ng karangyaan ay ngayon nagpapakita ng ibang mukha ng siyudad—mga batang naglalaro sa gitna ng kalsada, mga nagtitinda sa bangketa, mga taong nakangiti sa kabila ng kitid ng kanilang mundo. Naramdaman niya ang isang bahagyang pagkaasiwa.

Huminto ang sasakyan sa bukana ng isang eskinita na hindi kayang pasukin ng kotse. “Dito na po tayo, Sir,” sabi ni Ben.

Bumaba si Don Ricardo. Agad niyang naramdaman ang pagbabago sa hangin—amoy ng nilulutong pagkain, halakhak ng mga bata, at ang init na nagmumula sa siksikang mga kabahayan. Ang lahat ng tao ay napatingin sa kanya at sa kanyang marangyang sasakyan. Para siyang isang alien na napadpad sa ibang planeta.

Sinundan niya si Ben sa loob ng eskinita. Ang kanilang daraanan ay maputik at makipot. Ilang beses muntik nang madulas ang kanyang sapatos na gawa sa Italyanong katad na nagkakahalaga ng sweldo ni Ben sa loob ng isang taon. Sa wakas, huminto sila sa harap ng isang maliit na bahay na gawa sa pinagtagpi-tagping kahoy at yero. May mga paso ng halaman sa harap at isang nakasabit na parol kahit Setyembre pa lang.

“Ito po ang sa amin, Sir,” sabi ni Ben, bago mabilis na pumasok sa loob. “Maya! Anak! Anong nangyari?”

Sumunod si Don Ricardo sa loob. Ang sala ay maliit—kasya lamang ang isang lumang sofa, isang maliit na mesang kainan na may tatlong upuan, at isang altar na may imahen ng Sagrada Familia. Ngunit sa kabila ng kasikipan, ito ay malinis at maayos. Nakasabit sa dingding ang mga naka-frame na litrato ng isang masayang pamilya, at mga drawing ng bata na idinikit gamit ang tape.

Isang babae, si Lina, ang asawa ni Ben, ang sumalubong sa kanya. Bakas sa mukha nito ang pag-aalala, ngunit pilit itong ngumiti. Sa isang sulok, nakahiga sa sofa ang isang batang babae na mga sampung taong gulang, si Maya, na maputla at tila nahihirapang huminga.

“Ben, mabuti’t dumating ka na,” sabi ni Lina. “Bigla na lang siyang nanikip ng dibdib.”

“Sir, pasensya na po kayo,” baling ni Ben kay Don Ricardo, bago binuhat si Maya. “Dadalhin ko lang po siya ulit sa health center.”

“Huwag na,” mahinang sabi ni Maya. “Okay na po ako, Tay. Masakit lang po talaga kanina.”

Naiwan si Don Ricardo sa sala kasama si Lina at isang maliit na batang lalaki na mga anim na taong gulang, si Kiko, na sumilip mula sa likod ng kanyang ina, ang mga mata nito’y bilog sa pagkamangha sa itsura ng bisita.

“Pasensya na po kayo sa abala, Sir,” sabi ni Lina, habang pinupunasan ang kanyang mga kamay sa daster. “Gusto niyo po ba ng tubig? O kape?”

“Tubig na lang,” maikling sagot ng Don.

Iniwan siya sandali ni Lina. Inilibot ni Don Ricardo ang kanyang paningin. Ang lahat ng gamit ay luma. Ang TV ay maliit at luma. Ang electric fan ay umuugong nang maingay. Ngunit mayroon siyang naramdamang kakaiba—isang init, isang pakiramdam ng pagiging “tahanan” na hindi niya kailanman naramdaman sa kanyang mansyon na puno ng mga mamahaling muwebles at mga katulong na takot sa kanya.

Lumapit sa kanya si Kiko. “Sino po kayo?” tanong nito, walang bahid ng takot.

“Ako ang boss ng Tatay mo,” sagot niya.

“Wow! Ang ganda po ng kotse niyo! Nakita ko po sa labas!” masayang sabi ng bata. “Gusto niyo po makita ang mga drawing ko?”

