Ang unang gabi ng kasal. Dapat sana ay iyon ang pinakamasayang sandali ng buhay ko. Pero nang makabalik kami sa silid namin, biglang bumukas ang pinto — ang biyenan kong lalaki, mga mahigit 60 taong gulang, payat at may matang mahirap basahin, ay pumasok na may dalang unan at kumot.

“Dito ako hihiga sa gitna ninyo ngayong gabi. May tradisyon sa pamilya — sa unang gabi, kailangang may ‘suwerteng lalaki’ na nakahiga sa gitna para magkaroon agad ng anak na lalaki. Noong araw, pati ang lolo mo ay ganito rin ang ginawa.”

Nanlaki ang mga mata ko, napatingin ako sa asawa ko, akala ko nagbibiro lang siya. Pero hindi. Ngumiti lang ang asawa ko at sabi niya:

“Isang gabi lang naman si Itay, mahal. Ganito talaga sa pamilya namin…”

Gusto kong tumanggi, pero kung gagawa ako ng iskandalo ngayong gabi, siguradong sasabihin nilang “bastos ang bagong manugang,” “wala pang isang araw, nakikipagtalo na sa pamilya.” Kaya’t pinili kong manahimik, nilunok ang galit at takot ko.

Tatlong tao sa iisang kama. Ako sa pinakagilid, ang asawa ko halos mahulog na sa dulo, at ang biyenan kong lalaki nasa gitna, nakatalukbong ng kumot.

Hindi ako nakatulog. Ramdam ko ang bigat ng hangin, ang init ng katawan, at… ang kakaibang pangangati — parang may kung anong dumadampi sa likod ko nang paulit-ulit. Pinilit kong tiisin, ipinikit ang mga mata, tumalikod patungo sa dingding, kunwari ay walang nararamdaman.

Pero pagsapit ng alas-tres ng umaga, kumalat ang kilabot at pangangati hanggang sa hita ko. Hindi ko na kinaya. Bigla akong napaupo, lumingon —

At napatigil ako.

Ang kulubot, payat na kamay ng biyenan ko ay nakapasok sa ilalim ng kumot, nakahawak sa balakang ko.

Hindi lang iyon — gising siya, nakatingin diretso sa akin, malamig ang mga mata, walang takot, walang hiya. Parang alam niyang… wala akong magagawa.

Napasigaw ako.

Nagulat ang asawa ko, napabangon. Binuksan ang ilaw. Nanginginig akong itinuro ang kamay ng biyenan, pero mabilis niyang binawi iyon, sabay kunwaring nag-inat at umubo.

“Bakit? Nadulas lang ako, anak…”

Tinitigan ako ng asawa ko, halatang nag-aalinlangan. Hinila niya ako palabas ng kuwarto at mahinang sabi:

“Unang gabi ng kasal natin, huwag mong palakihin. Matanda na si Itay, siguro hindi naman niya sinasadya…”

Nakatayo ako sa pasilyo, nanlalamig ang mga kamay, hindi mapigilan ang pagluha. Napakasakit — bagong kasal ako, pero ang asawa ko ay hindi ako kayang ipagtanggol. Napasok ako sa isang pamilyang may “tradisyon” na nakakasulasok, at walang sinumang may lakas ng loob na tumutol.

Kinabukasan ng umaga, tahimik kong inayos ang mga gamit ko at tumawag ng taxi pauwi sa bahay ng nanay ko.

Pagsapit ng tanghali, dinala ako ni Mama sa kakilala niyang abogado. Ako naman, nagsumite ng kahilingan para ipawalang-bisa ang kasal na hindi pa nairehistro.
Kalakip nito ang recording na lihim kong binuksan buong gabi — malinaw ang bawat kakaibang paggalaw, at isang malabong bulong na narinig bandang alas-tres ng umaga mula sa bibig ng matanda:

“Kaunti na lang… maging mabait ka… mahal ka ni Itay…”