NAHIHIYA AKONG PUMUNTA SA KASAL NG ANAK KO DAHIL LUMA ANG SUOT KO

“NAHIHIYA AKONG PUMUNTA SA KASAL NG ANAK KO DAHIL LUMA ANG SUOT KO — PERO NANG MAKITA NG MANUGANG KO ANG DAMIT NA BERDE SA KATAWAN KO, ANG REAKSYON NIYA ANG NAGPAIYAK SA BUONG HALL.”

Ako si Aling Teresa, 58 anyos.
Isang simpleng ina, tindera ng gulay sa palengke, at nag-iisang magulang ng anak kong si Marco,
na noon ay ikakasal sa babaeng mahal na mahal niya — si Lara, isang propesyonal na lumaki sa magarang pamilya.

Tatlong buwan bago ang kasal,
tila ba araw-araw akong kinakabahan.
Hindi dahil sa handaan o gastusin,
kundi dahil sa isang simpleng bagay: wala akong maisusuot.

ANG DAMIT NA BERDE

Noong kabataan ko, may isa akong damit na laging suot sa mahahalagang okasyon — kulay berde,
may simpleng burda sa dibdib, at tela nitong kupas na dahil sa tagal ay parang may kasaysayan.
Ito ang suot ko noong pinanganak ko si Marco,
at ito rin ang suot ko noong una siyang nagtapos sa kolehiyo.

Kaya nang dumating ang araw ng kasal niya,
hindi ko alam kung tama bang iyon muli ang isuot ko.
Lumang-luma na ito, medyo kupas,
pero iyon lang ang kaya ko.

Sinubukan kong manghiram, pero hindi ko kayang magpanggap.
Ang kaya ko lang ay ang maging totoo — maging ina.

ANG ARAW NG KASAL

Dumating ang araw ng kasal.
Puno ng bisita, may mga ilaw, musika, at halakhak.
Lahat ay nakabihis ng magagara.
Ako lang ang tila hindi bagay.

Habang papasok ako sa simbahan, ramdam kong tumitingin ang mga tao —
ang ilan, nakangiti; ang ilan, nagbubulongan.

“Siguro nanay ng lalaki ‘yan.”
“Sayang, sana nagbihis siya ng mas maayos. Kasal pa naman ng anak niya.”

Pinilit kong ngumiti.
Hindi ko hinayaan na maramdaman ng anak ko ang hiya ko.
Pero habang naglalakad ako papunta sa upuan sa likod,
may isang babae na lumapit sa akin — si Lara, ang magiging manugang ko.

ANG SANDALING NAGPATIGIL SA LAHAT

Nakasuot siya ng puting gown, parang diwata.
Lumapit siya, may ngiti sa labi, ngunit may luha sa mata.
Hinawakan niya ang kamay ko —
ang kamay kong sanay sa lupa, sa pawis, sa pagtitinda.

“Ma,” mahina niyang sabi,
“’Yan po ba ‘yung damit na suot niyo noong ipinanganak niyo si Marco?”

Natigilan ako.

“Paano mo nalaman?”
Ngumiti siya, nangingilid ang luha.
“Kuwento po ni Marco.
Sabi niya, kapag gusto niyang maalala kung gaano siya kamahal ng nanay niya,
iniisip lang niya kayo — nakasuot ng berdeng damit na ‘yan,
hawak-hawak siya habang umiiyak sa sakit pero nakangiti pa rin.”

Tahimik ang simbahan.
Ang mga bisita, tila nakikinig din.

“Ma,” patuloy niya,
“ayoko pong may ibang isuot kayo.
Kasi ‘yang damit na ‘yan… simbolo ng lahat ng sakripisyong nagpalaki kay Marco.
Wala nang mas maganda pa diyan.”

Niyakap niya ako, mahigpit, sa gitna ng lahat ng tao.
At sa yakap na ‘yon,
narinig kong huminga ng malalim si Marco — ang anak kong lalaking ngayon ay ikinakasal.

Lumapit siya sa amin,
at habang pinupunasan ang luha sa mata ko,
mahina niyang sabi:

“Ma, salamat sa berdeng damit.
Kasi tuwing nakikita ko ‘yan, naaalala kong walang kulay na mas maganda pa
sa kulay ng pag-ibig mo.”

ANG HALAKHAK AT ANG LUHA

Pagkatapos ng seremonya, maraming lumapit sa akin.
Hindi na para husgahan, kundi para batiin.

“Ang ganda niyo pala, Nanay Teresa.”
“Bagay sa inyo ‘yung kulay berde — parang kulay ng buhay.”

At sa reception, isang bagay ang nagpasindak sa lahat.
Habang tumutugtog ang musika, lumapit si Lara sa mikropono at nagsalita:

“Ngayong araw, gusto kong ipagmalaki ang babaeng ito.”
“Hindi siya naka-designer gown,
pero siya ang dahilan kung bakit may lalaking minahal ko nang totoo.
Kung may dapat kong sundan na halimbawa bilang asawa,
iyon ay ang puso ni Nanay Teresa.”

Lahat ng tao ay tumayo at pumalakpak.
Ako, nakatayo sa gitna, umiiyak.
At sa unang pagkakataon sa buhay ko,
hindi ko na kinahiya ang lumang damit kong berde —
dahil sa araw na iyon,
iyon ang pinakamarangyang kasuotan ng pagmamahal.

ANG ARAL NG BUHAY

Hindi nasusukat ang kagandahan sa bago o mahal.
Ang totoong ganda ay nasa kwento ng bawat damit,
ng bawat tahi na pinuno ng pawis at sakripisyo.

Ang mga ina, kahit anong isuot,
ay laging maganda —
dahil sa bawat hibla ng kanilang damit,
may kasamang alaala ng sakripisyo,
at kwento ng pagmamahal na walang kapalit.

At kung may kulay ang pag-ibig ng isang ina,
hindi iyon pula o puti —
kundi berde,
ang kulay ng buhay na patuloy na nagbibigay kahit siya’y napagod na.