Bago pa man makasagot si Don Ricardo, kinuha na ni Kiko ang isang notebook at ipinakita sa kanya ang mga guhit nito—mga bahay, mga bulaklak, at isang larawan ng kanilang pamilya, lahat sila ay nakangiti.

Bumalik si Lina na may dalang isang baso ng tubig sa isang tray. Sa tabi nito ay may isang maliit na platito na may dalawang pirasong puto. “Pasensya na po, Sir. Ito lang po ang maihahandog namin.”

Ininom ni Don Ricardo ang tubig. Kinuha niya ang isang puto at kinain ito. Simple lang ang lasa, ngunit parang ito ang pinakamasarap na pagkaing natikman niya sa loob ng maraming taon.

Mula sa maliit na silid, narinig niya ang mahinang pag-uusap nina Ben at Lina.

“Ano’ng sabi ng doktor, Lina?” tanong ni Ben.

“Kailangan na raw talaga siyang maoperahan, Ben. Lumalaki na raw ang butas sa puso niya. Pero saan naman tayo kukuha ng kalahating milyon?” sagot ni Lina, ang kanyang boses ay puno ng pighati.

“Gagawa ako ng paraan, mahal. Kakausapin ko si Don Ricardo… hihiram ako… kahit ibawas niya sa sweldo ko habang buhay,” sabi ni Ben.

Isang malakas na sampal ng katotohanan ang tumama kay Don Ricardo. Kalahating milyon. Ang halagang iyon ay barya lamang para sa kanya. Iyon ang presyo ng isang bote ng alak na iniinom niya sa isang gabi, o ang halaga ng isang pares ng sapatos na minsan niya lang isinusuot. Ngunit para sa pamilyang ito, iyon ay isang bundok na hindi nila maakyat—isang bundok na nakatayo sa pagitan ng buhay at kamatayan ng kanilang anak.

Bigla niyang naalala ang sarili niyang mga anak. Pareho na silang nasa ibang bansa, may sarili nang pamilya. Kailan ang huli niyang nakausap sila nang hindi tungkol sa pera o negosyo? Hindi na niya matandaan. Ang kanyang asawa, si Elena, ay pumanaw limang taon na ang nakalipas. Mula noon, ang kanyang mansyon ay naging isang malaking mausoleo, isang malamig na bilangguan ng kanyang kalungkutan.

Lumabas si Ben mula sa silid, ang kanyang mukha ay nababalot ng kahihiyan at desperasyon. “Don Ricardo… Sir… pwede po ba sana akong…”

Hindi na niya natapos ang sasabihin niya. Dahil sa sandaling iyon, lumabas din si Maya mula sa kwarto, dahan-dahang naglalakad. Lumapit ito kay Don Ricardo.

“Salamat po sa pagpayag niyo kay Tatay na umuwi,” sabi ng bata, ang kanyang boses ay mahina ngunit malinaw. “Dahil po sa inyo, nandito po siya.”

Isang bagay sa sinseridad ng bata ang tuluyang bumasag sa pader na matagal nang nakapalibot sa puso ni Don Ricardo.

Ngunit ang kasunod na nangyari ang tuluyang nagpabago sa kanya.

Si Kiko, na kanina pa pala nakatingin sa malungkot na mukha ni Don Ricardo, ay lumapit muli sa kanya. May hawak itong isang maliit at medyo gasgas nang laruang kotse. Ito ang paborito niyang laruan, ang tanging kotse-kotsehan niya.

Iniabot niya ito sa bilyonaryo.

“Para po sa inyo,” sabi ng bata. “Para hindi na po kayo malungkot.”

Napatingin si Don Ricardo sa laruang nasa kamay niya, pagkatapos ay sa mga mata ng bata na puno ng purong kabutihan. Isang bata na halos walang-wala ay nag-aalok ng kanyang pinakamahalagang pag-aari sa isang taong mayroon ng lahat, dahil lang nakita niyang malungkot ito.

