Ang Lihim sa Likod ng “Independent Investigation”: Ang Imbestigasyong Hindi Dapat Mabanggit

Tahimik ang gusali ng Senado nang gabing iyon—ngunit sa likod ng mga saradong pinto, may mga tinig na nagbabangayan. Sa gitna ng tensyong iyon, may mga dokumentong lumilipad sa mesa, mga pangalan na binabanggit na parang mga bala, at isang tanong na paulit-ulit na sumasagi sa isipan ng marami: Paano naging “independent” ang isang imbestigasyon kung ang nagmamanipula nito ay siya ring pinaghihinalaang may kasalanan?

Ang Simula ng Pagdududa

Noong unang inanunsyo ang pagbuo ng isang “independent investigation committee” para siyasatin ang diumano’y maanomalyang paggamit ng pondo sa ilang proyekto ng gobyerno, marami ang natuwa. Isang hakbang daw ito patungo sa transparency. Ngunit makalipas ang ilang linggo, napansin ng ilan na kakaiba ang takbo ng imbestigasyon. May mga testigong hindi pinapaharap. May mga dokumentong bigla na lang nawala sa listahan. At higit sa lahat, ang chairman ng komite, ayon sa mga ulat, ay dati ring pumirma sa ilang kontratang ngayon ay iniimbestigahan.

Isa sa mga unang nagtaas ng kilay ay si Sen. Rodante Marcoleta, na kilala sa kanyang matapang na pananalita. Ayon sa kanya, “Hindi ito independent investigation—ito ay self-investigation.” Sa kanyang talumpati, binanggit niyang may mga taong ginagamit ang imbestigasyon para sa “damage control,” at hindi para sa katotohanan.

Ang Pagsabog ng mga Rebelasyon

Ilang araw matapos ang pahayag ni Marcoleta, sumabog naman ang emosyon ni Banat By, isang vlogger at political commentator na matagal nang kritiko ng sistema. Sa kanyang livestream, diretsahan niyang sinabi: “Paano ka mag-iimbestiga ng korapsyon kung ikaw mismo ang bahagi ng korapsyon?” Kasunod nito, naglabas siya ng ilang leaked documents—mga email, memo, at resibo na tila nagpapatunay na ang ilang miyembro ng committee ay tumanggap ng “consulting fees” mula sa parehong kumpanyang kanilang iniimbestigahan.

Agad itong nagdulot ng kaguluhan online. Trending ang hashtag #FakeInvestigation sa loob lamang ng tatlong oras. Ngunit higit sa lahat, ang katahimikan ng opisyal na media ang lalong nagpainit sa usapan. Wala ni isang malaking network ang nag-ulat tungkol sa mga dokumentong inilabas ni Banat By. Ayon sa kanya, may “pressure from above” upang huwag nang palakihin ang isyu.

Ang Lihim na Pulong

Sa gitna ng kaguluhan, isang source mula sa loob ng Senado ang nagbigay ng impormasyong ikinagulat ng lahat. Ayon dito, may naganap umanong “private dinner meeting” sa isang mamahaling hotel sa Pasay dalawang gabi bago ipahayag ang opisyal na resulta ng imbestigasyon. Naroon daw ang ilang miyembro ng komite, ilang opisyal ng isang malaking construction firm, at isang kilalang lobbyist.

Isang waiter pa nga ang nagsabing narinig niya ang katagang “ayos na ang script” habang papalapit siya sa mesa. Nang tanungin kung ano ang ibig sabihin, tinawanan lang daw siya ng isa sa mga opisyal at sinabing, “Drama lang ‘to, huwag seryosohin.”

Ang Inilabas na Resulta

Pagkalipas ng dalawang araw, inilabas ng committee ang kanilang opisyal na ulat: “No sufficient evidence of wrongdoing.” Marami ang napailing. Paanong walang ebidensya kung ilang testigo na ang nagsumite ng affidavit? Paanong “malinis” kung mismong mga dokumento ng kumpanya ay nagpapakitang may overpricing at ghost projects?

Sa parehong araw, naglabas si Marcoleta ng sariling “minority report”—isang 40-pahinang dokumento na detalyado ang mga ebidensyang hindi isinama sa opisyal na ulat. Dito niya inilahad kung paanong ang ilang pondo ay inilabas sa pamamagitan ng fake subcontractors, at kung paanong ang mga pangalan sa mga resibo ay mga taong matagal nang patay.

Ang Pagtangkang Patahimikin

Makaraan ang dalawang linggo, nakatanggap umano si Banat By ng “cease and desist order” mula sa isang ahensya ng gobyerno dahil sa “spreading false information.” Ngunit ayon sa kanya, ito raw ay isang pagtatangkang patahimikin siya. “Kung fake news ito,” aniya, “bakit hindi nila ipakita ang tunay na dokumento? Bakit puro denial lang?”

Sa puntong ito, lumalalim na ang misteryo. Ilang insiders ang nagsimulang lumapit sa media upang magpahiwatig na may mas malaking “network” sa likod ng lahat—isang grupo ng mga negosyante at politiko na nagpoprotektahan sa isa’t isa.

Ang Isang Email na Nagbago ng Lahat

Sa kalagitnaan ng lahat ng ito, isang hindi inaasahang email ang dumating sa inbox ni Marcoleta. Galing ito sa isang anonymous source na gumagamit ng codename na “Project Aegis.” Nakalakip sa email ang mga file na may label na “Internal Budget Notes”—at dito nakasulat ang pangalan ng chairman ng komite sa ilalim ng kolum na “Beneficiary.”

Nang ipinalabas ni Marcoleta ito sa Senado, nagkagulo ang lahat. Maging ang mga taong dati’y tahimik ay napilitang magsalita. “Ito ang ebidensya na matagal na naming hinihintay,” sabi ni Marcoleta. Ngunit ilang oras matapos niyang isiwalat ito, naglabas ng pahayag ang opisyal ng committee na pawang “forgery” daw ang mga dokumento.

Ang Tanong na Hindi Matakasan

Hanggang ngayon, walang malinaw na kasagutan. Ang mga dokumento ay ipinasuri sa tatlong forensic experts—dalawa ang nagsabing totoo, isa ang nagsabing peke. Ang publiko ay hati: may naniniwala, may nagdududa. Ngunit isang bagay ang malinaw—may mga taong ayaw na lumabas ang katotohanan.

Habang patuloy ang mga pagsisiyasat at pagtuturo, lumalalim ang hiwaga. May mga saksi raw na biglang nawala. May mga hard drive na naglaho sa mga opisina. At sa likod ng lahat ng ito, may boses na nagbubulong: “Hindi mo na mababago ang script.”

Ang Katapusan—o Simula pa lang?

Sa ngayon, muling ipinatawag ng ilang senador ang mga dating miyembro ng komite para sa panibagong pagdinig. Ngunit maraming Pilipino ang naniniwala: kahit ilang hearing pa, kung pareho pa rin ang mga taong hawak sa mga posisyon, mananatiling palabas lamang ang lahat.

Isang matandang aide sa Senado ang nagbulong sa isang mamamahayag: “Hindi mo kailangang hanapin ang katotohanan. Ang tanong, handa ka bang marinig ito?”

At marahil, iyon ang pinakamabigat na tanong sa lahat.

Basahin ang buong detalye sa link sa ibaba.
Ang katotohanan ay naroon—naghihintay lamang ng taong handang tumingin nang direkta sa dilim.