Umigting ang tensyon sa isang pagdinig sa Senado matapos muling binanatan ni Senator Rodante Marcoleta ang Department of Justice (DOJ) dahil sa umano’y kakulangan nito sa pagiging patas at mahigpit na pagtalima sa batas. Sa harap ng mga opisyal ng DOJ, ipinunto ng senador na tila lumalalayo na ang ahensya sa pangunahing tungkulin nitong maging tagapagtaguyod ng hustisya — lalo na pagdating sa mga isyu ng witness protection program at mga desisyong may kinalaman sa internasyonal na korte.

Sa simula pa lamang ng pagdinig, naging malinaw ang tono ni Marcoleta: gusto niyang malaman kung paano maaaring maintindihan ng mga ordinaryong Pilipino ang mga ipinagmamalaking “accomplishments” ng DOJ. “Kung nakikinig ang isang karaniwang tao, maiintindihan ba niya kung paano siya natutulungan ng mga programang ito?” tanong ng senador. “Mas ligtas na ba siyang maglakad sa gabi ngayon? Mas mapayapa na ba ang komunidad dahil sa mga hakbang ng DOJ?”

Habang nagbigay ng presentasyon ang mga opisyal, unti-unti nang tumindi ang pagtutol ni Marcoleta. Isa sa mga pangunahing isyung tinalakay ay ang proseso ng Witness Protection Program (WPP) — partikular sa usapin ng “restitution” o pagbabalik ng pera bago maipasok ang isang tao sa programa. Iginiit ng DOJ na magandang polisiya raw na siguraduhin munang may pagbabayad o pagbawi ng nakuhang yaman bago tuluyang bigyan ng proteksyon ang isang saksi. Ngunit, mabilis itong kinontra ni Marcoleta.

“Ano ba’ng sinasabi ninyong ‘good policy’? Wala iyan sa batas!” matapang na tugon ni Marcoleta. “Paano ninyo madadagdagan ng rekisito ang isang batas na malinaw ang nakasulat? Hindi ba’t trabaho ng DOJ ang sumunod, hindi mag-imbento ng kondisyon?”

Ipinunto pa ng senador na malinaw sa Section 10 ng batas na hindi kailangan ang anumang “restitution” bago makapasok sa Witness Protection Program. Sa halip, aniya, ito ay pwedeng pag-usapan lamang sa kasong isinasampa at hindi kailangang maging hadlang para sa proteksyon ng mga testigong maaaring makatulong sa imbestigasyon. “Kung mismong DOJ ang magdadagdag ng kundisyon na wala naman sa batas, saan pa pupunta ang hustisya?” dagdag pa ni Marcoleta.

Sa kabila ng paliwanag ng mga opisyal ng DOJ, lalo na ni Undersecretary Jesse Andres, nanindigan ang senador na mali ang interpretasyon ng ahensya. “Hindi ito tungkol sa opinyon ninyo,” giit ni Marcoleta. “Ang batas ay malinaw — at kung ang mismong Department of Justice ay hindi nakakaintindi ng batayang batas, paano natin mapagkakatiwalaan na ito ang magtatanggol sa mga inosente?”

Isa pa sa mga naging kontrobersyal na bahagi ng pagdinig ay ang pagbanggit ni Marcoleta sa usapin ng ICC (International Criminal Court) at ang naging papel ng dating kalihim ng DOJ sa umano’y pagpayag na madala sa ICC ang isang dating pangulo. Ayon kay Marcoleta, nakapagtataka raw kung paano biglang nagbago ng posisyon ang DOJ — mula sa hayagang pagtanggi na makipagtulungan sa ICC, hanggang sa pagtulong na sa kalaunan. “Ano ang nagbago? Bakit parang nababaluktot ang prinsipyo depende sa kung sino ang nakaupo?” tanong niya.

Tinukoy pa ng senador ang Republic Act 9851, ang batas na nagbibigay ng hurisdiksiyon sa mga korte ng Pilipinas sa mga kaso ng crimes against humanity at genocide. Ipinunto niya na malinaw sa batas na may kakayahan ang mga korte ng Pilipinas na maglitis ng ganitong uri ng mga kaso, kaya’t hindi na kailangang i-turn over sa ICC. “Kung may batas na tayo para rito, bakit kailangang isuko pa sa dayuhan? Hindi ba’t malinaw na kaya natin itong resolbahin sa sariling lupa?” dagdag ni Marcoleta.

Sa pagtatapos ng mainit na diskusyon, nanawagan ang senador na pagnilayan ng DOJ ang naging palitan. “Ang layunin natin ay pareho: panagutin ang mga lumalabag sa batas,” ani Marcoleta. “Pero kung ang mismong ahensya ng hustisya ay magpapakita ng kalituhan at kawalan ng prinsipyo, paano pa tayo magtitiwala na may tunay na katarungan?”

Pinuri naman ng ilang senador, kabilang si Sen. Sherwin Gatchalian, ang layunin ni Marcoleta na linawin ang mga polisiyang tila nagdudulot ng kalituhan. Ayon kay Gatchalian, kailangan ng DOJ na ipakita hindi lamang ang mga numero at istatistika, kundi ang konkretong epekto ng kanilang mga programa sa pang-araw-araw na buhay ng mga mamamayan. “Hindi sapat ang mga chart at report kung hindi ito nararamdaman ng mga tao,” dagdag niya.

Sa kabila ng pagpupursige ng DOJ na ipagtanggol ang kanilang posisyon, malinaw na maraming tanong pa ang kailangang sagutin — hindi lang tungkol sa mga teknikal na proseso, kundi pati na rin sa mas malalim na tanong: nananatili pa bang tapat sa batas ang Department of Justice? O ito na mismo ang lumilihis sa daan ng katarungan na dapat nitong pinangangalagaan?

Hanggang sa huling bahagi ng pagdinig, nanatiling buo ang paninindigan ni Marcoleta: “Hindi pwedeng baluktutin ang batas para lamang ‘mapasaya ang tao.’ Ang batas ay batas. Kung sisimulan nating baluktutin ito, wala nang saysay ang salitang hustisya.”

Ang pagdinig na ito ay nag-iwan ng matinding tanong sa publiko — kung ang mismong tagapangalaga ng batas ay nasasangkot sa paglabag nito, kanino pa aasa ang mamamayan para sa tunay na hustisya?