Sa sandaling iyon, gumuho ang mundo ni Don Ricardo de Villa. Napagtanto niya ang isang nakakagulat na katotohanan. Sa silid na ito na puno ng pagmamahal, sa harap ng pamilyang ito na ang tanging yaman ay ang isa’t isa, siya ang pulubi. Siya ang may butas sa puso. Siya ang nangangailangan ng tulong.

Dahan-dahan niyang kinuha ang kanyang telepono. Ang mga kamay niya, na sanay mag-utos at pumirma ng mga kontratang milyon-milyon ang halaga, ay bahagyang nanginginig. Hindi na niya tinawagan ang kanyang sekretarya para ipa-cancel ang meeting. Ang una niyang tinawagan ay ang pinakamagaling na cardiologist sa bansa, na personal niyang kaibigan.

“Arturo,” sabi niya sa telepono, ang kanyang boses ay iba na, mas malambot. “May pasyente ako para sa’yo. Isang napaka-espesyal na bata. Kailangan niya ng pinakamagaling na pangangalaga. At oo, ako ang bahala sa lahat.”

Pagkatapos niyang ibaba ang telepono, humarap siya kina Ben at Lina na nakatingin sa kanya nang may pagtataka.

“Ben,” sabi niya. “Hindi mo na kailangang humiram. Bukas, ililipat natin si Maya sa St. Luke’s. Ako na ang bahala sa lahat ng gastusin, mula sa operasyon hanggang sa kanyang paggaling.”

Hindi makapaniwala sina Ben at Lina. Napaluhod si Ben, ang kanyang mga luha ay malayang dumadaloy. “Sir… Don Ricardo… Diyos ko po… hindi ko po alam kung paano kayo pasasalamatan…”

“Huwag kang magpasalamat sa akin,” sabi ni Don Ricardo, habang ang sarili niyang mga mata ay nagsisimula na ring mamasa. “Ako ang dapat magpasalamat sa inyo.” Tumingin siya sa paligid ng munting bahay. “Sa loob ng dalawampung taon, dinadala mo ako sa mga lugar kung saan ako kumikita ng pera. Ngayong gabi, dinala mo ako sa isang lugar kung saan nahanap ko ang aking kaluluwa.”

Ang hapunan kasama ang mga Hapon ay nakansela. Sa halip, sa gabing iyon, kumain si Don Ricardo de Villa sa maliit na mesa nina Ben. Ang kanilang ulam: mainit na kanin at adobong manok na niluto ni Lina. Sa unang pagkakataon sa loob ng maraming taon, kumain siya na may kasamang kwentuhan, tawanan, at tunay na init ng isang pamilya. Iyon ang pinakamasarap at pinakamahalagang hapunan sa kanyang buhay.

Makalipas ang anim na buwan, nasa isang parke si Don Ricardo. Ang hangin ay sariwa, at ang araw ay maliwanag. Tinutulak niya ang isang duyan. Sakay nito ang isang malusog at masiglang si Maya, ang kanyang tawa ay parang musika sa pandinig. Sa di kalayuan, naglalaro ng bola sina Ben at Kiko, habang si Lina ay naghahanda ng meryenda sa isang picnic blanket.

Ang operasyon ni Maya ay naging matagumpay. Ngunit hindi lang ang puso ni Maya ang naghilom.

Itinatag ni Don Ricardo ang “Elena de Villa Foundation,” na ipinangalan sa kanyang yumaong asawa, isang organisasyong tumutulong sa mga batang may malubhang karamdaman mula sa mahihirap na pamilya. Tinawagan niya ang kanyang mga anak sa ibang bansa, hindi para mag-utos, kundi para mangumusta at sabihing nami-miss niya sila. Sa susunod na buwan, uuwi sila para sa isang family reunion.

Si Ben ay driver pa rin niya. Ngunit hindi na siya isang kasangkapan. Siya na ngayon ang kanyang pinakamatalik na kaibigan, ang kanyang kumpare, at ang kanyang pamilya. Sa bulsa ng mamahaling suit ni Don Ricardo, laging nakatago ang isang maliit at gasgas na laruang kotse—isang paalala ng gabing natuklasan niya na ang tunay na bilyon ay wala sa bangko, kundi nasa pusong marunong magmahal, magbigay, at magpatawad